Morgunblaðið - 08.09.1995, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 8. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
SIG URBJÖRG
GRÍMSDÓTTIR
+ Sigurbjörg
Grímsdóttir
fæddist á Neðra-
Apavatni í Gríms-
nesi 29. nóvember
1944. Hún andaðist
í Reykjavík 29. ág-
úst síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Grímur
Ásmundsson bóndi
á Neðra-Apavatni
(d. 1978) og Ingi-
björg Ebba Magnús-
dóttir húsfreyja.
Foreldrar Gríms
voru hjónin Guðrún
Jónsdóttir hreppsljóra í Skógar-
koti í Þingvallasveit Kristjáns-
sonar og Ásmundur Eiríksson
bóndi og oddviti á Neðra-Apa-
vatni, sonur Eiríks Grímssonar
frá Nesjum í Þingvallasveit,
bónda á Gjábakka í sömu sveit.
Foreldrar Ingibjargar Ebbu
voru Magnús Helgi Jónsson
prentari í Lambhól við Skeija-
fjörð af Eyleifs ætt
stóra og kona hans
Sigurlína Ebenez-
ersdóttir breiðfir-
skrar og borg-
firskrar ættar.
Systkini Sigur-
bjargar eru: Magn-
ús kennari við Ar-
múlaskóla og bóndi
á Neðra-Apavatni,
f. 1946, Guðrún Ása
handritasagnf ræð-
ingur á Árnastofn-
un, f. 1948, hennar
sonur er Magnús
Helgi, faðir hans er
Jón A. Jóhannsson læknir í
Keflavík, Sigurlín bóndi og
myndlistarmaður á Votumýri á
Skeiðum, f. 1954, gift Benedikt
Kolbeinssyni bónda og eru dæt-
ur þeirra Þórunn Selma og Ingi-
björg Ebba.
Útför Sigurbjargar verður
gerð frá Fossvogskirkju í dag
og hefst athöfnin kl. 13.30.
SIGURBJÖRG fæddist nær aðventu
á lýðveldisári Islands og lifði meðan
draumar landsins rættust. Að morgni
y nýliðins höfuðdags skildi hún við, þá
geisuðu stríð víðsvegar um jörðina
okkar og evrópskir landsfeður hér
og þar og misjafnt sett útsvör þeirra,
atkvæði og kaupendur unnu sem
óðast að útrýmingu íslenskra bænda
og sjómanna; þeim mannstofni sem
hún var sjálf runnin af, stofninum
sem menntaði afkomendur sína með
æmum kostnaði til þess að gera
dráuma landsins að veruleika. Skjót-
höggt krabbamein lagði hana að
velli eins og svo marga meðbræður
hennar. — „Hann bjargaði lífi mínu“
sagði hún um skáldlækninn sem skar
hana upp á Borgarspítalanum um
það bil fjórtán dögum áður en hún
andaðist. Skurðarverk hans varð til
þess að gefa henni og okkur sem
unnum henni skammvinna von um
að líf hennar yrði lengra og létta
henni dauðann. Sem er kannski líf
blómálfs á blástjömu. Hver veit. En
í tilvitnuðu orðunum birtist ævilangt
hugarfar Sigurbjargar, sem var að
virða það sem vel er gert, og reyna
sjálf að gera vel, hvort sem það leiddi
til bata eða einskis. Ljós var sú lífs-
stefna hennar þegar hún dag eftir
dag, ár eftir ár, las upphátt fréttir
og leiðara framsóknarblaðsins fyrir
föður sinn, þá blindan mann. Á
■>. stangli mátti sjá hvítblómgaðan vall-
humal teygja sig á stuttum haustlegg
uppúr grasflötum í borginni þann
síðsumardag þegar hún var alfarin
úr þessum heimi, rósir af útlendu
kyni stóðu og í sínum rauða blóma
við garðstígana, í morgunsárið var
skýrof og mannhjálp á Borgarspítal-
anum; innflutt velferðarkerfi hafði
létt hennar helstríð. Lýðveldið hjálp-
aði henni til þess að lifa og deyja;
til þess hafði réttláta frelsisvini
dreymt allt frá Fjölnismönnum til
Vilmundar.
Sigurbjörg fæddist og ólst upp á
Neðra-Apavatni í Grímsnesi og nam
þar umhyggju fyrir mönnum og
skepnum og jarðargróðri. í æsku var
henni haldbest návist við Guðlaug
föðurbróður sinn, en með þeim var
einkar kært. Með föður sínum og
systrum deildi hún áhuga á hestum,
en faðir okkar átti jafnan góða hesta
og sá til þess að einhver þeirra væri
við hennar hæfí. Síðustu árin gerði
yngri systir Sigurbjargar henni oft
glaðan dag á hestbaki, ýmist undir
Lyngdalsheiði eða á Þjórsárbökkum.
Þá lyftust lokkamir hennar brúnu frá
vöngum í golunni og hún brosti við
glampandi sól sem skein yfír Heklu.
Rætur hennar eru á Apavatni
austanundir Lyngdalsheiði, forgam-
y: alli dyngju vaxinni mosabreiðum,
lyngi, víði og eini, efst á heiðinni
tróna Þrasaborgir, og eru leifar af
gíg þeim sem hraunið á heiðinni rann
úr í fyrndinni. Þjóðsögur segja ör-
nefnið tilkomið af ófriði bænda þeirra
sem land áttu að Borgunum. Þangað
fórum við Sigurbjörg systir mín ríð-
andi fyrir löngu einn góðan sumar-
dag með föður okkar á horfnum
góðhestum, það var hans hinsta ferð
út í heiði. Við sáumst um af Þrasa-
borgum, létum tölta heim og jörðin
glumdi undir. Hún systir mín var
friðarmaður alit sitt líf, sætti og sef-
aði hvar sem ólga var undir, kannski
þjóðsögunni hafi orðið rórra við komu
hennar upp á Borgir. Á heimleið
blasti við okkur fjallahringurinn vest-
an frá Hengli og Súlnafjöllum, í
norðri og austri eru öræfi landsins,
jöklar og bláfjöll, og þar sem landinu
sleppir til suðurs er út á haf að sjá.
Innan þessa forkunnarfagra hrings,
á góðri íjáijörð undir lyngheiði við
silungavatn, var æska hennar mótuð.
Þaðan hefír henni líklega komið fjar-
lægðarþráin, sumar eftir sumar fór
hún utan, oftast með móður okkar
sem haldin er sömu þrá, því áttu þær
mæðgur vel saman og samleið að sjá
útlönd og njóta menningarinnar sem
þeim heyrir til. Tóku þannig þátt í
því að gera hámenninguna einhvers
virði fyrir markaðinn, og um leið
fyrir sjálfar sig. Sigurbjörg fór og
ferðir um landið sitt og hafði yndi
af, ekki síst þegar henni auðnaðist
að komast á bifreiðum á afskekkta
staði þar sem ríkir fegurð og kyrrð.
Á þeim ferðum var hún oftast í fylgd
bróður síns og systursonar, þeir
frændur voru hennar félagar og
einkavinir.
Frá fæðingu var Sigurbjörg ekki
heilfætt, þurfti sérsmíðaða skó og
allajafna aðstoð til þess að komast
leiðar sinnar. Því var hún ung lang-
tímum á Reykjalundi í Mosfellssveit
til þjálfunar, naut góðrar umönnunar
og eignaðist þar sína traustu vini sem
hvergi brugðust. Hjálparlaust vildi
hún komast alla vegu sem hún réð
við ein. Og hún var óttalaus og tókst
það. Drottinn hélt sinni almáttugu
verndarhendi yfir henni hvert fótmál
á jörðu uns hann kallaði hana til sín.
Vilji hennar var sterkur. Það vissu
vinir hennar, skyldir sem óskyldir,
og leituðu þess vegna til hennar og
höfðu fyrir henni allt sitt mas. Hún
hlustaði. Kunni það. Lagði fátt til.
En hlustaði. Og því var hún metin
og skilin og ástfólgin þeim sem til
hennar þekktu og þörfnuðust henn-
ar. Og þeir gerðu hennar vilja að
sínum, þótt ekki færi sá vilji hátt,
var hann til góðs. Hún var af því
tagi fólks sem ekki hefír þörf fyrir
að gera allt að sínu eigin; henni var
ekki í mun að búa sér til vígi úr
veggjum og gleri með þaki og
strompi og fyila af holdi sínu og blóði
eftir fyrirmælum Mósebókar og
markaðarins eða kenningum reistum
á dagdómum; hennar líf var að vera
þeim hol! og trygg sem til hennar
leituðu. Hún lifði án þess krefjast,
án þess það væri sjálfsögð skylda
hennar að veita; hún var góð án
þess að eiga, sterk án þess að sýn-
ast. Á sinn hljóðláta hátt bjó hún
skyldmennum sínum og vinum þann
heim sem enginn fyllir nema hún ein.
Sigurbjörg lærði í Héraðsskólanum
á Laugarvatni, síðar í Menntaskóian-
um á Laugarvatni og brautskráðist
þaðan stúdent vorið 1975. Eftir það
skipti hún um heimili, flutti undan
heiðinni heima í Hátún í Reykjavík
og hóf störf við Þjónustumiðstöð
bókasafna og hélt því starfí nokkur
ár. Þar ávann hún sér virðingu og
vináttu samstarfsmanna. Breytingar
á starfsemi fyrirtækisins buðu henni
starfslok, og eftir það einbeitti hún
sér að því ná tökum á tölvuundrinu
og tókst það með láði. Að því búnu,
í ársbytjun 1992, hóf hún sitt háskóla-
nám sem var hennar bjarti vegur til
lífsins uns það endaði snöggt og
óvænt. Hún nam bókmenntafræði við
Háskóla íslands á árunum 1992-1995
og hafði lokið góðum prófum sem
leiddu hana langleiðina að loka-
áfanga. Heilshugar og af virðingu
fyrir lærimeisturum sínum stundaði
hún nám sitt, las af kappi og ein-
lægri þörf til þess að fræðast og skilja
þann óræða heim sem var henni svo
oft, oft í skugga og órafjarska. Skáld-
skapur hlaut að vera henni lykill að
heimsskilningi, því valdi hún víst bók-
menntir sem lærdómsgrein. Sagn-
fræði var henni þó allteins hugleikin,
en sjálfsnám kannski heilladrýgst
þar. Til þess að henni væri hægt að
stunda háskólanám naut hún aðstoðar
Ferðaþjónustu fatlaðra, og verður
seint fullþakkað þeim mannvinum
sem stuðluðu helst að því að sú sjálf-
sagða þjónusta komst á í íslenska
lýðveldinu.
Frá barnæsku heillaði ritað mál
Sigurbjörgu, sjálf hafði hún afbragðs
gott vald á því að skrifa en langaði
ekki flíka skoðunum sínum eða visku.
Góð bók með ljóðum, sögum, sagna-
fræði eða heimslýsingum var ævin-
lega í höndum hennar í fásinni heima
á Apavatni og þá var grasið gott
hinum óðu og andstætt böðlinum og
tók saman við ævafornan þröskuld-
inn og himinn og jörð voru lifandi,
eins og góðskáldið Sigfús Daðason
segir í bók sinni Fá ein ljóð. Og borg-
in Reykjavík breytti ekki iðju henn-
ar; heimsmenningin í sínum æðstu
ínáanlegu birtingarformum: bók-
menntum, tónum og myndum, var
hamingja hennar Sigurbjargar. Og
að listamönnum sem skópu þann
heim sem hún heillaðist af var hún
elsk, þótt veröld þeirra væri víðs-
Ijarri henni í sínu hulstri. Með íhygli
nam hún lífsgildi úr heimahögum
sínum og af ómældum sjóði heims-
menningarinnar, þau lífsgildi gaf hún
vinum sem til hennar leituðu og hún
hlustaði á, róleg, þolinmóð og þraut-
seig; hún var sterk og stór í sinni
mannlegu smæð og gaf meira en
sagt verður.
Sigurbjörg systir mín var kannski
hjálpar þurfí í augum heimsins, en
ekki er ég þó frá því að mörgum
manni hefði verið þörf á hljóðlátum
lífsskilningi hennar, geðró og styrk.
Þeirra er missirinn sem þekktu hana
og héldu við hana tryggð uns yfir
lauk. Hvíl í friði, systir góð.
Guðrún Ása Grímsdóttir.
Elsku systir mín.
Nú ertu farin frá okkur, til annarr-
ar tilveru.
Ég sakna þín sárt, en veit að það
sem veldur sorginni var gleði okkar.
Við ólumst upp saman, og ég vil
þakka þér alla þá tryggð og umburð-
arlyndi sem þú sýndir mér þegar
mig, krakkann, vantaði félagsskap
og leikfélaga á löngum vetrarkvöld-
um. Allir okkar leikir snerust um
hesta. Við áttum okkar eigið stóð,
sem föðurbróðir okkar hafði listilega
sagað út úr masonít. Við slökktum
ljósin og þeystum út í nóttina, þú á
Litla-Skratta og ég á Skjóna. Þetta
eru góðar minningar. Lífið er sam-
sett úr minningum.
Þrautseigja þín og viljafesta til
þess að hefja langskólanám var ein-
stök. Við áttum samleið einn vetur
í Héraðsskólanum á Laugarvatni.
Aldrei nokkurn tíma skiptir þú skapi
gagnvart mér og umbarst ungæði
mitt með jafnaðargeði sem einkenndi
skaphöfn þína alla tíð. Ég vildi þú
vissir hve stolt ég var af þér, þegar
þú laukst stúdentsprófi og aftur síð-
ar þegar þú hófst nám í Háskólanum.
Fróðleiksfýsn þín var mikil og
ógrynni bóka sem þú hafðir lesið.
Ferðalög hérlendis og utanlands
veittu þér mikla ánægju og þið
mamma ferðuðust oft saman. Ekki
voruð þið fyrr komnar heim en næsta
ferð var skipulögð. Seint gleymist
okkur Ingibjörgu dóttur minni ferða-
lag síðasta sumars þegar þú og móð-
ir okkar buðuð okkur ti! Spánar.
Þú varst sannur vinur og gladdist
yfir ánægju annarra, tókst þátt í
smásigrum hversdagsleikans og
naust þess að vera í félagsskap þeirra
sem unnu þér. Þú varst ævinlega
jákvæð og bjartsýn til hinstu stund-
ar. Missir móður okkar er mikill, þið
elskuðuð hvor aðra skilyrðislaust og
aldrei bar skugga á milli. Við systkin-
in munum sakna þín sárt, þú varst
hluti af tilveru okkar, þar lifa nú
minningar einar þín í stað.
Ég mun geyma minningu þína í
hjarta mér, eisku systir mín, og
þakka þér fyrir árin okkar saman.
Sigurlín Grímsdóttir.
Elskuleg vinkona mín Sigurbjörg
er látin, tæplega 51 árs að aldri.
Langri baráttu við erfiðan sjúkdóm
er lokið og dapurleikinn er mikill hjá
þeim sem eftir lifa. Dapur tími er
framundan, tómleiki sem myndast
þegar einhver sem manni þykir vænt
um deyr. Sigga ólst upp í Grímsnes-
inu á Neðra-Apavatni hjá foreldrum
sínum og systkinum sínum þremur.
Sigga gekk í skóla á Laugarvatni,
bæði héraðsskólann og menntaskól-
ann.
I ársbyijun 1994 greindist Sigga
með krabbamein sem varð til þess
að hún þurfti að vera lengi á spítala.
Hún fór í alls þijár aðgerðir sem
reyndu mjög á hana bæði andlega
og líkamlega. Allan þann tíma sem
hún lá á spítalanum heimsótti ég
hana og reyndi að hjálpa henni og
styðja hana og áttum við oft góðan
tíma saman, en líka erfiðan sem
reyndi oft á okkur báðar. Þegar ég
lít til baka yfir farinn veg get ég
ekki annað en dáðst að því hve hún
var dugleg og þolinmóð. Hún hafði
einstaka sálarró og aldrei heyrði ég
hana barma sér á nokkurn hátt. Hún
hafði mjög gaman af bókum og átti
gott bókasafn sem hún hafði yndi
af og nýtti hvert tækifæri sem gafst
til lestrar. Ferðalög voru stór þáttur
í lífi hennar og fór hún_ víða, bæði
erlendis og hérlendis. Ég vjssi til
þess að hún ætlaði að fara til írlands
núna í sumar með móður sinni en
komst ekki vegna veikinda sinna.
Ljúft skap hennar og lífsgleði varð
upphafið að langri vináttu sem entist
í alls 27 ár. Unga fólkið átti stóran
sess í hjarta Siggu. Það fengu synir
mínir tveir að reyna, hún gaf sér
alltaf góðan tíma fyrir þá. Hátún 12
var annað heimili Siggu og hafði hún
litla íbúð þar til afnota á 5. hæð og
þangað kom ég oft og var þá glatt
á hjalla hjá okkur við rabb og kaffi-
sopa.
Fjölskylda Siggu reyndist henni
vel í veikindum hennar og lét sér
annt um hana. Hún gætti þess vel
að Sigga hefði það ætíð sem best
og vakti yfir sjúkrabeði hennar þar
til yfír lauk. Starfsfólk á deild 4a á
Borgarspítalanum hugsaði frábær-
lega vel um hana og var hún þakk-
lát fyrir það. Um leið og ég kveð
kæra vinkonu með miklum söknuði
þakka ég fyrir yndislega vináttu og
vona að guð geymi hana um ókomin
ár. Guð blessi ástvini hennar og lýsi
þeim á erfíðum tímum og huggi þá
í sorg þeirra. Friður sé með þér.
Takk fyrir allt og allt.
Guðbjörg Björnsdóttir.
Hún er farin í annað og lengra
ferðalag en hún ætlaði sér í sumar.
Til írlands var ferðinni heitið í júlí
og búið að planleggja allt og borga
ferðina. En 10. júlílagðist Sigurbjörg
inn á Borgarspítalann og átti þaðan
ekki afturkvæmt. í vor lá hún þar í
um mánuð í góðri umönnun starfs-
fólksins.
Heima í sveitinni sinni var hún
um miðsumarið hjá fólkinu sínu. Þá
fór hún í stuttar ferðir og naut þess
að horfa á náttúruna í sumarskrúða.
Hvað hún hafði gaman af að ferð-
ast hún Sigurbjörg, þær fóru mörg
sumur í utanlandsferðir hún og Ebba
mamma hennar. Til Norðurlandanna,
Mið-Evrópu, suður til Spánar og til
Bandaríkjanna. Að hafa svo góðan
ferðafélaga sem mamma hennar var,
var Sigurbjörgu ómetanlegt, því að
vissan stuðning þurfti hún vegna
líkamlegs vanmáttar, sem hún hafði
frá fæðingu. En hugurinn var stór
og löngunin til að læra var mikil.
Komin yfír tvítugt settist hún á bekk
í Menntaskólanum á Laugarvatni
meira af vilja en getu vegna sinnar
fötlunar. En eftir fjögur árin gekk
hún út úr skólanum með sína stúd-
entshúfu og mjög góð próf í fartesk-
inu. Hugurinn stefndi að Háskólan-
um og þá í bókmenntir. Því að bæk-
ur, góðar bækur, sem höfðu að
geyma sögur og sagnir af mann-
fólki, ferðalögum, náttúrulýsingum,
fornsögum, dýrasögum og kvæði
hafði hún unun af að lesa. En Háskól-
inn beið. Hún dvaldist á Reykjalundi
í nokkum tíma. Þar var líka hún
Hanna og deildu þær saman her-
bergi lengi vel. Innilegur vinskapur
þeirra hefur haldist alla tíð síðan og
um svipað leyti fluttust þær í Hátún-
ið og fylgdust þar að. Ég var svo
heppin að kynnast þeirra vináttu og
fylgjast með þeim. Margar ferðirnar
fórum við saman að Apavatni, þar
sem Ebba tók á móti okkur með
nýveiddan silung á borðum. Nú ferð-
ast þær vinkonurnar saman í öðrum
sveitum, því að Hanna okkar lést 25.
apríl á þessu ári.
I Hátúni bjó Sigurbjörg vel um sig
og smám saman fóru bækumar henn-
ar að hylja alla þá veggi sem við
varð komið. Og hún las mikið. En
það var líka mikið af vinum og kunn-
ingjum, sem sóttu hana heim og
deildu með henni lífsgátunni. Kynni
hennar og Guggu voru afar náin og
mat Sigurbjörg vináttu þeirra mjög
mikils. Og það sýndi sig í veikindum
Sigurbjargar hvað Gugga var traust
og góð vinkona, því að dagana langa
sat hún hjá Sigurbjörgu og styttust
þá stundimar.
Nú var kominn tími að hressa eitt-
hvað upp á menntunina og Sigurbjörg
fór í tölvunám auk fleiri greina þar
sem hún og Gugga gengu í gegnum
námsverkefnið með góðum árangri.
Eftir það fékk Sigurbjörg vinnu hjá
Þjónustumiðstöð bókasafna. Og það
átti við hana að vera að handfjatla
bækur. Hún var mjög ánægð með
þessa vinnu og vinnufélagar hennar
reyndust henni afar vel. Hún starfaði
þar í nokkur ár eða þar til umsvif
stofnunarinnar minnkuðu og fækka
þurfti fólki. Enga vinnu var að fá.
Og þá var ráðið að láta gamla draum-
inn rætast. Að jnnrita sig í Háskólann
í bókmenntir. I tvo vetur sótti Sigur-
björg tíma í bókmenntum í Háskólan-
um, og hún naut þess svo sannarlega
allan tímann. í vor átti hún að taka
tvö próf og annað prófíð tók hún
sárlasin, en fékk mjög góða einkunn
fyrir. Hitt prófíð ætlaði hún að geyma
til haustsins, þegar hún byijaði aftur
í skólanum.
Nú fæ ég ekki fleiri símtöl, ekki
fleiri fréttir af náminu, ekki fleiri
frásagnir af bóklestri, ekki fleiri
fréttir af leikhúsferðum. Já, þær fóru
mikið saman í leikhús, hún og Guð-
rún vinkona hennar. Og Sigurbjörgu
fannst gott að deila með henni áhuga
sínum á bókmenntum. Svo fæ ég
ekki fleiri frásagnir af ferðalögum
hér innanlands, sem hún fór svo
mikið með fólkinu sínu.
Þeir voru ólatir frændurnir á Apa-
vatni að lyfta Sigurbjörgu upp í jepp-
ann og aka svo af stað upp um fjöll
eða út með sjó. Já, margar myndirn-
ar eru til af öllum þeim ferðalögum
sem Apavatnsfólkið fór saman í.
Núna þegar Sigurbjörg hefur farið
í sitt síðasta ferðalag héðan af jörð-
unni veit ég að aðrir munu ferðast
með henni um ókunna stigu. En það
verður líklegast ekki ekið á jeppa eða
snjósleða þeim sem Magnús Helgi
frændi hennar ók henni á yfir ísilagt
Apavatnið og upp í Heiði.
Öllu er afmörkuð stund og sérhver
hlutur undir himninum hefur' sinn
tíma. Að fæðast hefir sinn tíma og
að deyja hefir sinn tíma.
Að hryggjast og gleðjast
hér um fáa daga,
að heilsast og kveðjast
það er lífsins saga.
(Páll J. Árdal)
Elsku frænka mín og vinkona, ég
kveð þig með miklum söknuði, þó
að ég viti að þér líði nú vel. Ég bið
góðan Guð að vera með þér.
Megi hið eilífa ljós lýsa Sigur-
björgu.
Elsku systur minni, systkinum
Sigurbjargar, systrabörnum og mági
sendi ég mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Helga Magnúsdóttir.