Morgunblaðið - 09.09.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 9. SEPTEMBER 1995 23
AÐSEIMDAR GREINAR
ÞVÍ ER haldið fram, að helgasti
réttur þegna í lýðræðisríki sé að fá
að greiða atkvæði í kosningum. Það
virðist þó vera lengi hægt að fá fólk
til þess að sætta sig við mismun-
asndi aðferðir við atkvæðagreiðsl-
una og þá við mismunandi gerðir
lýðræðis, bara ef það fær að mæta
á kjörstað og kjósa. Allt frá því að
hafa bara einn lista í Iqori, eins og
það var hjá Ulbricht og Honnecker,
eða binda atkvæðisréttinn við búsetu
eins og hjá þeim Davíð og Halldóri.
Fái fólk að fará á kjörstað undir
flöggum og lúðrablæstri þá er það
til þess að gera ánægt meðan það
hefur brauð og leiki.
Það verða auðvitað alltaf ein-
hveijir kverúlantar á kreiki. Fólk
sem nennir ekki endilega að vera
að þrasa við stjórnvöld eða leið-
toga. Það dregur sínar ályktanir
af fortíð og nútíð og metur framtíð-
ina fýrir sig. Síðan greiðir fólkið
atkvæði með fótunum eins og það
var kallað hjá þeim Ulbricht. Menn
annaðhvort fóru eða vóru.
Hjá þeim Ulla og Honna lýsti
þetta sér í því, að svo stór hluti
fólksins greiddi atkvæði með fótun-
um, að til landauðnar horfði. Þeir
brugðust við með því að reisa Ber-
línarmúrinn til þess að halda óæski-
legum áhrifum kapítalismans utan
hins kommúníska hreinleika, eða
svo sögðu þeir. Já, mikið var nú
annars veröldin einfaldari í den tid.
Þá voru menn annaðhvort vondir
og andlýðræðissinnaðir eða öfugt.
Nú veit maður ekkert hver er góður
og hver ekki, eins og í Bosníu.
Líka hér
Ég las í blaði í gær, að íslending-
ar væru farnir að greiða atkvæði
með fótunum. Það koma 50 fyrir-
spurnir til eins skipafélags um bú-
slóðaflutninga á viku. Skýrslur sýna
að það er straumur fólks úr þessu
landi okkar. Er fólk líka farið að
greiða atkvæði með fótunum hjá
þeim Davíð og Hall-
dóri?
Guðmundur J. segir
að það sé rnikið at-
vinnuleysi á íslandi um
þessar mundir. Hann
kvíðir vetri fyrir sína
menn. Margir telja að
atvinna aukist líklega
ekki nema að utanað-
komandi fjármagn
komi til landsins. Og
þá í formi stóriðju
fremur en lánsfjár. Við
íslendingar eigum
núna ein 100 mega-
wött í afgang af 900
virkjuðum, sem enginn
hefur viljað kaupa ennþá, hveiju
svo sem um er að kenna. Þeir í
Venezúela eru að virkja 27.000
ódýr megavött til þess að selja stór-
iðju. Það er eins gott að strætó sé
ekki farinn hjá okkur.
Margir telja að laun séu nú lægri
á íslandi en annars staðar og margt
er furðulegt. Á meðan framboðið
kaup í fiskvinnslu á íslandi nemur
300 krónum, þá bjóða danskir í
Hansholm og Hirtshals 700 kr. fyr-
ir sömu vinnu. Og selja vöruna á
sama markaði og íslenzka vinnslan.
Frá vinnslunni okkar hafa hins veg-
ar komið tillögur um gengisfall til
að bæta afkomuna. Þrátt fýrir að
hún kaupi fiskinn á fijálsum upp-
boðsmarkaði og skuldi flest í er-
lendri mynt.
Hátt taxtakaup gagnar víst lítið
eitt og sér ef enga vinnu er að fá.
Útlendingar virðast þó standa í bið-
röðum eftir að fá vinnuna hjá okk-
ur og sætta sig við framboðið kaup.
Það hljóta því að vera gæði vinnu-
aflsins sem ráða því að þeir atvinnu-
lausu hjá okkur vilja ekki selja það
til okkar fiskvinnslu.
Við getum verið stoltir íslending-
ar af löylum okkar sem gera garð-
in frægan á erlendri grund. Það er
rosalega gaman og góð landkynn-
ing, að það skuli vera
okkar land sem elur af
sér svo eftirsótt vinnu-
afl um allan heim. Það
er líka ef til vill ják-
vætt að lækka atvinnu-
leysið í landinu og rík-
issjóðshallann á þenn-
an hátt. Þingsætum
mun þó sem betur fer
ekki fækka þó kjósend-
unum fækki..
Hugur og hendur
Á tyllidögum er mik-
ið treyst á hug og hönd
þjóðarinnar. Grannt
skoðað á hún fátt ann-
að. En það er til lítils að kvelja lág-
launakennarana okkar til þess að
efla hug og hönd unga fólksins ef
það notar svo fæturna til þess að
fara með hvorutveggja úr landi.
Þá má spyija: Ber einhver ábyrgð
á þessu? Bar einhver ábyrgð á hall-
ærum í landinu á fyrri tíð? Dönsk
stjórnvöld eða íslendingar sjálfir?
Geta stjórnvöld okkar nú borið ein-
hvetja ábyrgð á þessu? Eða skipta
þau minna máli en hitastig og haf-
straumar? Hefur eitthvað breyst
þótt Ólafur Ragnar og Jón Baldvin
séu nú ekki lengur ráðherrar?
Myndu stjórnvöld á hveijum tíma
ekki skaffa sólskin í sveitir og þorsk
á miðin ef þau gætu? Ætlumst við
ekki til of mikils af svokölluðum
ráðamönnum til þess að hafa afsök-
un fyrir því að gera minni kröfur
til okkar sjálfra?
Heimurinn okkar er sífellt að
minnka. Samgöngur greiðast og
samkeppni eykst. Upplýsingar ber-
ast leifturhratt milli landa. Fólk er
upplýstara. Þegar maður nú heyrir
sífellt meira um það, að það sé orð-
ið svo erfitt og dýrt að lifa á þessu
landi, þá verður maður að taka
mark á því. Fólk segir að það sé
raunverulega grænna hinum megin.
Og 50 fjölskyldur á viku greiða þess-
Alls staðar annars stað-
ar kosta hlutirnir minna
en hér, segir Halldór
Jónsson, en samt eru
nýbúar fljótir að komast
í álnir. Getum við ekki
af þeim lært?
ari skoðun atkvæði með fótunum.
Umræðan í þjóðfélaginu snýst
þó mest um aðra hluti en þetta.
Það er til dæmis deilt um það hvort
Islendingar eigi að ganga í þetta
Evrópusamband, þó það sé í raun
ekki á dagskrá. Samt tökum við
fagnandi á móti öllum paragröffum
þaðan, til dæmis um agúrkubeygjur
og ökurita. En með ökuritum, sem
nú er skylda að setja í alla vörubíla
(til að byija með?), er hægt að sekta
menn fyrir ofhraða aftur í tímann.
Allt eflir þetta eftirlitsiðnaðinn, sem
er einn blómlegasti kvistur á þjóðar-
meiðnum um þessar mundir.
Fyrir annað almennt atferli Evr-
ópuþjóða í daglegu lífi og viðskipta-
frelsi virðast vera of miklar sérað-
stæður á íslandi til þess að við
mætti búa. íslenzk blöð mega ekki
birta tóbaks- og vínauglýsingar, þó
selja megi erlend tímarit með mörg-
um blaðsíðum þess kyns. ÁTVR er
ómissandi stofnun og ein til þess
bær að selja okkur áfengi. Samt
megum við enn fara til útlanda þar
sem brennivín er selt bílstjórum á
hverri benzínstöð.
Lögvísi og þrætubók virðast vera
okkur hugleikari en hugleiðingar
um atvinnumál ef marka má fjöl-
miðla. Og við, sem flúðum lög og
reglur Haraldar hárfagra (og misst-
um þar með af oh'ugróðanum), snú-
um nú aftur til Noregs til að fá
vinnu. Enda var Gamla sáttmála
aldrei sagt upp formlega og Norð-
menn okkur svo vinsamlegir, utan
Smugu og Svalbarða, að taka fagn-
andi við okkar ágæta vinnuafli og
borga því tvöfalt kaup.
Þeir sem eftir sitja heima virðast
meira uppteknir við reglugerðasmíð-
ar og vaxtaútreikning en að leita
að rótum vandans. Hann hlýtur að
liggja\í skorti á framleiðni, sem aft-
ur kann að skýrast af skorti á af-
kastahvetjandi launakerfum, þ.e.
samkeppni vinnuaflsins.
Alls staðar annars staðar kosta
hlutirnir minna en hjá okkur. Nýbú-
ar virðast samt vera fljótir að kom-
ast í álnir á íslandi jafnframt því
sem þeir hafa snarlækkað verð á
veitingahúsum með samkeppninni.
Gætum við hin ekki lært eitthvað
af þeim hvað varðar ráðdeild og
sparsemi?
Einn vinur minn sagði mér um
daginn, að um þessar mundir ríkti
meiri miðstýring á íslandi en
nokkru sinni fyrr. „Þú mátt ekki
háfa lunda án þess að kaupa veiði-
kort, ekki veiða fisk í læk, ekki
tjalda, ekki tína ber, ekki róa til
fiskjar, þú mátt ekki heyja, ala
kvikfé eða mjólka kýr. Til alls þarf
nú leyfi, kvóta og gjald til þeirra
sem eiga eitthvað, sem þú átt ekki.
Flest lífsbjargarréttindi til lands og
sjávar eru orðin séreign. Þetta hef-
ur gerst undir grunnfánum at-
hafnafrelsis einstaklinganna á
rústum sósíalismans í heiminum.
Og þetta kýstu“ hnussaði í honum.
Nýbúar greiddu víst flestir at-
kvæði með fótunum gegn miðstýr-
ingunni í heimalöndum sínum og
komu hingað. Kannski munu stjórn-
málaleg áhrif þeirra verða til þess
að auka fólkinu víðsýni þegar tímar
líða. Þá hefur þeirra för orðið enn
betri. Hvað skyldi þeim annars
raunverulega finnast um okkur og
lífsstílinn?
Það haustar. Byggingafram-
kvæmdir eru að dragast saman.
Verður atvinna í vetur? Fær inn-
brotagengið að hafa áfram veiði-
leyfið á hýbýli og reytur almúgans
eða verður gert eitthvað fyrir þenn-
an þrýstihóp? Verða verkföll?
Minnkar ríkissjóðshallinn á næsta
ári? Hafa menn einhver raunveruleg
ráð? Eða tekur fólkið frekar til fót-
anna?
Höfundur er verkfræðingur.
Fætur fólksins
Halldór Jónsson
Það er ekki gaman
að vera svona
EINHVERJU sinni
var ég að hjálpa vini
mínum fyrir norðan við
að hirða hross. Hann
er kominn yfír miðjan
aldur, stirður og slitinn
og átti erfitt með hreyf-
ingar. Hvort sem það
var því að kenna eða
ekki bakkaði hann pall-
bíl á hesthússtafn í stað
þesss að hitta inn um
dyrnar. Hvorki bíllinn
né byggingin skemmd-
ust verulega en mér er
það minnisstætt þegar
þessi vinur minn steig
á eftir út úr bílnum og
sagði mæðulega, „Æi, það er ekki
gaman að vera svona.“
Mér hafa flogið í hug þessi orð
hans við lestur Alþýðublaðsins og
Vikublaðsins undanfarið þar sem
leigupennar fara mikinn í krossferð-
um sínum gegn kynþáttahatri Páls
Péturssonar félagsmálaráðherra.
Yfirleitt er pólitísk ritleikfími sem
þessi ekki svara verð enda er meg-
intilgangur hennar að rökstyðja fyr-
ir höfundi fyrifram ákveðna for-
dóma í garð einstakra manna eða
þjóðfélagshópa.
Rökfimi Iistamannsins
Einn af vikapiltum Alþýðuflokks-
ins íjallar um meinta afdala-
mennsku og kynþáttahatur fram-
sóknarmanna í grein i Morgunblað-
inu 31. ágúst. Hallgrímur Helgason
titlar sig rithöfund og myndlistar-
mann og telur sig sennilega frjáls-
lyndan. Tilefni greinar
hans er orðalag félags-
málaráðherra í kvöld-
fréttum Ríkisútvarps-
ins 21. ágúst, þar sem
Páll Pétursson talaði
um að rétt væri að
bjóða þeim sem ganga
hér um atvinnulausir
þau störf sem losna
áður en smalað væri
inn skipsförmum af er-
lendu vinnuafli.
Orðin smölun og
skipsfarmar verða
Hallgrími tilefni mikiil-
ar rökleiðslu þar sem
hann gerir félagsmála-
ráðherra miskunnarlaust upp hugs-
anir. Þar koma fyrir atriði eins og
kjötinnflutningar „á fæti“, ótíndir
þrælar á lestarbotni og kynbætur á
svínum og nautgripum. Listamað-
urinn slær því föstu að félagsmála-
ráðherra sjái útlendinga fyrir sér á
svipuðum stalli og þræla og svín.
Og það verður ekki betur séð en
þessar hugsanir eigi að búa í höfð-
inu á Páli Péturssyni vegna þess
að hann er framsóknarmaður og
bóndi og þar af leiðandi rasisti í
huga Hallgríms Helgasonar.
Það vita allir sem vilja, að umræð-
an um að takmarka atvinnuleyfi til
þeirra einstaklinga sem standa utan
við 300 milljón manna atvinnumark-
að EES, snýst ekki um rasisma eða
kynþáttahatur. Hún snýst um það
að við búum við úrelta löggjöf um
atvinnuleysistryggingar, sem margt
bendir til að sé misnotuð.
Þörf umræða
Það kom í ljós eftir að félagsmála-
ráðherra hóf þessa umræðu, að
vinnumiðlanir virðast ekki hafa
virkað sem skyldi og upplýsinga-
flæði þeirra á milli um laus störf
er takmarkað. Atvinnurekendur
virðast oft trassa að tilkynna laus
störf til vinnumiðlana. Ásakanir
hafa komið fram um mismunun eft-
ir kynferði við ráðningu í fisk-
vinnslu. Jafnframt hafa komið fram
ásakanir um að til sé atvinnulaust
fólk sem ekki vilji vinna í fiski og
að atvinnurekendur bjóði erlendu
starfsfólki (sem vel að merkja er
flutt inn frá láglaunasvæðum í A-
Evrópu og víðar en ekki frá þeim
Evrópulöndum sem við gjarnan vilj-
um bera okkur saman við) verri
kjör en hérlendu verkafólki almennt.
Varðandi málefni flóttamanna er
rétt að geta þess að ekki hefur stað-
ið upp á félagsmálaráðherra í þeim
efnum. Hann hefur þvert á móti
rekið á eftir tillögum um flótta-
mannakvóta.
Þetta er nú allur rasisminn. Um-
ræðan um atvinnumál og atvinnu-
leysistryggingar er löngu tímabær
og það verður bara að hafa það þótt
sjálfskipaðir mannkynsfrelsarar
verði fúlir. Margir hafa orðið til þess
að benda á dæmi um fólk sem vinn-
ur „svarta vinnu“, borgar ekki skatta
af þeim tekjum en þiggur að auki
atvinnuleysisbætur af samfélaginu.
Ég veit ekki hvort Hallgrímur Helga-
son borgar mikla skatta en hann
mætti gjarnan hugleiða, að ef þessar
Árni Gunnarsson
Eina raunverulega
„kynþáttahatrið“ í um-
ræðunni er, að mati
—7-------------------
Arna Gunnarssonar,
fordómar Hallgríms
Helgasonar og félaga
gagnvart framsóknar-
mönnum, bændum og
„afdalafólki“.
ábendingar eru réttar fer hluti af
sköttunum okkar í það að borga því
fólki framfærslustyrki sem sjálft er
að svíkja undan skatti.
I öllu vopnaglamrinu og upphróp-
unum um kynþáttahatur og rasisma
vill gleymast sá hópur sem gengur
um atvinnulaus, vill vinna en fær
ekki vinnu. Þetta fólk á að eiga
rétt á atvinnuleysisbótum og aðstoð
til þess að bjarga sér sjálft. Félags-
málaráðherra hefur þegar sett af
stað vinnu við að endurskoða lög
um atvinnuleysistryggingar en und-
anfarin ár hefur lítið sem ekkert
verið gert til að bregaðst við þeim
breytingum í þjóðfélaginu sem hafa
valdið fjölgun atvinnulausra.
Að vera með stórt hjarta
Eina raunverulega kynþáttahatr-
ið, sem komið hefur upp í umræð-
unni um atvinnuleyfi útlendinga, er
hroki og fyrirlitning Hallgríms
Helgasonar og skoðanabræðra hans
í garð framsóknarmanna, bænda og
þeirra sem hann kallar afdalamenn.
Reyndar eru fleiri bændur en fram-
sóknarmenn og öfugt. Til að ein-
falda málið er horft fram hjá því
og framsóknarmönnum, bændum
og öðru óþurftarfólki steypt saman
í einn hóp sem listamaðurinn getur
talað niður til og sagt með fyrirlitn-
ingu „Nú er nóg komið af þeirra
heimóttarlegu og heimskulega
barnalegu afdalamennsku sem við
íslendingar í öðrum flokkum þurfum
í sífellu að skammast okkar fyrir.
Biðjið okkur almennilega íslendinga
afsökunar!"
Á hveiju eiga félagsmálaráðherra
og aðrir framsóknarmenn að biðjast
afsökunar? Á orðavalinu „skipsfarm-
ar af útlendingum" og „smölun"? í
allt sumar hafa skipsfarmar af út-
lendingum gengið að og frá borði
skemmtiferðaskipa í Reykjavíkur-
höfn fyrir utangluggann hjá félags-
málaráðherra. A hveiju sumri koma
skipsfarmar af ferðamönnum með
Norrænu til og frá Seyðisfirði. Ég
veit ekki til þess að það hafi hingað
til þótt sérstaklega skammarlegt að
ferðast með skipi eða skipsfarmur
þótt niðrandi orð. Þeir sem hafa
unnið á vertíð vita sömu leiðis að í
mörgum tilfellum er fólki smalað
saman til þess að manna færiböndin.
Orðið smölun er gamalgróið í málinu
og ekkert óeðlilegt að nota það yfir
tilraunir fiskvinnslunnartil að manna
vertíðir utanlands og innan.
Sá sem ætti að biðjast afsökunar
er sjálfur listamaðurinn., Sjúklegar
ímyndanir um þrælakistur og kyn-
bætur svína og nautgripa, versus
kynbætur á mönnum, minna meira
á gerræðislegan hugsunarhátt ras-
istanna en nokkurn tíma orðaval
" Páls Péturssonar félagsmálaráð-
herra. Það væri sannarlega ekki
gaman að vera svona eins og hann
Hallgrímur en sennilega er þessi
kratagláka eins og hver annar sjúk-
dómur. Hann mætti þó gjarnan vera
ögn nútímalegri í hugsun og passa
sig á að láta ekki gamla fordóma í
garð einstakra þjóðfélagshópa
hlekkja svo sitt stóra hjarta að hann
verki þegar það slær.
Höfundur er aðstoðarmaður
félagsmálaráðherra.