Morgunblaðið - 10.09.1995, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
SÖLUHERFERÐIN“ er
hafín, í tvennum skilningi
þess orðs. Á næstu vikum
mun Colin Powell; fyrrum
hershöfðingi og yfírmað-
ur herafla Bandaríkja-
manna í Flóastríðinu við
íraka árið 1991, fara sem
logi um akur í Bandaríkjunum og
kynna æviminningar sínar. Fyrir-
framgreiðslan sem hljóðaði upp á sex
milljónir dollara, eða um 420 milljón-
ir ísl. kr., mun ábyggilega koma sér
vel en meiri athygli hefur vakið
hvernig ferð hershöfðingjans hefur
verið skipulögð. Þar hefur Herfræði-
leg nákvæmni ráðið ríkjum og mun
hetjan birtast í minnst 23 borgum
Bandaríkjanna. Innvígðir segja að
„herferð" þessi minni mest á fram-
boðsferð manns sem hyggi á frama
í bandarískum stjómmálum. Og sú
lýsing á trúlega við um Colin Pow-
ell; margir telja að hann eigi mikinn
frama vísan og þeim fer fjölgandi
sem telja að hann verði í framboði
í forsetakosningunum vestra á næsta
ári.
Fjölmiðlar bandarískir hyggjast
sinna þessari söluherferð hershöfð-
ingjans með sama hætti og væri
hann í framboði. Skipulagningin og
umgjörðin öll bendir til þess að Pow-
ell hyggist með þessu líkja eftir því
að hann væri þátttakandi í prófkjör-
um flokka í Bandaríkjunum sem jafn-
an fara fram fyrir forsetakosningar.
Tímaritin Newsweek og Time háðu
harða keppni um hvort yrði fyrst að
birta kafla úr æviminningum Pow-
ells, sem nefnast á frummálinu „My
American Joumey" og menn bíða
spenntir eftir því hvort sjónvarpskon-
an smámælta, Barbara Walters, nái
að kreista fram tár í einkaviðtali því
sem hún hefur fengið við glæsimenn-
ið þeldökka.
Marshall, Eisenhower og
MacArthur
Bandaríkjamenn hafa löngum verið
tilbúnir til að veita fyrrum herforingj-
um og stríðshetjum brautargengi á
vígvelli stjómmálanna. Dwight D.
Eisenhower, fyrrum yfírmaður her-
afla Bandaríkjanna í Evrópu var kjör-
inn forseti 1952 og naut mikilla vin-
sælda og virðingar. Gamlar stríðs-
kempur hafa þótt styrkja ríkisstjómir
líkt og George Marshall hershöfðingi
(en við hann var Marshall-aðstoðin
kennd) gerði er hann gegndi ráð-
herraembættum í forsetatíð Harrys
Truman. Og hershöfðinginn og þjóð-
hetjan Douglas MacArthur þótti eiga
glæstan pólitískan feril vísan er hann
flutti magnað ávarp á Bandaríkja-
þingi eftir að Truman forseti hafði
vikið honum úr starfí sökum óhlýðni
í Kóreustríðinu. Raunar fjaraði fljótt
undan MacArthur en brottrekstur
hans reyndist ein erfíðasta ákvörðun-
in sem Truman forseti tók á ferli sín-
um og voru þær þó nokkrar æði sögu-
legar. Og þeim Ronald Reagan og
George Bush þótti báðum styrkur af
því að hafa Colin Powell í ríkisstjóm-
um sínum.
Af ýmsum ástæðum er freistandi
að bera Colin Powell saman við Eisen-
hower og stöðu hans í upphafí sjötta
áratugarins. Þá líkt og nú var greini-
legt að almenningur í Bandaríkjunum
treysti því að ópólitísk hetja gæti
komið þjóðfélaginu á réttan kjöl.
Tmman forseti bar botnlausa virð-
ingu fyrir Eisenhower og var tilbúinn
til að hætta við framboð 1948 ef
hann léti til leiðast að bjóða sig fram
fyrir demókrata. Það gerði Eisen-
hower ekki og Truman vann magn-
aðasta sigur í bandarískri stjóm-
málasögu á Thomas Déwey, ríkis-
stjóra frá New York. En 1952 var
fulljóst að Eisenhower gæti hreppt
embættið, aðeins var spurt fyrir
hvom flokkinn hann færi fram enda
hafði hann engin afskipti haft af
stjórnmálum. (Raunar var allt það
sem kallast „daglegt líf“ Eisenhower
framandi eftir langa herþjónustu.
Hann kunni t.a.m. ekki á síma og
hafði aldrei farið til óbreytts hár-
skera). Truman til mikilla vonbrigða
fór Eisenhower fram fyrir Repúblík-
anaflokkinn og vann auðveldan sig-
ur. Þrátt fyrir að Eisenhower verði
seint talinn í hópi þungavigtarmanna
á stjómmálasviðinu var hann endur-
kjörinn án vandkvæða 1956.
Óþekktar skoðanir
Líkt og gilti um Eisenhower forð-
um er mönnum í raun öldungis
ókunnugt um stjómmálaskoðanir
Stjórnmál í Bandaríkjunum
COLIN Powell skýrir frá stýriflaugaárásum ^andaríkjahers á Baghdad, höfuðborg íraks. Frammistaða hans á blaðamannafundum í
Persaflóastríðinu vakti mikla athygli.
Powells. Hann hefur gætt þess vand-
lega að gefa hvorki demókrötum né
repúblíkönum undir fótinn og getum
hefur verið leitt að því að hann gæti
farið fram sem óháður frambjóð-
andi. Líkt og Eisenhower nýtur hann
mikillar virðingar enda hefur enginn
blökkumaður náð jafn langt innan
herafla Bandaríkjanna og hann.
Powell barðist í Víetnam og starfaði
einnig í Kóreu. ímynd Powells er sú
að þar fari ekki sköpunarverk gróða-
aflanna í bandarískum stjórnmálum
heldur maður sem komist hefur
áfram í krafti eigin verðleika og þrátt
fyrir hörundslitinn, myndu margir
bæta við.
Nú er spurt hvort raunverulega
sé runninn upp sátími að blökkumað-
ur eigi möguleika á að hreppa æðsta
embætti Bandaríkjanna. Margir
þeirra sem fylgst hafa með banda-
rískum stjómmálum munu vafalaust
eiga í erfíðleikum með að svara þeirri
spumingu játandi. Fyrir þeim hinum
sömu mun á hinn bóginn vefjast að
skilgreina þær aðstæður sem upp
þurfa að koma í bandarísku samfé-
lagi til að slíkt megi teljast mögulegt.
Hins vegar eru aðstæður fyrir
kosningamar á næsta ári um margt
óvenjulegar og vert er að benda sér-
staklega á að kannanir sýna ört. vax-
andi fylgi við óháð framboð, „þriðja
framboðið" sem einkennist ekki af
meintri þreytu og spillingu rótgrónu
aflanna þ.e. Demókrataflokksins og
Repúblíkanaflokksins. Vísir að slíku
framboði kom raunar fram í kosning-
unum 1992 er málglaður sérvitringur
og milljónamæringur, Ross Perot,
hlaut mikið fylgi. Oháð framboð hafa
á hinn bóginn oft komið fram áður
í bandarískum stjómmálum og klofn-
Líkur eru á að Colin Powell, þeldökkur hers-
höfðingi og stríðshetja, verði í framboði í
forsetakosningunum í Bandaríkjunum
á næsta ári. Mikil kynningarherferð hefur
verið undirbúin. Ásgeir Sverrisson veltir
fyrir sér möguleikum Powells með skírskotun
til stjómmálaþróunar í Bandaríkjunum
eftir seinna stríð.
ingsframboð hafa
reynst afdrifarík t.a.m.
í koSningunum sögu-
legu 1948.
Sáttur við stefnuna
Colin Powell hefur
reynslu af því að vinna
með repúblíkönum.
Upphefð sína hlaut
hann í forsetatíð þeirra
Ronalds Reagans og
George Bush er hann
starfaði sem öryggis-
ráðgjafí Bandaríkj'afor-
seta og var skipaður
forsetr herráðs Banda-
ríkjanna, sem er mesta
upphefð sem atvinnu-
hermaður getur hlotið vestra. Hann
virðist í flestu hafa verið sáttur við
stefnu pólitískra yfírboðara sinna
þótt vitað sé að hann hafi m.a. deilt
við ráðamenn í vamarmálaráðuneyt-
inu í upphafi innrásar Iraka í Kú-
veit. Mun Powell þar
hafa haft á orði að póli-
tísk markmið viðbragða
ráðuneytismanna væru
óljós.
Þetta þarf þó ekki
að gefa til kynna að
Powell sé ósammála
grundvallaratriðum
þeirrar stefnu sem
repúblíkanar hafa fylgt
á sviði utanríkis- og
öryggismála. Oðru
nær. Sams konar efa-
semdir lét Caspar
Weinberger, varnar-
málaráðherra í ríkis-
stjóm Reagans forseta,
t.a.m. í ljós þegar
ákveðið hafði verið að Bandaríkin
hefðu afskipti af borgarastyijöldinni
í Líbanon í byijun síðasta áratugar.
Weinberger setti raunar fram nokkur
grundvallarskilyrði sem uppfylla
þyrfti til að rétt gæti talist að Banda-
Colin Powell.
ríkin hefðu afskipti af átökum og
nýttu slagkraft heraflans. Þessi
viðmið urðu þekkt og til þeirra er
oft vitnað í umræðu um þessi mál í
Bandaríkjunum.
Powell virðist þvert á móti frekar
vera hallur undir sjónarmið repúblík-
ana í utanríkis- og öryggismálum.
Hann hefur sjálfur skilgreint skilyrði
afskipta - með eilítið öðrum hætti
en Weinberger að vísu - , en Pow-
ell telur að einungis megi beita her-
afla Bandaríkjanna í tiltölulega stutt-
an tíma og með skýr pólitísk og her-
fræðileg markmið í huga. Akveði
ráðamenn slíkt telur Powell hins veg-
ar að beita beri öllum slagkrafti her-
aflans af fullum þunga og hvergi
draga undan. Powell er á hinn
bóginn þeirrar skoðunar að hern-
aðarafskipti séu nánast óafsakan-
leg ef ekki megi heita tryggt að
fullnaðarsigur vinnist. Hann telur
líkt og margir aðrir, bæði her-
menn og fræðimenn, að auðveld-
ara sé að senda herafla til tiltek-
ins lands erlendis en að koma
honum þaðan. Því verði pólitísk
markmið herfararinnar að vera
skýr og greinileg og stefna beri
að því að koma hersveitum jafnan
burt hið fyrsta eftir að skilgreind-
um markmiðum hefur verið náð.
Þegar horft er til sögunnar munu
margir vera tilbúnir til að álykta sem
svo að þessa mótun pólitískra
markmiða hafi á stundum skort í
Bandaríkjunum. Má í því sambandi
vísa til dýrkeyptra afskipta Banda-
ríkjamanna af borgarastríðinu í Lí-
banon, sem lauk með niðurlægingu
og mislukkaðrar herfarar Bush for-
seta til Sómalíu í nafni mannúðar á
síðustu dögum hans í embætti.