Morgunblaðið - 13.09.1995, Blaðsíða 25

24 MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
STJÓRNARFORMAÐUR
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
LÍFTAUG VEST-
FJARÐA
EITT STÆRSTA samgöngumannvirki þjóðarinnar, Vestfjarða-
göngin, kosta samfélagið um fjóra milljarða króna. Þeim
er ætlað að styrkja byggð á Vestfjörðum, sem lengi hefur átt
undir högg að sækja; færa einangraðar byggðir þessa svæðis
saman í virkt atvinnusvæði. í rökstuðningi fyrir þessari dýru fram-
kvæmd var m.a. talað um möguleika á sameiningu ísafjarðar,
Bolungarvíkur, Súðavíkur, Suðureyrar, Flateyrar, Þingeyrar,
Mosvallahrepps og Mýrarhrepps í eitt sveitarfélag. Sem og um
sameiningu, stækkun og styrkingu atvinnufyrirtækja. í bæklingi
um gangagerðina, sem gefin var út 1991, eru fleiri kostir tíundað-
ir; einn flugvöllur fyrir svæðið, samnýting hafna, skóla, menning-
armiðstöðva, heilsugæzlustöðva og opinberra stjórnsýslubygg-
inga.
Góðar og traustar samgöngur eru, þegar grannt er gáð, „æða-
kerfi“ sérhvers samfélags. Gildir einu hvort horft er til landsins
í heild eða einstakra landshluta og atvinnusvæða. Sem og hvort
horft er til atvinnulífins, félagslegra samskipta eða menningar-
legra. Augljóst er að Vestfjarðagöng styrkja byggð þar vestra,
rjúfa einangrun fólks og tryggja betur öryggi þess, einkum yfir
vetrarmánuði. En veldur hver á heldur. Mikilvægt er að Vestfirð-
ingar fylgi þessum glæsislega samgönguáfanga eftir með þeim
hætti að sameina sveitarfélög og atvinnufyrirtæki og búa þann
veg í haginn fyrir heimabyggðir í harðnandi samkeppni næstu
áratuga.
Sameining byggða og fyrirtækja hér á landi mætir hvarvetna
Þrándum í Götu. Sveitarfélög byggja mörg hver á hreppaskipan
sem rekur rætur allt til sögualdar og stendur, sögulega og tilfinn-
ingalega, djúpt í hugum íbúanna. „Smákóngaviðhorf", sem á
stundum koma við sögu, auðvelda heldur ekki framvinduna. En
byggðir og landshlutar, sem halda vilja hlut sínum, eða efla hann,
verða að klæðast hertygum hagræðingar, stærðar og styrks.
Vestfjarðagöngin eru líftaug vestfirzkra byggða. Þau leggja
Vestfirðingum möguleika í hendur sem þeim er skylt að nýta,
Vestfjarða vegna og landsmanna allra.
T VISKINNUN GUR
R-LISTANS
AKVÖRÐUN meirihluta R-listans í borgarstjórn Reykjavíkur
um að stórhækka fargjöld með Strætisvögnum Reykjavíkur
er algerlega á skjön við þá viðleitni atvinnulífsins og opinberra
aðila að stilla verðhækkunum í hóf til þess að tryggja áframhald-
andi efnahagslegan stöðugleika og bæta kjör launafólks. Verð-
hækkun sú, sem R-listinn hefur ákveðið, kemur verst við þá, sem
eiga fáa aðra kosti til að koma sér á milli staða í höfuðborginni
en þann að nota strætisvagn. Þannig er verð á farmiðakortum
aldraðra og unglinga hækkað um 100%, en fullorðinsfargjöld
hækka um 20%.
Hækkun unglingafargjaldanna kemur illa við fjárhag margra
fjölskyldna. Hækkun á fargjöldum aldraðra snertir þá, sem sízt
skyldi. Röksemdir forystumanna R-listans, um að ekki séu allir
aldraðir illa staddir fjárhagslega, falla um sjálfar sig. Það er
auðvitað sá hópur aldraðra, sem hefur takmörkuð fjárráð, sem
einkum notar þjónustu strætisvagnanna.
Tillögur R-listans bera vott um furðulegan tvískinnung, þegar
litið er til fyrri málflutnings vinstriflokkanna, sem að honum
standa. Hér skulu aðeins nefnd tvö dæmi. í október árið 1990
ákvað þáverandi borgarstjórnarmeirihluti Sjálfstæðisflokksins að
hækka fargjöld SVR um 8,2% vegna hækkunar á heimsmarkaðs-
verði olíu. Fulltrúar þáverandi minnihlutaflokka lögðust gegn
hækkuninni og kröfðust þess að Reykjavíkurborg tæki á sig verð-
hækkunina til þess að „ijúfa ekki þjóðarsátt“, auk þess sem ljóst
væri að stór hluti farþega SVR væru námsmenn, eldri borgarar
og aðrir lágtekjuhópar, sem ekki ættu auðvelt með að taka á sig
hækkun af þessu tagi.
í greinargerð R-listans, sem lögð var fram á borgarráðsfundi
í gær, segir að SVR hafi „orðið fyrir alvarlegu tekjutapi af völd-
um pólitískra ákvarðana, sem teknar voru af fyrrverandi meiri-
hluta.“ Nefnt er til sögu að ákveðið hafi verið vorið 1994 að koma
á sérstökum unglingafargjöldum og skerða þannig tekjur SVR
um 61 milljón króna á ári.
Hafa borgarfulltrúar R-Iistans misst minnið? Daginn eftir að
ákvörðunin um unglingafargjöldin var tekin, skrifaði Guðrún
Ágústsdóttir, núverandi forseti borgarstjórnar, hér í Morgunblað-
ið: „Það er full ástæða til að óska Árna Sigfússyni til hamingju
með að hafa i gær í borgarráði hrint í framkvæmd þessu gamla
baráttu- og réttlætismáli minnihlutans. En um leið er ekki óeðli-
legt að spyrja hvers vegna hann var alltaf á móti þessu hér áður
fyrr, t.d. 1989 og 1992 svo ekki sé farið lengra aftur í tímann?
Það verður spennandi að fylgjast með næstu skrefum. Hver verða
þau? Verður ferðum vagnanna fjölgað á ný? Verður 80% [far-
gjaldajhækkunin frá 1992 látin ganga til baka?“
R-listinn er nú sjálfur í meirihluta og hefur svarað spurningum
forseta borgarstjórnar, með 100% hækkun á fargjöldum unglinga
og aldraðra.
Ef ég er of
róttæk er það
minn réttur
Taslima Nasrín gerðist útlagi frá Bangladesh
þegar henni var ekki lengur vært í heima-
landi sínu vegna ofsókna bókstafstrúarmanna
á hendur henni. Hennar glæpur var að hafa
skoðanir. Karl Blöndal ræddi við hana um
nýja bók hennar og áhrif bókstafstrúar.
TASLIMA Nasrin er ekki há
í ioftinu og það er erfitt að
trúa því að henni hafi með
lágværri röddu sinni tekist
að fá milljónir manna til að hrópa sig
niður. Skrif Nasrin, sem aðeins er 33
ára, vöktu slíka heift meðal múslima
í Bangladesh að landið logaði í skæru-
verkföllum. Þess var krafist að hún
yrði tekin af lífi. Að lokum var ástand-
ið orðið svo óstöðugt að stjórnvöld sáu
sér ekki annað fært en að koma henni
úr landi. Nasrin er stödd á íslandi
vegna bókmenntahátíðar. Um leið
kemur bók hennar, Skömmin (Lajja),
út í íslenskri þýðingu Silju Aðalsteins-
dóttur.
„Skömmin" gerist í kjölfar þess
að hindúar jöfnuðu 500 ára gamla
mosku múslima við jörðu í Ayodha á
Indlandi í desember 1992. Múslimar
um heim allan fylltust mikilli reiði
og gripu til aðgerða jafnt í London
sem Teheran. Minnihluti hindúa í
Bangladesh hefur sætt reglubundn-
um ofsóknum og í kjölfarið á atburð-
unum í Ayodha voru hof þeirra rifin,
hús þeirra eyðilögð og dætrum þeirra
nauðgað. „Skömmin" fjallar um
hindúafjölskyldu, sem tók þátt í bar-
áttu Bengala fyrir því að hið svokall-
aða Austur-Pakistan fengi frelsi frá
Pakistan og fagnaði sjálfstæði og
stofnun Bangladesh árið 1971 til
þess eins að horfa upp á það, sem
hafði áunnist, hverfa þegar stjórnar-
skrá landsins var breytt og múha-
meðstrú var gerð að ríkistrú árið
1984. Frásögnin er áhrifamikil og
sagði Silja að oft hefði sér boðið við
þegar hún var að þýða bókina.
Inn í söguna fléttast saga sjálfstæð-
isbaráttunnar og Bangladesh. Ofsókn-
um á hendur hindúum undanfarna
áratugi er lýst í smáatriðum og Nasr-
in er greinilega mikið í mun að skáld-
saga hennar sé jafnframt heimildarit
um það hvernig bókstafstrú og of-
stæki getur valdið sundrungu í þjóðfé-
lagi.,
„Eg held að bókin sé frekar flókin
fyrir vestræna lesendur," sagði Nasr-
in. „Ég nota reyndar allar þessar töl-
ur og heimildavinnu vegna þess að
þessir atburðir gerðust í nafni trúar-
bragða og guðs.“
Landflótti vegna ofsókna
Mikil mismunun ríkir í Bangladesh
og hindúar í stjórnunarstöðum eru
sárafáir. Til að fá lán til að stofna
fyrirtæki þurfa þeir að vera í sam-
starfi við múslima. Þeir eru sviptir
eignum sínum og geta ekki leitað á
náðir réttarríkisins. Vegna þessa ligg-
ur stöðugur straumur hindúa frá
Bangladesh. Fyrir hálfri öld voru þeir
nánast fjórðungur íbúa svæðisins, en
nú eru þeir aðeins rétt rúmlega tíu
af hundraði.
„Þetta er harmleikur bókarinnar
og einnig raunveruleikans," sagði
Nasrin. „Meira að segja fólk, sem er
ákveðið I skoðunum sínum, er á för-
um. Ríkið og stjórnvöld bera ábyrgð
vegna þess að þeim hefur ekki tekist
að tryggja öryggi borgaranna. Vegna
þessa óöryggis flytur fólk úr landi.“
Bók Nasrin er beint gegn bókstafs-
trú og öfgum. Hún er þeirrar hyggju
að þróuninni í Bangladesh verði að-
eins snúið við með aukinni upplýsingu.
Mikilvægi menntunar
„Ég held að menntun sé mikil-
væg,“ sagði Nasrin. „70% þjóðarinnar
eru ólæs og fátækt er mikil í Bangla-
desh. Það er auðvelt að sannfæra
ólæst fólk og fátækt með trúarbrögð-
um. Bókstafstrúarmennirnir hamra á
því að trúi fólkið, ef það sé sterkt í
trúnni muni það komast til himna
eftir dauðann. Ólæst fólk lætur sann-
færast af bókstafstrúarmönnunum.
Ég held að við verðum að gera út af
við fátæktina.
Við verðum að veita allri þjóðinni
menntun. Ef efnahagurinn dafnar
held ég að fólk láti trúarbrögðin ekki
hafa áhrif á sig í þessum mæli. Ungt
fólk er örvæntingarfullt vegna gjald-
þrots pólitískrar hugmyndafræði. Það
ber ekki traust til stjórnmálaflokk-
anna vegna þess að stjórnmálaleiðtog-
arnir eru allir spilltir. Þeir geta hvorki
veitt fólkinu öryggi né von. Fólk gríp-
ur því til truarinnar og verður bók-
stafstrúar, einkum ungt fólk, sem er
atvinnulaust. Atvinnuleysi er reyndar
enn ein ástæða bókstafstrúar.
Stjórnvöld ættu einnig að láta til
skarar skríða gegn bókstafstrúar-
mönnum. Heittrúarmennirnir kveða
upp fatwa [úrskurð um að maður
hafi drýgt glæp sem beri að refsa
fyrir með lífláti] á hendur konum og
reyna að koma á klerkaveldi í stað
hins veraldlega ríkis. Við verðum að
hafa nútímaleg lög til þess að koma
á jafnrétti karla og kvenna. Ef lögin
eru af trúarlegum toga hefur það í
för með sér kúgun kvenna og trúin
er notuð til að kúga konur. Við ættum
ekki að veita bókstafstrúarmönnum
neitt tækifæri til að nota trúna. Múha-
meðstrú er ríkistrú lands okkar og
bókstafstrúarmenn fá því tækifæri til
að nota trúna í kúgunarskyni, til að
bola konum úr vinnu, lýsa yfir því að
konur ættu að halda kyrru fyrir á
heimilinu. Við ættum ekki að hafa
neina ríkistrú.“
Benazir Bhutto, forsætisráðherra
Pakistans, sagði á fjórðu kvennaráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna í Peking
í Kína fyrir skömmu að það væri ekki
mótsögn að konur gætu öðlast jafn-
rétti í íslam og hafnaði því að kóran-
inn setti konur skör lægra en karla.
Hún rifjaði hins vegar ekki upp að
þegar hún skoraði á strangtrúaða
kennimenn að halda sig við trúarleg
málefni og skipta sér ekki af stjórn-
málum, svaraði einn þeirra: „Benazir
ætti einnig að gera skyldu sína sem
kona, ala upp börn á heimili sínu og
láta karlmenn um stjórnmálin."
Friðþægingartal Bhutto
„Ég held að Benazir Bhutto sé að
reyna að friðþægja bókstafstrúar-
mennina," sagði hún. „Ef hún segir
eitthvað á móti bókstafstrúarmönnun-
um, gegn trúnni, mun hún kalla yfir
sig mikil vandræði í Pakistan. Benaz-
ir Bhutto sagði einnig á ráðstefnunni
í Kaíró að hún væri andvíg getnaðar-
vörnum vegna þess að íslam leyfir
ekki slíkt. Ég held hins vegar að það
sé ekki rétt, að það sé aðeins háð
túlkun hvort íslam sé trúarbrögð mis-
réttis kvenna. Bókstafstrúarmenn eru
andvígir konum og sömu sögu er að
segja um íslam. 1 ísiam er konum
ekki veitt neitt frelsi, Það er því erf-
itt að sjá í kóraninum hvers vegna
þeir segja að íslam kveði á um frelsi
til handa konum. Kóraninn segir að
karlmaðurinn sé æðri og konan óæðri.
Ég veit ekki hvernig túlkun á kóranin-
um getur veitt konum frelsi."
Bókstafstrúarmenn færa sig jafnt
og þétt upp á skaftið í Bangladesh
og Nasrin er þeirrar hyggju að Begum
Khaleda Zia, leiðtogi landsins, hafi
ekkert bolmagn til að spyrna við fæti.
„Begum Khaleda Zia gerði banda-
lag við flokk bókstafstrúarmanna,
Jamaat-E-Islamii, og hún komst til
valda með hjálp þeirra. Hún gerir
ekkert til að stöðva bókstafstrúar-
mennina. Þeir hafa kveðið upp fatwa
yfir konum, myrt konur og valda hvers
kyns vandræðum. Ríkisstjórnin þegir
hins vegar, forsætisráðherrann þegir
vegna þess að hún vill völd og það
kosti það að gera verði bókstafstrúar-
mönnum til geðs. Hún vill njóta vald-
anna, ekkert annað, og hefur engar
hugmyndafræðilegar hugsjónir um
það að bæta stöðu kvenna. Islam leyf-
ir reyndar ekki að konur séu við völd,
en bókstafstrúarmennirnir samþykktu
að hún kæmist til valda vegna þess
að hún gaf loforð um að þeir fengju
að fara sínu fram.“
Það hlýtur að vera mótsögn að
kona í valdastóli skuli styðja öfl, sem
af grundvallarástæðum vilja ekki
hleypa konum til valda. Bhutto sagði
í ræðunni, sem hún flutti í Peking,
að það að þijár konur væru við völd
í múhameðstrúarríkjum, hún í Pakist-
an, Khaled Zia í Bangladesh og Tansu
Ciller í Tyrklandi, bæri því vitni hveiju
konur gætu fengið áorkað í heimi
múslima. Nasrin er á öðru máli.
„Þetta er mótsögn, en svona hlutir
gerast. Leiðtogi stjórnarandstöðunnar
í Bangladesh er líka kona. En hún og
Khaleda Zia komust ekki til valda
vegna eigin verðleika, heldur vegna
þess að faðir annarrar og eiginmaður
hinnar voru drepnir og því fengu þær
samúð fólksins. [Eiginmaður Khaleda
Zia var Ziaur Rahman, sem komst til
valda árið 1975 og var ráðinn af dög-
um í valdaráni árið 1981.] En Khaleda
Zia er bijáluð að halda völdum. í einum
dálka minna skrifaði ég að hún ætti
að gera sér grein fyrir því að bókstafs-
trúarmenn munu aldrei fyrirgefa henni
að vera kona á valdastóli. Þeir gætu
valdið henni vandræðum, en þeir vilja
nota trúna til að komast til valda og
á meðan hún ver bókstafstrúannenn
þegja þeir. Þeir reka ekki áróður gegn
henni því að þeir deila með henni völd-
um og hún horfir í hina áttina.“
Völd umfram fylgi
Völd bókstafstrúarmanna í Bangla-
desh og Pakistan eru ekki í neinu hlut-
falli við fylgi þeirra. Þegar síðast var
gengið til kosninga í þessum löndum
fékk flokkur þeirra, Jamaat-i-Islami,
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER 1995 25
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
TASLIMA Nasrin, rithöfundur frá Bangladesh, kemur fram á bókmenntahátíðinni, sem nú stendur yfir hér á landi.
Þetta eru ekki
átök milli kristni
og íslams,
heldur skynsemi
og órökrænnar,
blindrar trúar
aðeins 3% atkvæða í Pakistan og 6%
atkvæða í Bangladesh. Áhrif þeirra í
Bangladesh skýrast af því að stjórn
Khaleda Zia heldur aðeins meirihluta
á þingi vegna stuðnings þeirra. Bók-
stafstrúarmenn njóta sýnu meira fylg-
is í arabalöndunum, en í suðurhluta
Asíu og er ein ástæðan sú að í hinum
fyrmefndu reka moskur oft og tíðum
góðgerðarstofnanir, sjúkrahús, lækna-
stofur og bamaheimili. .
„Hvað Bangladesh varðar get ég
sagt að það var veraldlegt ríki og trúar-
leiðtogarnir höfðu engan rétt til af-
skipta af stjórnmálum," sagði Nasrin.
„En þeir hófu afskipti engu að síður
og þeim fjölgar. Ég held að þeir muni
eflast í næstu kosningum, sem haldnar
verða á miðju næsta ári, og fá fleiri
sæti á þingi, en þeir hafa nú. Þeir eru
mjög valdamiklir í þorpum þar sem
fólk er ómenntað og fátækt. Það er
auðvelt að sannfæra þetta fólk með
trúnni og hún er notuð til að kúga það
og ná völdum. Þeir hafa einnig mikið
fé og vopn á milli handanna. Þeir fá
peninga og vígtól frá ríkum múha-
meðstrúarríkjum á borð við Iran, Irak
og Saudi-Arabíu. Þeir fá einnig stuðn-
ing frá stjórninni í Bangladesh."
Nasrin lýsir hörmungum hind-
úskrar fjölskyldu í „Skömminni", en
hennar eigin bakgrunnur er annar.
„Fjölskylda mín er mú-
slimsk,“ sagði Nasrin.
„Faðir minn er borgari
þriggja ríkja, Indlands,
Pakistans og Bangladesh.
Ég er frá Pakistan og
Bangladesh. Við vildum
frelsi frá Pakistan vegna
þess að pakistanska þjóðin
kúgaði okkur. Við kröfð-
umst þess að Bepgali yrði
ríkismál okkar. í Bangla-
desh lifðu búddistar,
hindúar, múslimar og
kristnir í sátt og samlyndi.
Þótt ég tilheyrði meirihlut-
anum varði ég minnihlutahóp hindúa.
Ég held það það sé mjög mikilvægt
vegna þess að ég held að það sé rangt
að draga fólk í dilka eftir trúarbrögð-
um. Það að vera maður ætti að vera
einkennið, sem vísar veginn. Ég grét
vegna ódæðisverkanna, sem hindúar
í Bangladesh voru beittir. Þetta voru
nágrannar mínir og vinir og mér
fannst það vera á minni ábyrgð að
koma til varnar.
Ég lærði kvensjúkdómalækningar,
en vann aðeins við þær í sex ár. Ég
byrjaði ung að skrifa ljóð, árið 1975.
1989 hóf ég að skrifa dálka í dagblöð.
Ári síðar fóru bókstafstrúarmenn að
reka áróður jgegn mér og krefjast
dauða míns. Árið 1994 varð ástandið
hættulegt. Þá gaf stjórnin út hand-
tökuskipun á hendur mér til að þókn-
ast bókstafstrúarmönnum, sem efndu
til tveggja og þriggja daga verkfalla
um allt land til að krefjast þess að ég
yrði tekin af lífi. Bókstafstrúarmenn
mótmæltu þúsundum saman, 50 þús-
und, 100 þúsund, 200 þúsund, og lýstu
yfir því að samkvæmt lögum íslams
yrðu þeir að drepa mig. Ástandið var
orðið það hættulegt að stjórnvöld hefðu
átt að grípa í taumana því að fatwa
er ólöleg í landi okkar. Þess í stað
höfðaði stjórnin hins vegar mál á hend-
ur mér fyrir guðlast.
Sakargiftirnar voru ummæli, sem
birtust í indversku blaði. í viðtali við
blaðið sagði ég að trúarbrögð væru
óviðeigandi og tímaskekkja. Við ætt-
um að hafa nútímaleg lög, ekki trú-
arleg. Við ættum að hafa ákvæði sem
tryggðu konum jafnrétti og frelsi.
Bókstafstrúarmennirnir sökuðu mig
um að vera trúníðingur því að íslam
leyfir engum múslima gagnrýni.
Þannig að þeir settu fé til höfuðs mér
og ég varð að fara í felur,“ segir
Nasrin. Hún var í felum í tvo mánuði
og byijaði þá að reykja. Nú keðju-
reykir hún nánast og þegar viðtalið
var tekið kveikti hún í hverri sígarett-
unni á fætur annarri.
„Þegar stjórnvöld höfðuðu málið á
hendur mér átti að handtaka mig og
ég hefði ekki átt þess kost að ganga
laus gegn tryggingu. Lögreglan hefði
því verið skuldbundin til að setja mig
í fangelsi og þar hefði ég ekki verið
örugg. Hvaða öfgasinnaður fangi,
fangavörður eða lögregluþjónn hefði
hvenær sem er getað drepið mig í
fangelsi.“
Nasrin sagði að sá tími sem hún
var í felum um mitt árið í fyrra hefði
verið erfiður, en hún hefði enga bak-
þanka fengið vegna þess hlutskiptis,
sem hún valdi sér.
Bjóst aldrei við að sleppa lífs
„Ég sá aldrei eftir neinu,“ sagði
Nasrin. „En ég bjóst aldrei við að
sleppa lífs. Lögfræðingar mínir voru
einnig mjög hræddir vegna þess að
þeir áttu þess ekki kost á því að hjálpa
mér. Það var ekki fyrr en lýðræðis-
stjórnir þrýstu á stjórn Bangladesh
fyrir mína hönd að hjólin fóru að snú-
ast.
Á endanum hjálpuðu stjórnvöld mér
að komast úr landi, en ástæðan var
einnig sú að hætta var farin að steðja
að henni. Stjórnin átti erfitt með að
stjórna ástandinu. Landið var lamað
vegna skæruverkfalla og bókstafstrú-
armenn fýlktu liði á götum úti og
kröfðust þess að stjórnin refsaði mér,
dæmdi mig til dauða. Um leið fóru
fjölmiðlar um allan heim að gagnrýna
stjórnina."
Nasrin fór frá Bangladesh í útlegð
til Svíþjóðar, þar sem hún dvaldist í
tíu mánuði, og nú býr hún í Berlín.
„í Svíþjóð gættu mín alltaf verðir
og það sama var uppi á teningnum í
Berlín,“ sagði Nasrin. „En nú finnst
mér ég ekki þurfa stanslausan lífvörð.
Þannig að ástandið í Berlín er nú ró-
legra.“
Ýmsir fræðimenn og stjórnmála-
menn á Vesturlöndum halda því fram
að barátta við íslam muni taka við
af kalda stríðinu og vísa til þess að
múslimskum bókstafstrúarmönnum
vex víða fiskur um hrygg. Nasrin lítur
þetta mál öðrum augum:
„Múslimsk bókstafstrú fer víða
vaxandi. Bangladesh var til dæmis
áður veraldlegt ríki, en skyndilega
blossar upp bókstafstrú. Ég held að
þetta sé afleiðing þess að bókstafstrú
vex ásmeginn um heim allan, sérstak-
lega í múslimskum ríkjum. Ég held
hins vegar að það sé ekki eingöngu
múslimskir bókstafstrúarmenn, sem
eru í sókn, heldur einnig bókstafstrú-
armenn hvai’vetna, hvort sem það eru
hindúar eða kristnir menn.
Margir segja að íslam sé hinn nýi
óvinur vestrænna ríkja. Áður hafi kom-
múnisminn gegnt því hlutverki. Ég er
ekki þeirrar hyggju. Þetta eru ekki
átök milli kristni og íslams, heldur
skynsemi og órökrænnar, blindrar trú-
ar, átök framtíðar og fortíðar, nútíma-
viðhorfa og andstæðu þeirra, hins ver-
aldlega og bókstafstrúarinnar. Við
þurfum að gera okkur grein fyrir þvi
að það hjálpar ekki múslimskum ríkj-
um ef við skellum skuldinni á þau. í
þessum löndum þyrfti byltingin og
■ andstaðan við bókstafstrúna að koma
fram og framfarasinnað fólk ætti að
beijast gegn bókstafstrúarmönnum í
eigin þjóðfélagi. Það er einnig merk-
ingarlaust að kenna vestrænum ríkjum
um. Það gefur bókstafstrúarmönnum
einungis kost á því að auka fýlgi sitt.“
Hin nýja bók Salmans Rushdies,
„Síðasta andvarp márans" (The Mo-
or’s Last Sigh), hefur verið fordæmd
meðal hindúa á Indlandi. Þar er
hindúaleiðtoginn Bal Thackeray, sem
komst til valda í kosningum í Maha-
rashtra-ríki í febrúar, dreginn sundur
og saman í háði. Thackeray varð
styggur við og fyrir vikið verður bók-
inni ekki dreift í Maharashtra og þar
með talið Bombay. Þar má segja að
komin sé fram hin hliðin á öfgunum.
„Hindúskir bókstafstrúarmenn á
Indlandi eru mjög sterkir," segir Nasr-
in. „Þeir hafa unnið sigra í mörgum
ríkjum. Þeir eru að komast til valda
og framfarasinnað, veraldlega þenkj-
andi fólk á Indlandi er í klemmu. Ég
held að það ætti að vinna af hörku
og án málamiðlunar gegn heittrúuð-
um hindúum. Múslimar eru í minni-
hluta á Indlandi og eru kúgaðir rétt
eins og hindúar í Bangladesh. Minni-
hlutahópar eru reyndar kúgaðir um
allan heim, ekki aðeins í Bangladesh
og á Indlandi.“
Samanburður við Rushdie
Nasrin hefur oft og tíðum verið
borin saman við Salman Rushdie,_sem
Ayátolla Khomeini, erkiklerkur í íran,
kvað yfir fatwa fyrir bók hans „Sálm-
ar Satans“.
„Ég held að fólk beri mig saman
við Salman Rushdie af því að hann '*
er úr múslimskri fjölskyldu og gagn-
rýndi íslam, sem leyfir ekki hinar
minnstu efasemdir. Ég gagnrýndi
einnig íslarri vegna þess að þar eru
konur kúgaðar. Við erum borin saman
af því að við fylgdum ekki reglum ísl-
ams heldur gagmýndum. Ég held að
gagnrýni á íslam sé mjög mikilvæg
vegna þess að það er mikið óréttlæti
og misrétti í kóraninum og íslam. Ef
sá sem gagnrýnir íslam er múslimi eða
úr múslimskri fjölskyldu held ég að
þeir, sem eru fáfróðir og trúa á íslam ,
í blindni, geti gert sér grein fyrir því
hve fölsk þessi trú er og hvílíkt órétt-
læti og misrétti hún leiðir af sér í þjóð-
félaginu. Augu fólks munu opnast og
vitund þess vakna til að gagnrýna ísl- •
am og reyna að fjarlægja trúna til að
geta lifað án hennar."
Það hafa vægast sagt verið mikil
viðbrigði fyrir Nasrin að vera í útlegð.
„Svíþjóð og Bangladesh?" spurði
hún. „Það er gerólíkt. í Bangladesh
eru konur eins og þrælar. í Svíþjóð
og á Norðurlöndum hafa konur meira
frelsi og eru atkvæðameiri í pólitík
heldur en víðast hvar annars staðar."
Nasrin er hætt að skrifa dálka, en
hún vinnur nú að bók:
„Hún fjallar um múslimska konu
og líf hennar og þjáningar. Bókin er'
að vissu leyti sjálfsævisöguleg, en hún
nær einnig aftur um fimmtíu ár til
tíma ömmu rninnar og lýsir þeim
breytingum, sem átt hafa sér stað
síðan. Nú geta konur farið í skóla og
lært og þær geta unnið. En á tímum
ömmu minnar máttu konur ekki
ganga í skóla. Aðstæður hafa breyst,
en konur eru enn kúgaðar. Ég hef
ekki enn lokið við þessa bók, en hún
verður stór. Þar mun ég rekja reynslu
þriggja kynslóða: ömmu minnar, móð-
ur minnar og mína eigin reynslu.
í Bangladesh eru margar konur,
sem hugsa eins og ég, en óttast bók-
stafstrúna. Þær vilja ekki lenda í sömu
aðstöðu og ég. Því skrifa þær ekki
eins og ég heldur fjalla þær um kven-
réttindi af mikilli hófsemi. Ég reyni
að blása þeim í bijóst kjarki til að
hækka róminn, að brýna raustina og
krefjast jafnréttis án málamiðlana.
Margar konur halda einnig að þær
geti fengið frelsi innan íslams, innan
trúarinnar, en ég segi þeim alltaf að
það verði aldrei hægt að öðlast frelsi
innan trúarinnar. Ef konur vilja frelsi
verða þær að bijóta niður múr trúar-
innar. Margir halda því fram og kon-
ur þar á meðal að ég gangi of langt,
ég sé hundrað árum á undan og of
róttæk. En ég er þeirrar hyggju að
það sé mikilvægt að vera róttæk
vegna þess að bókstafstrúin, karlrem-
ban og feðraveldið er mjög sterkt.
Ef við beijumst gegn sterku afli í
þjóðfélaginu verðum við að vera jafn-
sterk, ef ekki sterkari. Ef ég er of
róttæk er það minn réttur. Enginn
ætti að hafa rétt til þess að drepa
mig fyrir þær sakir.“