Morgunblaðið - 14.09.1995, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ARÐUR EÐA
SKATTLAGNING
EKKERT ER eðlilegra en að fyrirtæki í eigu ríkis
og sveitarfélaga greiði eigendum sínum arð eins
og ætlast er til af einkafyrirtækjum. Málið vandast hins
vegar þegar um opinber einokunarfyrirtæki er að ræða,
því þá kann að vera skammt milli eðlilegrar arðgreiðslu
og skattlagningar.
Þjónustufyrirtæki Reykjavíkurborgar hafa að undan-
förnu verið í sviðsljósinu sökum þess, að sum þeirra
telja sig þurfa að fá gjaldskrárhækkanir til að standa
undir þeim greiðslum, sem borgarstjórnarmeirihlutinn
vill fá í borgarsjóð. Rafmagnsveitan þarf að greiða nær
600 milljónir í ár og tekjur hennar hrökkva ekki til
þess nema fram í október. Um 17% af tekjum af raf-
magnssölu renna nú í borgarsjóð og greiða borgarbúar
því næstum sjöttu hverja krónu af upphæð rafmagns-
reikni'ngsins beint þangað. Rafmagnsveitan telur sig
þurfa 7,8%-10,7% gjaldskrárhækkun til að standa undir
þessum greiðslum, allt eftir því hvort orkusalan eykst
eða ekki.
Það sama má segja um Vatnsveituna. Hún greiðir
svo hátt gjald í borgarsjóð, að hún telur sig þurfa 15%
gjaldskrárhækkun til að standa undir því. Þá þarfnast
Vatnsveitan mikils fjár til endurnýjunar vatnslagna.
Hitaveitan telur sig hins vegar enn geta staðið undir
afgjaldinu án þess að þurfa að hækka heita vatnið.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, borgarstjóri, svarar því
til, að þessi þjónustufyrirtæki geti hagrætt hjá sér til
að standa undir afgjaldinu. Hún segir, að einnig komi
til álita, að þau taki lán eða hækki bankayfirdrátt til
að standa undir því til áramóta.
Það er fráleitt, að þjónustufyrirtækin þurfi að taka
dýr lán til að standa undir greiðslum sínum í borgar-
sjóð. Þegar svo er komið er of hart að þeim gengið í
álögum. Ekki kemur til greina, að þjónustufyrirtækin
séu látin hækka gjaldskrár sínar til að standa undir
gjöldunum eins og þau eru til komin. Þá er ekki lengur
um eðlilegar arðsemiskröfur að ræða heldur skattlagn-
ingu.
GILDIAUKINNAR
SAMKEPPNI
FLUGFRAKTFLUTNINGAR til og frá landinu jukust
um nærri fjórðung á fyrstu 6 mánuðum þessa árs,
samkvæmt upplýsingum Flugmálastjórnar, eins og kom
fram í frétt Morgunblaðsins í gær. Virðist sem tilkoma
Cargolux á markaðinn hér á landi hafi verið hrein við-
bót við þá flutninga sem fyrir voru, þar sem umtals-
verð aukning varð í fraktflutningum Flugleiða fyrstu
átta mánuði þessa árs, eða 10%.
Augljóslega má skýra þessa aukningu í fraktflutning-
um að stórum hluta með töluverðum verðlækkunum í
fraktflugi á síðasta ári, sem voru á bilinu 10-40%. Það
var auðvitað aukin samkeppni á markaðnum um flug-
frakt sem Rallaði fram verðlækkunina, en nú er tæpt
ár liðið frá því að Cargolux kom inn á markaðinn hér.
Þetta leiðir hugann að gildi aukinnar samkeppni og
þeim hættum sem efnahags- og atvinnulífi stafa af
fákeppni og einokun.
í viðskiptablaði Morgunblaðsins í dag er frásögn af
nýrri skýrslu bandaríska ráðgjafafyrirtækisins McKins-
ey & Co. um efnahagserfiðleika Svía. í skýrslunni kem-
ur fram að lítil samkeppni sé mesta vandamál sænsks
efnahagslífs, en ekki háir skattar og dýrt velferðar-
kerfi. „Ástæðan er sú að Svíar tóku samvinnuna fram
yfir samkeppnina," segir í skýrslunni. í skjóli samvinn-
unnar hafi einkafyrirtæki getað hagnast á því að selja
vöru á miklu hærra verði en neytendur á meginlandi
Evrópu þurftu að greiða. Þetta fyrirkomulag hafi dreg-
ið úr nýsköpun og framleiðni.
í skýrslunni er aðaláherslan lögð á að frjálsræði í
efnahags- og atvinnulífi verði aukið og mun tætur verði
fylgst með hringamyndun og einokun. Ætli íslendingar
gætu ekki margt af skýrslu McKinsey & Co. lært?
•Bókmenntahátíð ’95
GESTIR bókmenntahátíðarinnar fóru í skoðunarferð í gærmorgun. Meðal viðkomust
sjálfsöguð Reykholt. Hér er hluti gestanna við Snorralaug.
Ljóðið lifir
Einnig fór fram pallborðsumræða
um ljóðlistina og afdrif hennar í
heimi sem að mörgu _ leyti virðist
henni fjandsamlegur. írska skáldið
Desmond O’Grady kom beint að
kjarna málsins í írónískum tón: Það
er engin framtíð í ljóðlist. Ef börn
ykkar sýna áhuga á því að gerast
ljóðskáld, kæfið hann í fæðingu.
Skáldþarfað
vera haldið æði
„í heimi nútímans eru skáld ann-
aðhvort álitin bijáluð eða hættuleg,"
sagði O’Grady, „þau eru nánast ekki
þátttakendur í hinum veraldlega
heimi. Til að skáldskapur verði til
þarf skáldið að vera haldið æði,“
bætti hann við.
Jóhann Hjálmarsson benti hins
vegar á að ef ljóð ætti að verða að
skáldskap yrði lesandinn einnig að
vera haldinn æði.
Knut Odegárd hélt langan innblás-
inn fyrirlestur með þeirri niðurstöðu
að sönn merking ljóðsins tæki ekki
mið af hræringum í hinum veraldlega
heimi.
Þegar upp var staðið var megin-
niðurstaða fundarins sú að ljóðið lifir.
Skáldsögur og heimska
Aðsókn að bókmenntahátíð
’95 hefur verið geysilega
góð og hafa þátttakendur,
jafnt sem gestir hafa lýst
ánægju sinni með dagskrána og
framkvæmd bátíðarinnar.
Gisli Sigurðsson bókmenntafræð-
ingur og William Valgardson spjöll-
uðu í fyrradag um vesturheimskar
bókmenntir í hádegisumræðu á
þriðjudag. Fram kom að íslendingum
hætti við að skoða einungis hið ís-
lenska í bókmenntum Vestur-íslend-
inga. Við gefum til dæmis aðeins
út þau ljóð Stephans G. sem fjalla á
einn eða annan hátt um ísland, ljóð
hans um kanadískan veruleika þykja
ekki koma okkur við. Gísli og William
sögðu að íslendingar þyrftu að end-
urskoða þessa afstöðu sína. Við eig-
um ekki að einblína á hið íslenska í
kveðskap Vestur-íslendinga heldur
leita að því sérstaka sem verður til
við samruna þessara tveggja ólíku
menningarheima.
Morgnnblaðið/Þorkell
SYNN0VE Persen les ljóð; Ingibjörg Haraldsdóttir í baksýn. Eins
og fyrr var fjöldi gesta á upplestrarkvöldi í Þjóðleikhúskjallaranum.
Sjö höfundar Iásu úr verkum sín-
um í Þjóðleikhúskjallaranum á
Skáld eru bijál-
uð og hættuleg
Lifir ljóðið? Á þríðjudaginn glímdu gestir
bókmenntahátíðar meðal annars við þessa
spurningu. Einnig kom fram að íslendingum
hætti við að skoða einungis hið íslenska í
—
bókmenntum Vestur-Islendinga.Þröstur
Helgason fylgdist með dagskránni.