Morgunblaðið - 14.09.1995, Síða 12

12 C FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
t
ALFONSO Arau er einkennilegur sambræðingur nýaldarsinna og raunsæismanns,
sem á að baki fjölskrúðugan feril í starfi og einkalífi.
Hjálpsemi
englanna
Mexíkóski leikstjórinn Alfonso Arau er boðberi þeirra
hugmynda að ástin sigri allt, að jákvæð hugsun breyti
heiminum og að við séum okkar eigin gæfu smiðir -
með smáhjálp frá englunum. Höfundur Kryddleginna
hjartna, fyrrverandi eiginkona Arau, virðist vantrúuð á
boðskapinn, því hún sakar hann um að svíkja sig um fé
á lágkúrulegan hátt.
VOR lagði mexíkóski rithöfundurinn
■ Laura Esquivel fram kröfu á hendur
Iíyrrum eigir.manni sínum, ieikstjór-
anum Alfonso Arau, fyrir hæstarétti í
New York. Hún krefst þess að Arau
greiði sér 19 milljónir dollara, á þeim
forsendum að hann hafi svikið hans um 5%
ágóðahlut af myndinni Kryddlegin hjörtu, með
' því að láta hana undirrita skjöl þess efnis að
hún afsalaði sér öllum réttindum og tekjum
af myndinni.
Esquiel segir að Arau hafi sagt henni að
„skjölin væru með öllu ómerkileg" og hann
þyrfti aðeins undirskrift hennar til að „ná
samningi um dreifingu." í kröfgerðinni er því
jafnframt haldið fram að Arau hafi vitað að
kona sín þáverandi væri ekki sérlega sleip í
ensku, en skjöiin voru á þeirri tungu.
„Þetta er misskilningur frá rótum, sem staf-
ar af samskiptaerfiðleikum í kjölfar skiln-
aðar,“ segir Arau og fullyrðir að málið verði
leyst á „siðmenntaðan hátt.“ Lögfræðingur
^Esquivels segir málsaðila hins vegar eiga langt
í land með að ná samkomulagi og á meðan
verði afgreiðsla málsins innan bandaríska rétt-
arkerfisins með eðlilegum hætti.
Dansandi byltingarsinni
Arau er 63 ára gamall, nítján árum eldri
en Esquivel, og á að baki litskrúðugan feril í
starfi og einkalífi.
Brandarar voru lengi lifibrauð Araus. Á
yngri árum, á sama tíma og hann nam list-
dans og leiklist í Mexíkóborg, gat hann sér
frægðarorð fyrir að koma einn fram með grín-
atriði þar sem föstum skotum var oft beint
að stjómmálunum. Hann ferðaðist um hríð um
Suður-Ameríku og Spán með dansflokki sem
setti upp pólítískar háðsádeilur, en ákvað að
leggja dansskóna á hilluna á Kúbu árið 1959
. og tók að sér stjórn skemmtiþáttar í sjónvarps-
stöð þarlendra, sem kallaðist E1 Show de Arau.
Hann bjó á Kúbu fyrstu fimm árin eftir
byltinguna en varð fyrir vonbrigðum með
stefnu Castros í vamarmálum, eftir Svínaflóa-
deiluna frægu um flugskeytin. Byltingin er
honum þó enn hugstæð og hann segir árin á
Kúbu hafa verið mjög mikilvæg. „Ég náði
tengslum við dulúðugar hugmyndir byltingar-
innar, hugmyndir um að við værum að koma
á fót nýrri veröld og mannlegri." Hann hélt
því til Parísar árið 1964 í þeim tilgangi að
læra látbragðsleik, sem hann sýndi jafnframt
í borg ljósanna. Fjórum árum síðar var Arau
• veitt innganga í félag leikstjóra í Mexíkó og
hann sneri heim í því skyni að leikstýra kvik-
myndum.
Blóðugur lærifaðir
Hann gleymdi þó ekki leiklistinni og þegar
Sam Peckinpah kom til Mexíkó þeirra erinda
að kvikmynda The Wild Bunch, fékk Arau
hlutverk í myndinni, auk þess sem leikstjórinn
tók hann undir sinn vemdarvæng. Arau kveðst
telja Peckinpah vera læriföður sinn í listinni,
þótt ótrúlegt megi virðast þegar bornar eru
saman blóði drifnar kvikmyndir þess síðar-
nefnda og ástríðufullt og áferðarfallegt verk
þess fyrmefnda.
Hlutverkið greiddi honum leið til Hollywood,
þar sem hann lék nánast sama hlutverkið í
myndum á borð við Used Cars, Romancing the
Stone og Three Amigos. „Ég gegndi margs
konar hlutverkum í Mexíkó en í Hollywood
fékk ég aldrei flúið hlutverk glæpamanna og
dópsala. Ég stóð mig vel í þessum hlutverkum
en varð leiður á þeim,“ segir Arau.
Hann leikstýrði og lék jöfnum höndum í
Bandaríkjunum og Mexíkó á áttunda og níunda
áratuginum. Hann átti ótilgetinn fjölda hjóna-
banda að baki og fímm kvikmyndir, flestar
afar pólitískar, þegar hann kynntist skólakenn-
ara að nafni Laura Esquivel fyrir þrettán árum
og kvæntist henni. Dag einn fór Esquivel á
fund stjörnuspekings sem sagði henni að skrifa
skáldsögu, sem hún og gerði eftir nokkurt hik
enda aldrei fengist við slíka iðju fyrr. Afrakst-
urinn nefndist í íslenskri þýðingu Kryddlegin
hjörtu og stjörnuspekingurinn spáði bókinni
vinsældum, sem reyndist rétt. Bókin náði met-
sölu um allan heim og sat meðal annars í
fimmtán vikur á listanum yfir mest seldu
bækur í Bandaríkjunum. íslendingar tóku
henni vel, eftir nokkurt þóf.
Stjörnuspekingurinn mælti þá svo fyrir að
Arau ætti að búa til kvikmyndagerð bókarinn-
ar, sem hann og gerði og uppskar fyrir vikið
tíu helstu verðlaun í heimalandi sínu fyrir kvik-
myndagerð og metaðsókn víða um heim.
Kryddlegin hjörtu nefnist á ensku Like Water
for Chocolate og er enn vinsælasta mynd frá
landi utan enskumælandi svæða í Bandaríkjun-
um. Hagnaður af sýningum hennar þar í landi
nemur nú um 22,4 milljónum dala.
Langþráð tækifæri
Kostnaðaráætlun nýju myndar Araus, A
Walk in the Clouds, hljóðar upp á 20 milljónir
dala, eða tífalt meira en Coma Aqua Para
Chocolata kostaði árið 1992. „Nýja myndin
er ekki farseðill minn til Hollywood," segir
Arau, „heldur á heimsmarkaðinn." Hann hefur
beðið þessa tækifæris í 35 ár, og þrátt fyrir
vera ekki með öllu ókunnur listrænni kvik-
myndagerð sem höfðar jafnan lítt til almúg-
ans, missti hann aldrei sjónar á því takmarki
að komast á mála hjá draumaverksmiðjunni
handan landamæranna. „Kvikmynd er hvort
tveggja list og iðnaður. Hún þarf að greiða
kostnaðinn við gerð sína og tala til fjöldans.
Flestar góðar kvikmyndir eru einnig sölu-
vara,“ segir hann. „Það er dæmi um uppskafn-
ingshátt að vera leikstjóri af.því tagi sem snýr
sér til Evrópu og hatar Hollywood. í augum
leikara eru Bandaríkjamenn hins vegar í farar-
broddi, vegna þess að þeir eiga hæfileikaríka
listamenn og hafa yfir peningum og tækni-
þekkingu að ráða.“
Gil Netter nefnist einn framleiðenda Gengið
á skýjum. Hann sá Kryddlegin hjörtu tíu sinn-
um og sannfærðist um ágæti leikstjórans, auk
þess að telja myndina þá bestu sem hann hefði
barið augum síðastliðin fimm ár. Hann taldi
Arau hafa til brunns að bera rétta hugarfarið
og eldmóð þann sem þyrfti til að glæða hand-
ritið að skýjagöngunni lífi, og sendi umboðs-
manni drengsins því skrifin. Arau hreifst af
en flýtti sér að breytta ítölskúm persónum
handritsins í mexíkóskar. „Ég legg mikla
áhérslu á að kynna Bandaríkjamönnum nýjar
hliðar á menningu okkar, í þessu tilviki menn-
ingu mexíkóskrar fjölskyldu af aðalsættum.
Við erum ekki allir ótíndir bandittar," segir
Arau.
Peningar og seiðkarlar
Áðurnefndur stjörnuspekingur var þó ekki
heldur fjarri góðu gamni þegar kom að nýju
myndinni. Tökur á Gengið á skýjum áttu að
hefjast 28. júlí í fyrra en stjörnuspekingurinn
taldi 27. júlí heppilegri til þeirra verka og með
miklum tilfæringum tókst Arau að hnika til
þaulskipulagðri tökuáætlun í samræmi við
þessi ráð og vinna upp glataðan tökudag á
annan hátt. Einu sinni á ári leitar hann til
þessa vinar síns og lætur hann lesa í stjörnu-
kortið sitt.
Arau gengur líka með kristal í festi um
hálsinn, til að „auka móttökukraftinn fyrir
orkuna,“ eins og hann segir sjálfur. Um klukk-
an 4.30 á hverri nóttu hefst stund innhverfrar
íhugunar hjá leikstjóranum, og hann ræðir
opinskátt um trú sína á englum. Englar vöktu
yfir honum og leiðbeindu honum til frægðar
og þaðan að gerð Gengið í skýjum, á þeim
tíma sem það var heppilegast með tilliti til
rausnarskapar fésýslumanna, þarfa áhorfenda,
veðráttunnar og hversu auðsótt það var að fá
Keanu Reeves til starfa. Englar gerðu líka
fyrirvaralaust við flókinn búnað í einni tökuvél-
inni, sem bilaði með þeim afleiðingum að útlit
var fyrir um tíma að tökur myndu teíjast um
heilan dag. Og það voru að sjálfsögðu englar
sem töfruðu fram regnboga þannig að hann
minnti á geislabaug umhverfis höfuð leikstjór-
ans þegar hann stóð fyrir framan orrustuskip
í einu atriða myndarinnar. Regnboginn var í
raun „fyrirboði“ eða ,jarteikn“ að mati Arau.
Arau lætur ekki þar við sitja, og hefur leit-
að ráða í gegnum tíðina hjá bæði seiðkörlum
í Mexíkó og vitringum í Tíbet, auk þess sem
hann gengur með þann draum í maganum að
kvikmynda metsölubókina Hinn guðdómlegi
spádómur, sem fjallar um leit að andlegu tak-
marki og æðra í Perú. Hann var óþreytandi
við að kynna bókina fyrir tökuliði sínu og er
hárviss um að þar sé efni í sigursæla kvik-
mynd á ferð, að minnsta kosti hvað hagnað
varðar. Arau hefur nefnilega peningavit einn-
ig, þrátt fyrir nýaldarlegt brölt sitt, og þegar
Miramax, framleiðandi Göngunnar í skýjum,
óskaði þess að hann skæri myndina niður um
tíu mínútur, var hann auðsveipur og ljúfur sem
lamb. Sjálfur segist hann hafa fallist á sumar
óskir fésýslumannanna um breytingar og hafn-
að öðrum, enda vanur misjöfnu frá þeim sem
leggja til aurinn.
Súkkulaðidrengur og svívirt kona
Gengið á skýjum er byggð á ítalskri mynd
sem heitir Fjögur skref í skýjunum. Hún ger-
ist árið 1945 og rekur sögu Pauls nokkurs
Sutton sem Keanu Reeves leikur. Seínni heims-
styijöld er nýlokið og Sutton, uppgjafarher-
maður sem er enn að jafna sig á sprengjulosti
sem hann varð fyrir, snýr heim í faðm eigin-
konu sem hann elskar ekki lengur. Hann ger-
ist farandsölumaður og prangar súkkulaði og
öðru sætmeti inn á fáfróða bændur. Við þau
störf rekst-hann á unga stúlku, Victoriu Ara-
gon (sem Aitana Sanchez-Gijon leikur) á förn-
um vegi en Aragan-fjölskyldan er voldug og
rík og ræður yfir gríðarlegum vínekrum í
Napa Valley í Mexíkó. Ástmaður Victoriu hef-
ur fleygt henni á dyr og til að fullkomna niður-
læginguna er hún vanfær. Victoria á því ekki
von á hlýlegum mótttökum í föðurgarði og
kvíðir heimkomunni að vonum.
Heiðursmaðurinn Sutton lætur ekki fagra
stúlku kveljast um of og fellst á að þykjast
vera eiginmaður Victoriu og horfast í augu
við ráðríkan föður hennar án þess að blikna.
Þau verða vitaskuld bijálæðislega ástfangin
áður en áhorfendur eru búnir með popppok-
ann, en síðan er stóra spurningin; tekst illgjörn-
um foreldrum, sem eru blýföst í fjötrum hefðar-
innar, að stía elskendunum í sundur?
Galdur víns og viðbits
Arau spurði sömu spurningar á fremur
melódramatískan hátt í seinustu kvikmynd
sinni og er því á fornum slóðum, að því við
bættu að matur, vín og blóðrautt sólarlag
gegna veigamiklu hlutverki. Vínið er þó meira
áberandi nú. „Það var nú ekki svo að ég ætl-
aði að nota mat í annarri myndinni og vín í
hinni,“ segir Arau. ,en matur og vín erú hvort
tveggja mikilvægir þættir við miðlun ástarinn-
ar.“
Sennilega mætti ráða Arau heilt og benda
honum á að kaupa vínflösku og matarbita og
reyna að ná sáttum við fyriverandi eiginkonu
sína, en miðað við kröfugerð hennar þyrfti
vínið að vera afar ljúffengt og maturinn ekki
síðri. En Arau kveðst samt sem áður hafa litl-
ar áhyggjur af málinu og segir hjónaband sitt
nær gleymt og grafið. „Það var mjög erfitt,
en nú er því lokið, nú heyrir það sögunni til.“
> ARAU leikstýrir Reeves, gamla harðjaxlanum Anthony Quinn
og spænsku þokkadísinni Aitana Sanchez-Gijon í einu atriði
* myndarinnar.
KEANU Reeves slakar ögn á í
Gengið á skýjum, með aðstoð
góðra vina.
AITANA Sanchez-Gijon er spænsk leikkona, þekkt í heima-
landi sínu en Gengið á skýjum er fyrsta myndin sem hún tekur
þátt í að gera í Bandaríkjunum.