Morgunblaðið - 20.09.1995, Qupperneq 6

ELDRI LIÐSMEIUNIRNIR
MORGUNBLAÐIÐ
6 C MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 1995
Hugsum um pad hvort hægt
hefði verið að gera betur
Eldrí mennimir á slökkvistöðinni líta á það
sem hlutverk sitt sem fulltrúa annarrar kyn-
slóðar slökkviliðsmanna að tengja þríðju
kynslóðina, ungu mennina, við þá fyrstu sem
þeir sjálfír unnu með. Þrír þeirra segja frá
ýmsu sem á daga þeirra hefur drífíð í ævin-
týraríku starfí slökkviliðsmanna.
„VIÐ erum önnur kynslóð atvinnu-
slökkviliðsmanna í Reykjavík og
unnum undir stjóm fyrstu kynslóð-
arinnar," segir Tryggvi Ólafsson.
Rætt var við hann, Ola Karló Olsen
og Einar Gústafsson um gamla tím-
ann.
Einar hefur verið slökkviliðsmað-
ur frá árinu 1958 og er með lengst-
an starfsaldur starfandi slökkviliðs-
manna að baki, 37 ár. Og hefðin
fyrir þessu starfí er mikil í fjölskyld-
unni því faðir Einars var slökkviliðs-
maður og sonur hans um tíma.
„Það er allt breytt," segir Einar
þegar hann er spurður um mestu
breytingamar á starfsferlinum. Þeg-
ar hann byijaði var slökkvistöðin í
Tjamargötu 12 og tæki auk þess
geymd í húsi á Barónsstíg. Vaktim-
ar vom þijár og níu menn á hverri.
Einar segir að síðar hafí mönnum
verið fjölgað á vöktunum og árið
1964 hafí verið settar upp fjórar
vaktir.
Kallað á slökkvlliðið
með brunaboða
Á fyrstu ámm Einars fékk
slökkviliðið tilkynningar í
gegn um branaboða sem vora
úti um allan bæ. Með því var
hægt að sjá í hvaða hverfí
bruninn var og svo segir Ein-
ar að menn hafí orðið að
treysta á að sjá reykinn þeg-
ar þeir nálguðust. Þegar
símaeign fór að aukast og
talstöðvar komu í flestar
leigubifreiðar minnkaði notk-
un brunaboðanna og þeir
vora lagðir niður 1968. Ekk-
ert kallkerfí var á slökkvi-
stöðinni eins og nú er. „Sá
sem var við símann ýtti á
hnapp og við það fór bjalla
í gang. Þá hlupu allir inn í
varðstofuna til að spyija hvað
væri um að vera. Ef það
þurfti að kalla út meiri mann-
skap vegna stærri eldsvoða
var notað símaborð á stöðinni
sem hringdi bjöllum á heimil-
um slökkviliðsmannanna og
varaliðsmanna. Með þeim
hætti var morsað númer branaboð-
ans þar sem tilkjmnt hafði verið um
eld og þá vissu menn hvert þeir
ættu að fara. Síðar fór þetta inn á
símann og svo símboða," segir Ein-
ar.
Tryggvi byijaði í slökkviliðinu
1960 og Óli Karló 1964. Tryggvi
segir að þegar hann byijaði hafí
verið til fjórir dælubílar sem
Slökkviliðið fékk frá varnarliðinu í
stríðslok. Þetta þóttu fullkomnir
bílar þegar þeir voru smíðaðir 1942,
voru með háþrýstingi og flugvéla-
skúmi, þykkri froðu sem kölluð var
nautablóð vegna þess að hún var
að hluta unnin úr blóði nauta. Þá
var einn nýrri dælubíll, frá 1946,
sem talinn var sá fullkomnasti á
Norðurlöndum þegar hann var tek-
inn í notkun hér, að sögn Einars.
Árið 1962 bættist nýr dælubíll í
flotann. Stigabíllinn var frá 1932
með 20 metra háum stiga. Bíll þessi
hefur nýlega verið tekinn úr notkun
og er á Arbæjarsafni ásamt fleiri
gömlum slökkviliðsbílum.
Einar segir að þessi tækjakostur
hafí ekki háð slökkvistarfinu sér-
staklega. Þó tækin hafí verið komin
nokkuð til ára sinna hafí þau staðið
vel fyrir sínu enda vel við haldið.
Tímamót þegar f lutt var
í nýja slökkvistöð
Fjórtándi maí 1966 er stór dagur
í hugum gömlu slökkviliðsmann-
anna. Þá var flutt í nýju slökkvistöð-
ina í Öskjuhlíð og gerbreytti það
allri aðstöðu þeirra. Allir nefna þeir
þann atburð sem þann stærsta á
ferlinum í slökkviliðinu. Nú var
hægt að koma fyrir nýrri og betri
tækjum enda fylgdi bættur tækja-
kostur í kjölfar nýrrar aðstöðu.
„Við tókum upp nýtísku slökkvi-
tækni í stað gömlu tækjanna frá
Kananum," segja Tryggvi og Óli
Karló. Einar segir að um leið hafí
verið farið að gera meiri kröfur til
slökkviliðsmannanna, sérstaklega
til piltanna á sjúkrabílunum.
Tfyggvi segir að með nýju
tækjunum hafí skapast betri mögu-
leikar til að vinna slökkvistarf.
Aukin áhersla var lögð á reykköf-
un. „Fullkomið slökkvistarf felst í
því að slökkva eld án þess að skilja
eftir vatn. Það tekst eingöngu með
góðum reykköfuram,“ segir hann.
Og sjúkraflutningarnir vora alla tíð
ríkur þáttur í starfseminni eins og
verið hafði frá því í spænsku veik-
inni 1918.
BaA um hjálminn
aldrei þessu vant
Allir hafa þeir lent í ýmsum ævin-
týrum í starfínu, sum hafa endað
vel en önnur illa eins og gengur.
Einar var varðstjóri í slökkviliðinu í
ellefu ár og lenti í ýmsum stórbrun-
um. Eftirminnilegastir era branamir
í birgðageymslu Hampiðjunnar og
Gúmmívinnustofunni á Réttarhálsi,
en það er einn mesti bruni síðari
ára. Slökkyistarf stóð lengi yfír í
Hampiðjubrananum og fékk Einar
í augun eins og fleiri slökkviliðsmenn
vegna óþverra sem var í reyknum.
Tryggvi man best eftir brananum
í ísaga 1963. „Ég var á símanum
þegar tilkynnt var um eld í ísaga
og að tveir menn væra lokaðir inni.
Allt fór í gang. Það kviknaði í gas-
framleiðslunni sem sprakk í loft
upp, kútamir sungu upp í gegn um
þakið. Enda var hringt í mig frá
Akranesi og Hafnarfírði til að spyija
hvað gengi eiginlega á. Við þetta
myndaðist svo mikið lofttóm á Rauð-
arárstígnum að rúður sprangu út í
húsum í nágrenninu.
Ég var í talstöðvarsambandi við
stjómendur slökkvistarfs á staðnum
og það vora mikil læti í talstöðinni.
Alltaf þurfti að redda einhveiju,
meðal annars hjálmi fyrir Þórð Jóns-
son varðstjóra sem annars notaði
aldrei hjálm,“ segir Tryggvi.
Óli talar um þijá stórbruna sem
urðu á svipuðum tíma, í Iðnaðar-
bankanum, Faxaskemmunni og
Borgarskála. Og nokkram áram síð-
ar á Álafossi. Síðastnefndi bruninn
er honum sérstaklega minnisstæður
vegna þess að hann var fyrsti stjóm-
andi sem kom á vettvang. „Mér leið
illa þegar ég kom upp á þakið og
sá að allur snjór var bráðnaður af
vegna hita inni í húsinu. Ég hélt að
húsið brynni til granna. En þetta fór
betur en á horfðist,“ segir hann.
Tryggvi var aðalvarðstjóri og
stjómandi á staðnum þegar Borgar-
skálinn brann. „Þegar maður stjórn-
ar sjálfur líður manni illa ef ekki
tekst að bjarga verðmætum. Þegar
maður stendur yfir ijúkandi rústun-
um fer maður stundum að hugsa
um það hvort maður hefði ekki get-
að gert eitthvað öðruvísi og betur,“
segir hann.
Erfitt að koma að
slysum á börnum
Slökkviliðið er kallað til aðstoðar
í ýmsum smærri málum. Eitt það
þekktasta er að bjarga köttum niður
úr tré og Einar nefnir fleira. Oft
hafí þeim tekist að hjálpa fólki við
vatnsleka í húsum og náð að koma
í veg fyrir stórtjón. Þá nefnir hann
að fyrir nokkram áram hafi þeir
bjargað ungum manni sem festist í
skorsteini þegar hann var að heim-
sækja vinkonu sína. „Við eram á
vakt allan sólarhringinn og það er
því nærtækt hjá fólki að hringja í
okkur þegar eitthvað bjátar á og við
reynum að gera okkar besta,“ segir
Einar.
Sjúkraflutningamenn taka sér-
staklega nærri sér að koma að illa
slösuðum börnum. Slíkt tilvik kem-
ur fyrst upp í hugann þegar Tryggvi
er spurður um erfiðustu störfin.
„Það var slys í Austurbænum. Þeg-
ar við ókum inn götuna tók ég eft-
ir því sem ég hélt vera fiskslóg
enda sást vörubíll í fjarska. Hafði
ég orð á því við félaga minn að fisk-
bíll hlyti að hafa valdið slysinu. Á
götunni lá lítið barn og var látið.
Starði það brostnum augum til him-
ins. Höfuðkúpan var opin og tóm.
Þetta var eitthvað svo nöturlegt að
ég gat hvorki borðað né sofíð í
marga daga á eftir.“ Hann hefur
orð á því að slökkviliðsmenn fái nú
áfallahjálp eftir svona atvik og það
sé til mikilla bóta.
Óli Karló segir að sjúkraflutning-
arnir hafi stundum verið ánægju-
legir. Sérstaklega þegar fólk var
flutt heim af sjúkrahúsunum
fyrir jólin. Segist hann til
dæmis alltaf muna eftir því
þegar hann flutti mikið lam-
aðan pilt heim til sín. „Fögn-
uður fjölskyldunnar yfir því
að fá að vera saman yfir
jólin er ólýsanlegur.
Tryggvi tók á móti sex
börnum á tíu ára tímabili,
þar til hann geyjMst varð-
stjóri. „Það var mjög gleði-
legt þegar vel tókst til,“ seg-
ir hann. Og enn er fyrsta
fæðingarhjálpin minnis-
stæðust. „Konur þurfa yfir-
leitt að fara á snyrtinguna
þegar við komum að ná í
þær, eitthvað að laga sig til
áður en farið er af stað. í
þetta skiptið lögðum við
körfuna fyrir utan snyrting-
una. Það heyrðist eitthvað
inni og svo birtist konan
skyndilega með barnið í
fanginu. Það er svo með
suma félagana að þeir geta
ekki hugsað sér að standa í
þessum sporam og þurfa þá
ævinlega að gera eitthvað
annað. Þó félagi minn væri miklu
reyndari en ég þurfi hann endilega
að ijúka út í bíl til að kalla á ljós-
móður en ég sat uppi með konu og
bam með naflastreng um hálsinn.
Ég þurrkaði barninu með laki úr
sjúkrakörfunni og vafði strenginn
af. Og barnið fór að gráta. Ég held
að ég hafi aldrei andað jafn miklu
lofti frá mér og þá,“ segir Tryggvi.
Hann segir að yfirleitt komi
svona upp í heimahúsum og aðeins
eitt barnanna hafi fæðst í sjúkra-
bílnum, það hafi verið á leiðinni frá
Hafnarfírði. Tryggvi segir að núna
sé það kennt á námskeiðum fyrir
sjúkraflutningamenn hvernig taka
eigi á móti barni og sótthreinsuð
áhöld séu í bílunum. Ekki segist
hann vita til þess að neitt af þeim
börnum sem hann tók á móti hafi
verið skírt í höfuðið á honum, en
dæmi eru um slíkt hjá öðrum
sjúkraflutningamönnum.
Unnið að skrásetningu
sögunnar
Óli Karló segir að það sé hlut-
verk þeirra kynslóðar, annarar kyn-
slóðar atvinnuslökkviliðsmanna, að
tengja saman fortíð og nútíð í
slökkvistarfinu.
„Ungu mennirnir okkar era
þriðja kynslóðin og þeir hafa gott
af því að kynnast starfínu í gamla
daga.“ Segir hann að Tryggvi hafi
unnið mikið verk í því að skrá sögu
Slökkviliðsins. Þá hafa Einar og
fleiri unnið að því að halda til haga
ýmsum munum sem slökkviliðs-
menn hafa notað í gegnum tíðina.
Morgunblaðið/Júlíus
ÞEIR notuðu gamla úthringingaborðið sem teklð var í notkun 1937, f.v.
Óll Karló Olsen, Tryggvi Olafsson og Elnar Gústafsson. Þegar stóreldar
urðu var það notað tll að hringja bjöllum heima hjá öllum slökkvlliðsmönn-
um bæjarins og varaliðsmönnum.
■ Barnið og eld-
urinn. Börn lað-
ast óhjákvæmi-
lega að hlutum
eins og kertum,
kveikjurum og
öðrum þ.h. hlutum. Að banna þeim
að fikta við eld er góðra gjalda
vert, en betra er þó að leyfa þeim
t.d. að kveikja á kerti undir eftirliti
og handleiðslu fullorðins og leyfa
þeim að finna að eldurinn er heit-
ur. Þetta gerir það að verkum að
börnunum þykir ekki lengur neitt
spennandi að fikta við hlut er þau
nú þegar hafa reynt að er ekkert
spennandi. Mjög gott er einnig að
tjá þeim hve allir væru illa staddir
ef kviknaði í heimilinu og þá ekki
hvað síst ef allt þeirra dót brynni
og ekki til peningar til að kaupa
nýtt. Það skilja börn.
■ Eldur í potti. Margir eldar eiga
upptök sín í eldhúsinu. Það er því
nauðsynlegt að allir séu viðbúnir
og viti hvað eigi að gera.
Ef steikja á mat í feiti, farið aldr-
ei frá pottinum.
Hafið lokið af pottinum eða
stærri potti ávallt tiltækt til að
leggja yfir hann ef feitin verður of
heit eða í pottinum kviknar.
Slökkvið á hellunni og færið pott-
inn varlega yfir á kalda hellu.
Vatn og feiti er sama og sprengi-
efni.
Hafið fyrir reglu að þrífa gufu-
gleypinn a.m.k. einu sinni í mán-
uði, það tekur styttri tíma en þið
haldið.
Snúið ávallt handföngum á pott-
um og pönnum þannig að börnin
nái ekki í þau.
Slys, þar sem barn hefur hellt
yfir sig sjóðheitu vatni eða feiti, era
ávallt skelfíleg. Óvíst er að bamið
nái sér nokkurn tíma að fullu aftur.
■ Eldur í fólki. Gerið eftirfarandi
ef kviknar í fötum einhvers sem er
nálægt ykkur:
Kæfið eldinn með hveiju því sem
hendi er næst t.d. teppi, jakka,
peysu e.þ.h. Byijið við höfuðið, það
er viðkvæmast.
Gerðu þetta ef það kviknar í þér
sjálfum:
Leggstu strax út af, leggðu hend-
ur yfir andlitið og rúllaðu þér um
þar til eldurinn er slökknaður.
Bruna á alltaf að kæla strax með
vatni. Leitið alltaf læknis ef bruninn
er í andliti.
o
■ Hjartahnoð.
Allir ættu að
kunna endurlífg-
un. Hægt er að
læra þessa aðferð
og æfa sig á þar
til gerðum brúðum. Líkur á bata
þeirra sem verið er að endurlífa
fara mikið eftir því hvernig brugð-
ist er við þegar hjartastopp verður.
Fyrst þarf að athuga hvort sjúkling-
ur hefur meðvitund, öndun eða púls.
Ef ekkert af þessu er til staðar
þarf að hefja endurlífgun með því
að beíta hjartahnoði ásamt blásturs-
meðferð. Byijað er á því að kalla
eftir hjálp og síðan er hafin endur-
lífgun. Hafa þarf hart undir sjúkl-
ingnum og þrýsta á bringubeinið.
Réttur hnoðstaður er fundinn með
því að ktjúpa á hné við hlið sjúkl-
ings og þreifa eftir neðri hluta
bringubeins. Þykkhönd annarrar
handar er lögð á neðri hluta bringu-
beinsins, tveimur fingurbreiddum
ofan við flagbijóskið. Hin hendin
er síðan lögð yfír þá sem þegar er
á bringubeininu. Hjálparmaður fær-
ir þunga líkama síns yfir sjúklinginn
og heldur handleggjum beinum.
Þrýstir 15 sinnum á bringubeinið
og blæs síðan tvisvar í sjúklinginn.
Þrýsta á niður um 3 til 5 senti-
metra. Púls er athugaður á mínútu
fresti og hjartahnoði hætt ef hann
finnst. Ef sjúklingurinn er ekki far-
inn að anda sjálfur þarf að halda
blæstrinum áfram.
■ Lyfjaskápar. Lyf á að geyma
þar sem óvitar ná ekki til. Hægt
er að koma fyrir litlum læstum
lyfjaskápum uppi í efriskáp. Ef
grunur vaknar um að einhver hafí
tekið hættuleg efni, er hægt að fá
ráðleggingu læknis í síma
569-6670 í eiturefnamiðstöð Borg-
arspítalans.