Morgunblaðið - 21.09.1995, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
íslenskur markaður í Flugstöð Leifs Eiríkssonar fagnar 25 ára afmæli
ISLENSKUR markaður var
stofnaður af iðnrekendum
árið 1970 í þeim tilgangi að
selja íslenskar iðnaðarvörur
til ferðamanna, sem leið eiga um
Keflavíkurflugvöll. Kveikjan að
þessum hugmyndum var sú stað-
reynd að rúmlega 300 þúsund far-
þegar fóru þá um flugstöðina á
ári og víða erlendis voru verslanir
þegar farnar að selja flugfarþeg-
um innlendar afurðir í stórum stíl.
Fyrir daga íslensks markaðar var
aðeins hægt að nálgast innlendar
framleiðsluvörur í einni lítilli versl-
un í flugstöðinni, og vár hún rekin
af Ferðaskrifstofu ríkisins. Fram-
leiðendurnir töldu því að miklir
möguleikar væru ónýttir í sölu á
slíkum vörum og mynduðu hlut-
afélag um slíkan rekstur. Enn
þann dag í dag selur fyrirtækið
nær eingöngu íslenskar vörur, þar
sem húsaleiguskilmálar banna því
að selja innfluttan varning í sam-
kepþni við Fríhöfnina, og má þar
nefna matvæli, sælgæti, ullarvör-
ur, íslenskar bækur á ensku og
minjagripi.
Stærsti hluthafi Íslensks mark-
aðar er Framkvæmdasjóður ís-
lands, sem ejgnaðist sinn hlut við
sameiningu Álafoss og Ullariðnað-
ardeildar Sambandsins. Aðrir
helstu hluthafar eru Osta- og
smjörsalan, Sláturfélag Suður-
lands, Nói-Síríus og Orri Vigfús-
son.
Ótrúleg fjölgun farþega
íslenskur markaður var
stofnaður á miklum uppgangstím-
um í alþjóðlegu farþegaflugi. Auk-
in velmegun og samkeppni milli
flugfélaga gerði ferðalög milii
landa og heimsálfa að hluta af lífs-
stíl venjulegra Vesturlandabúa og
þetta leiddi af sér stóraukin um-
svif í flugheiminum. 1970, sama
ár og fyrirtækið var stofnað, fór
fyrsta Boeing 747 risaþotan t.d. í
áætlunarflug til Evrópu. Á því ári
voru brottfararfarþegar, sem fóru
um gömlu flugstöðina, um sextíu
þúsund talsins en viðkomufarþeg-
ar (transit) rúmlega_ 300 þúsund
eða fimmfalt fleiri. Á þeim árum
lagði fyrirtækið því mikla áherslu
á að ná til viðkomufarþega eða
þeirra, sem höfðu lítið annað við
tímann að gera en eyða peningum
á meðan þeir biðu eftir því að
geta haldið förinni áfram. Síðan
hafa _ hlutföllin algerlega snúist
við. Árið 1970 voru viðkomufar-
þegar 80% af heildarfarþegafjölda
en aðeins 40% á síðasta ári. Hin
gífurlega fjölgun brottfararfar-
þega kemur aðallega til af tvennu:
Islendingar ferðast meira en áður
og erlendum ferðamönnum fjölgar
ár frá ári. Fækkun viðkomufar-
þega kemur hins vegar til af því
að farþegaflugvélar hafa orðið
langfleygari með árunum og þurfa
því síður að millilenda.
Útflutningsskóli
framleiðenda
Logi Úlfarsson er 38 ára gam-
all og hefur verið framkvæmda-
stjóri íslensks markaðar frá 1990.
Hann segir að miklar breytingar
hafí ekki síður orðið á sölusam-
setningu fyrirtækisins á þeim
aldarfjórðungi,^ sem liðinn er frá
stofnun þess. Árið 1975 hafi sölu-
andvirði ullarvöru numið um 60%
af tekjum fyrirtækisins, skinna-
vöru um 10%, matvæla um 9% og
bóka um 1%. í ár áætli fyrirtækið
að söluandvirði ullarvöru nemi
24%, skinnavöru 1%, bóka 14% og
matvæla um 34%. Logi segir að
þarna liggi fjölmargar.ástæður að
baki. „Auk breyttrar samsetningar
viðskiptahópsins skipta nýsköpun
og almenn vöruvöndun hjá fram-
leiðendum okkar miklu máli. Fyrir
tuttugu árum voru margar íslensk-
ar framleiðsluvörur, sem við seld-
um, hreint ekki spennandi í augum
LOGI Úlfarsson, framkvæmdastjóri íslensks markaðar í Flugstöð Leifs Eiríkssonar.
sem hafa metnað til þess að þróa
vörur fyrir erlenda markaði. Það
má því segja að Islenskur markað-
ur sé útflutningsskóli framleið-
enda.“
Lægð í póstverslun
íslenskur markaður hefur á síð-
ustu árum lagt aukna áherslu á
að höfða til íslendinga, sem eru á
leið til útlanda eða búa þar. „Það
viðhorf hefur verið lífseigt að
verslun okkar væri eingöngu fyrir
útlendinga en það er óhætt að
fullyrða að það er á undanhaldi.
Margir íslendingar kaupa gjafir
hér handa vinum og kunningjum
erlendis og einnig póstsendum við
gjafir og matvæli til íslendinga
þar. Fyrirtækið leggur nú reyndar
mun minni áherslu á póstverslun-
ina en áður en þá dreifði það m.a.
póstlistum í tugþúsundatali um
allan heim. Það gekk ekki sem
skyldi og síðastliðin tvö ár hefur
sérstakur póstlisti ekki verið gef-
inn út. Hugmyndir eru þó uppi um
að taka þráðinn upp að nýju. Þekk-
ingin er til staðar innan fyrirtækis-
ins og við bíðum eingöngu eftir
heppilegu tækifæri til að blása
nýju lífi í póstverslunina."
Emkavæðmg
í afmælisgjöf?
íslenskur markaður hef-
ur kynnt og selt íslenska
framleiðslu í aldarfjórð-
ung. Kjartan Magnús-
son ræddi við Loga
Úlfarsson fram-
kvæmdastjóra um af-
mælisbarnið og þá
kom í ljós að einkavæð-
ing flugstöðvarinnar
er óskagjöfin.
Fjármálaráðherra
Vill bjóða út rekstur
flugstöðvarinnar
FRIÐRIK Sophusson, fjármála-
ráðherra, telur að rétt sé að bjóða
út rekstur Flugstöðvar Leifs Ei-
ríkssonar á Keflavíkurflugvelli og
einRavæða Fríhöfnina þar. Hann
sér fyrir sér að af því geti orðið
„innan ekki langs tíma.“
Þetta kom fram í ræðu Friðriks
í 25 ára afmælisfagnaði íslensks
markaðar síðastliðinn föstudag.
Hann sagði m.a. að ekki væri
vafi á að verslun íslensks markað-
ar hefði eflt íslenska útflutnings-
framleiðslu og mikilvægt væri að
slíkur vettvangur væri áfram til
staðar. Hann sagði einnig að
öflugur verslunarrekstur í flug-
stöðinni væri meginforsenda þess
að hægt væri að greiða áhvílandi
skuldir af flugstöðinni. „Ég tel
að verslun þar sé betur komin í
höndum fyrirtækja í eigu ein-
staklingaen hjá opinberum fyrir-
tækjum. Ég sé fyrir mér að slík
breyting geti orðið innan ekki
langs tíma. Áður en til slíkra
breytinga kemur þarf að selja um
það skýrari reglur hvernig skuli
skipta þeim tekjum, sem eru af
verslunarrekstrinum. Einkasölu-
hagnaður Fríhafnarinnar hefur
runnið í ríkissjóð þar sem hann
er talinn jafngilda tolli á þann
varning, sem þar er seldur. Telja
verður eðlilegt að slíkur hagnað-
ur renni í ríkissjóð eins og hverj-
ar aðrar tolltelgur. Við einkavæð-
ingu verslunarreksturs í Flugstöð
Leifs Eiríkssonar tel ég eðlilegt
að verslunin greiði fastákveðið
veltugjald í ríkissjóð, en húsaleigu
til flugstöðvarinnar.“
Ráherra sagði jafnframt að
hann teldi æskilegt að verslunar-
rými í flugstöðinni væri úthlutað
með útboði og sett væru skilyrði
um vöruframboð þar sem m.a.
yrði lögð áhersla á íslenska fram-
leiðslu. „Með þessum hætti tel ég
að best verði staðið að kaup-
mennsku í flugstöðinni með sem
bestum árangri, bæði fyrir versl-
unina sjálfa, flugstöðina og ríkis-
sjóð,“ sagði Friðrik.
útlendinga. Umbúðirnar þóttu
gamaldags og hentuðu oft ekki
utan heimamarkaðar. Ullarvaran
var því uppistaðan í okkar sölu
enda þurfti hvorki umbúðir né
auglýsingar til að selja hana. Síðan
hefur mikið vatn runnið til sjávar
og margir íslenskir framleiðendur
hafa unnið stórvirki við vöruþróun
og umbúðahönnun. Ég hygg að
þannig megi skýra þá aukningu,
sem orðið hefur í einstökum flokk-
um hjá okkur. Ég nefni einkum
framleiðslu á matvælum --------
og minjagripum og út-
gáfu á landkynning-
arbókum. í mörgum til-
fellum hefur íslenskur ^___
markaður átt í nánu
samstarfi við framleiðendur á sviði
umbúðaþróunar og vöruframsetn-
ingar. Slíkt hefur verið afar
ánægjulegt og nú sem fyrr erum
við reiðubúnir til slíks
samstarfs. Mörgum, sem
hyggja á útflutning,
finnst gott að athuga
fyrst hvemig varan líkar
hjá okkur áður en lagt
er út í víðtæka og rán- _
dýra markaðssetningu erlendis. í
áranna rás hefur rekstur fyrirtæk-
isins þannig ekki aðeins skilað eig-
endum sínum arði heldur hefur
hann einnig verið ákveðinn skóli
fyrir þá íslensku framleiðendur,
Hæsta húsa
leiga á
íslandi?
Hagnaður37
milljónir
króna fyrir
skatta
Hæsta húsaleiga á íslandi
Til 1987 hafði íslenskur mark-
aður til umráða um 450 fermetra
húsnæði í gömlu flugstöðinni. Það
voru því töluverð viðbrigði þegar
fyrirtækið flutti í 650 fermetra
húsnæði í Flugstöð Leifs Eiríks-
sonar. „Það er ekki hægt að líkja
þessu saman, nýja húsnæðið er
mun hentugra og gerir okkur
kleift að auka vöruúrvalið.“
Viðbrigðin höfðu hins vegar
neikvæð áhrif á rekstur fyrirtækis-
ins. Byggingarkostnaður Flug-
stöðvar Leifs Eiríkssonar fór langt
fram úr áætlun og ákveðið var að
innheimta háa húsaleigu fyrjr þá
þjónustuaðila sem þar fengu inni.
Hún var tífölduð frá því í gömlu
flugstöðinni og reyndist íslenskum
markaði afar þung í skauti. Um
tíma stóð jafnvel til að að hætta
rekstri verslunarinnar en eftir
gagngera endurskipulagningu
tókst smám saman að ná tökum
á honum. Að sögn Loga stendur
fyrirtækið nú traustum fótum fjár-
hagslega og er með 80% eiginfjár-
hlutfall. Hagnaður síðasta rekstr-
arárs nam 37 milljónum fyrir
skatta en veltan um 250 milljón-
um. Fyrirtækið greiðir tæplega 45
milljónir á ári í húsaleigu og segir
Logi að það sé án efa hæsta húsa-
leiga á Islandi.
Hugmyndir
um einkavæðingu
Af ofangreindum tölum mætti
ætla að eigendur íslensks markað-
ar horfðu björtum augum fram á
við en Logi segir að nokkur óvissa
ríki um framtíðina. „Innan emb-
ættismannakerfisins hafa verið
uppi hugmyndir um að sameina
verslunina Fríhöfninni, sem er rík-
isfyrirtæki. Slíkt væri stórt skref
-------- aftur á bak og myndi
ganga þvert gegn stefnu
frumkvöðla íslensks
markaðar, sem vildu há-
marka tekjur íslenskrar
framleiðslu af starfsem-1
inni. Fríhöfnin myndi reka versl-
unina eins og skattstofu með það
eina markmið að hámarka tekjur
ríkisins af henni. Sem betur fer
________ eru einnig uppi önnur
og nútímalegri sjónar-
mið uppi um rekstur fyr-
irtækisins og komu þau
meðal annars fram í
ræðu Friðriks Sophus-
sonar fjármálaráðherra
í afmælishófí fyrirtækisins síðasta
föstudag. Miðað við aðstæður telj-
um við Islenskan markað hafa náð
góðum árangri við að kynna og
selja íslenskar vörur í flugstöðinni
en teljum að það mætti gera miklu