Morgunblaðið - 21.09.1995, Blaðsíða 8

8 B FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Tími risasamsteypanna
að renna upp vestan hafs
Undirrótin er harðnandi barátta um markaðinn, innanlands sem utan
HVERT milljarða dollara
fyrirtækið á fætur öðru
er horfíð og áður en
menn fá tíma til að
drekka úr kaffibollanum hafa heilu
iðngreinarnar tekið stakkaskipt-
um. í Bandaríkjunum virðist tími
risaeðlanna vera runninn upp á ný
eins og sjá má á því, að frá byijun
þessa árs hafa fyrirtæki sameinast
eða keypt upp önnur fyrir meira
en 270 milljarða dollara. Það gæti
svo bara verið byrjunin á samein-
ingarhrinu, sem gerði sameiningu
fyrirtækja á síðasta áratug að
hreinum bamaleik.
Ástæðan fyrir sameiningu fyrir-
tækja í Bandaríkjunum er önnur
nú en var hvað mest áberandi á
síðasta áratug. Þá voru margir á
höttunum eftir skjótfengnum
gróða en nú er tilgangurinn sá að
rnynda stórveldi, sem staðist geti
öðrum snúning, jafnt innanlands
sem utan; íjárfest í nýrri tækni og
nýrri framleiðslu, ráðið yfir dreif-
ingunni og tryggt öraggan mark-
aðsaðgang.
„Við eram á leið inn í tíma, sem
munu einkennast af fáum fjölþjóða-
fyrirtækjum í hverri grein,“ segir
Steven Nagourney, ijárfestingar-
ráðgjafi hjá Lehman Brothers.
Þetta á vissulega við um fjölm-
iðlana þar sem kapphlaupið um
dreifinguna, sjónvarps- og kapal-
netin, eykst stöðugt og baráttan
um markaðinn hefur einnig kynt
undir sameiningu fyrirtækja í
lyfjaiðnaði. Lögmálið er það, að
stækki eitt fyrirtækið, verða keppi-
nautarnir að gera það líka til að
halda sínum hlut.
Aðgangur að erlendum
mörkuðum
Suma samninga má rekja beint
til vaxandi samkeppni bandarískra
fyrirtækja á heimsmarkaði.
Chemical-Chase-bankasamsteyp-
am er nú stærst í Bandaríkjunum
þótt hún sé ekki nema í 21. sæti
í heiminum og Upjohn og
Pfiarmacia í Svíþjóð era lyfjarisi,
sem er þó aðeins í níunda sæti á
heimsmarkaði. Sameiningin hefur
hins vegar oft í för með sér tafar-
lausan aðgang að erlendum mörk-
Risasamrun-
arnir hafa ekki
síst náð til
skemmtana-
iðnaðarins,
fjármálaþjón-
ustu, orku-
fyrirtækja,
heilsugæslu-
og lyfjafyrir-
tækja, dag-
vörufram-
leiðenda og
flutningafyrir-
tækja
uðum og má nefna um það ýmis
önnur dæmi. Kimberley-Clark
Corp. keypti Scott Paper Co. aðal-
lega vegna sterkrar stöðu Scott í
Evrópu og Crown Cork & Seal
Inc. ætlar að kaupa CarnaudMet-
albox í Frakklandi og koma þannig
fótunum undir fjölþjóðlegt um-
búðafyrirtæki.
Líklega hefði ekkert orðið af
sameiningu margra fyrirtækja ef
ekki væri fyrir afskiptaleysið, sem
nú ríkir í Washington. Þar er stað-
an þannig, að republikanar eru í
meirihluta á þingi og ríkisstjórn
Bills Clintons í vörn og á meðan
virðist lítil hætta á afskiptum
hringamyndunarlögreglunnar. Af-
nám ýmissa hafta í viðskiptalífinu
hefur einnig ýtt undir þessa þróun
og í því sambandi má nefna, að í
þessum mánuði verða afnumin lög,
sem hafa takmarkað bankastarf-
semi milli ríkja í Bandaríkjunum.
í framhaldi af því má búast við
miklum tíðindum úr bankaheimin-
um. Sama þróun er einnig að verða
í rekstri járnbrautanna.
Sameinast Bell-fyrirtækin?
Á næsta ári verður losað um
hömlur á rekstri fjarskiptafyrir-
tækja í Bandaríkjunum og þá má
búast við sameiningarhrinu, sem
skyggja muni á allt annað, einkum
ef Bell-fyrirtækin taka saman aft-
ur.
Þessi þróun í átt til æ stærri
fyrirtækja er sætur sigur fyrir
menn á borð við Louis V. Gerstn-
er, forstjóra IBM, en hann kastaði
fyrir róða áætlunum um að skipta
fyrirtækinu upp í smærri einingar
þegar hann tók við í apríl 1993.
„Iðnaðurinn hefur ákveðið að elta
okkur,“ sagði hann nýlega.
Ekki getur hjá því farið, að
ýmis kunn fyrirtæki verði undir í
þessum slag um markaðinn. Til
dæmi.s er líklegt, að Apple Comput-
er, sem hefur aðeins 10% markað-
arins, verði ofurliði borið af
Windows og raunar er orðrómur
um, að Apple verði keypt upp af
IBM, Canon, Oracle Systems eða
Sony.
Efasemdir
Margir hafa sett spurningar-
merki við þessa þróun og hve
heillavænleg hún er bandarísku
efnahagslífi. í kjölfar sameiningar
kemur nær undantekningarlaust
til uppsagna starfsfólk þegar fyrir-
tækin taka að hagræða rekstrinum
og hætta er á, að risarnir freistist
til að notfæra sér sterka mark-
aðsaðstöðu og hækka verðið.
Á það er þó bent, að fyrirtæki,
sem áður voru kölluð stór, séu nú
aðeins meðalstór á mælikvarða
heimsmarkaðarins og Lawrence J.
White, hagfræðingur við New
York-háskóla, telur litla hættu á,
að fáir fjölþjóðarisar muni nokkru
sinni verða einir um hituna. Raun-
ar segir hann, að á síðustu 15 árum
hafi hlutur stærstu bandarísku
fýrirtækjanna í efnahagslífinu far-
ið verulega minnkandi.
Mesta hættan er kannski fólgin
í því, að stærðin villi mönnum sýn.
Meðan stjórnendurnir eru uppteknir
við að ná tökum á nýju samsteypun-
um eru þeir oft berskjaldaðir fyrir
nýgræðingum í greininni.
Viðskiptin bíða
ekki eftir þer
Netscape
kynnir nýja
útgáfu af
Navigator
Mountain View, Kaliforníu. Reuter.
NETSCAPE-hugbúnaðarfyrirtækið
hefur kynnt nýja útgáfu af búnaði
sínum til að ferðast um Alnetið -
Navigator 2.0.
Auk þess að læsa tölvupóst,
tengja umræðuhópa og vísa veginn
á Navigator 2.0 að auðvelda útlits-
hönnun og auka möguleika á margs
konar beinlínutengingu.
Beta-útgáfa Netscape Navigator
2.0 fyrir Windows, Macintosh og
UNIX stýrikerfi verða fáanleg í
næstu viku.
Netscape hefur einnig kynnt full-
komnari útgáfur: Netscape Navi-
gator Gold 2.0, Netscape LiveWire
og Netscape LiveWire Pro.
í tengslum við Netscape Navigat-
or 2.0 býður Netscape líka forrit,
sem gerir notendum kleift að kaupa
Netscape Navigator 1.1 eða 1.2 og
uppfæra það ókeypis í Netscape
Navigator 2.0 þegar það verður fá-
anlegt.
Öryggi ábótavant
Öryggi hugbúnaðarins Netscape,
sem er meðal annars notaður til
viðskipta á Alnetinu, er svo gallað
að glæpamaður getur brotizt inn í
kerfið á innan við mínútu að því er
New York Times upplýsti í gær.
Tölvustúdentar á fyrsta ári við
háskólann í Kaliforníu skýrðu frá
þessari niðurstöðu sinni á Alnetinu
að sögn blaðsins.
Netscape segir að gert verði við
kerfíð og nýjum útgáfum af hug-
búnaðinum dreift í næstu viku.
------»■■■♦■■«---
Sænska ríkið
selur 30% í
Nordbanken
Stokkhólmi.
SÆNSKA stjórnin hefur ákveðið
að selja 30% hlutabréfa sinna í
Nordbanken og hefur þar með stig-
ið fyrsta skrefið í þá átt að einka-
væða bankann samkvæmt tilkynn-
ingu frá sænska fjármálaráðuneyt-
inu.
Almenningur jafnt sem stofnanir
í Svíþjóð og erlendis fá að kaupa
hlutabréf. Salan fer fram í október
og búizt er við að helmingur bréf-
anna verði boðinn sölu utan Svíþjóð-
ar.
Byijunarverð verður 77-92
sænskar krónur, en endanlegt verð
verður ákveðið 23. október. Einkafj-
árfestar fá 7 s. króna afslátt á hluta-
bréf. Ráðgert er að viðskipti með
hlutabréf í Nordbanken í kauphöll-
inni í Stokkhólmi hefjist í nóvember-
byijun.
------♦ ♦ ♦------
Business Weekí
málaferlum
Cincinnati. Reuter.
McGRAW-Hill, útgáfufyrirtæki
Business Week, kann að biðja
hæstarétt að taka fyrir dómsúr-
skurð, sem nýlega kom í veg fyrir
birtingu greinar í blaðinu.
Greinin fjallaði um málssókn fyr-
irtækisins Procter & Gamble gegn
Bankers Trast New York Corp.
vegna taps í afleiðsluviðskiptum.
Umdæmisdómstóll stöðvaði birtingu
greinarinnar nokkrum klukkustund-
um áður en Business Week fór í
prentun.
McGraw-Hill vill að úrskurði
Johns Feikens dómara verði hnekkt
á þeirri forsendu að hann brjóti
gegn stjórnarskránni. Áfrýjunar-
dómstóll hefur fjallað um beiðni
McGraw-Hills án þess að komast
að niðurstöðu, en enn er ekki útilok-
að að hann hnekki úrskurði Feikens
eða vísi honum aftur til umdæmis-
dómstólsins.