Morgunblaðið - 23.09.1995, Blaðsíða 2
2 C LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Falsarar á
uppleið
Alice Beckett fullyrðir að æ algengara sé
að fölsuð listaverk séu boðin til kaups og
að listaverkasalar láti fremur vera að at-
huga hvort um falsanir sé að ræða en að
flekka orðspor stéttarinnar með umræðu
um fölsuð verk.
UMRÆÐA um fyrirhuguð
listaverkakaup breska
listasafnsins hefur vakið
upp umræðu um hvernig
listkaupendur geta verið vissir um
að þeir séu að kaupa upprunalegu
verkin. í grein eftir Alice Beckett
í The Sunday Times fyrir skömmu,
eru færð rök fyrir því að mörg
þekktustu listaverk heims, svo sem
Mona Lisa eftir Leonardo da Vinci,
kunni að vera falsanir. Listasöfn
og listfræðingar kjósi hins vegar
að kanna verkin ekki til fulls, svo
að þeir bíði ekki skaða af, komi í
ljós að um falsanir sé að ræða.
í greininni er fullyrt að fyrst og
fremst sé listfræðingunum um að
kenna að ekki sé betur kannað en
raun beri vitni hvort listaverk séu
fölsuð eður ei. Reyni menn að vekja
máls á þessu, komi menn að luktum
dyrum.
Ekkert er öruggt, verá kann að
sjálf Mona Lisa sé fölsun. Verkinu
var stolið úr Louvre-safninu árið
1911 og komst ekki í hendur safn-
varða fyrr en 15 mánuðum síðar.
Fjölmargir hafa orðið til þess að
fullyrða að eftirlíkingu verksins
hafí verið skilað til safnsins.
Annað dæmi er Kouros-stytta
sem J Paul Getty-safnið í Kaliforn-
íu greiddi um sjö milljónir dala fyr-
ir árið 1985. Allt bendir nú til þess
að styttan, sem sögð var frá 6. öld
TOM Keating gerði um 2.000
verkum gömlu meistaranna og
leyna því.
fyrir Krist, sé fölsun úr smiðju eins
af aðstoðarmönnum myndhöggvar-
ans Auguste Rodin og gerð í kring-
um aldamótin síðustu.
Fölsunum fjölgar
Beckett segir enga leið að gera
sér grein fyrir því hversu stór hluti
listaverka t.d. í Bretlandi sé falsað-
ur en fullyrt hefur verið að allt að
50% af þeim listaverkum sem boðin
eru til sölu, séu ekki upprunaleg.
Hafa uppboðshaldarar og aðrir
listaverkasalar viðurkennt að æ
meira sé um falsanir á márkaðnum.
Á síðustu árum hafa þeir sem
stunda peningaþvætti uppgötvað
að kaup og sala á fölsuðum lista-
verkum séu
ábótasöm.
Fyrstir voru eit-
urlyfjabarónar í
Kólumbíu, nú
hefur rússneska
mafían fylgt í
kjölfarið. Hún
beinir sjónum
sínum einkum
að íkonum og
voru um 30
íkonasalar
myrtir á síðasta
ári.
Listaverka-
salar sitja uppi
með mikið
magn falsana.
Allir hafa þeir
einhvern tíma
selt fölsuð verk,
sumir vita af því
en kjósa að láta
sem ekkert sé.
Engan skyldi
undra að þeim
sé illa við um-
ræðu um lista-
eftirlíkingar af verkafalsanir,
gerði lítið til að þvl- hún grefur
undan starfs-
vettvangi
þeirra. Bók um listaverkafalsanir,
sem Beckett sendi nýverið frá sér,
hefur vakið mikla reiði þeirra sem
höndla með listaverk og varð Beck-
ett að gera breytingar á bókinni
áður en hún fékkst útgefin af ótta
við lögsókn.
í málaferlum gegn listaverkaföls-
urum í Bretlandi verður að færa
sönnur á að ætlun þeirra hafi verið
að plata kaupendur. Listaverkasal-
ar taka við verkum sem reynast
falsanir, komi það í ljós innan fimm
ára frá því að verkið var keypt og
takist að færa sönnur á að lista-
verkasalinn hafi ekki getað komist
að hinu sanna nema með geysilega
dýrum rannsóknum.
Falsarar í hefndarhug
Falsarar beita ýmsum brögðum,
fá gjaldþrota listaverkasafnara til
að segjast hafa átt verkin, fá t.d.
ættingja listamannanna til að segja
verkin ekta, eða falsa slíka yfirlýs-
ingu.
En hveijir falsa listaverk? Þeir
eru yfirleitt listamenn sem telja sig
misskilna og eru í hefndarhug, full-
yrðir Beckett. Einn af þeim er Eric
Hebborn, sem vann við listaverka-
viðgerðir á sjötta áratugnum. Hann
áttaði sig fljótt á færni sinni við
að skálda í eyðurnar á gömlum
skemmdum listaverkum. Hebborn
einbeitti sér að teikningum Hollend-
ingsins Willem van de Velde og
gætti þess að nota ekki liti sem
ekki voru til á tíma listamannsins.
Ekki komst upp um Hebborn fyrr
en árið 1978 er safnvörður tók eft-
ir förum í teikningu sem sögð var
eftir Francesco della Cossa sem
virtust vera eftir rakvélablað. Upp
komst um Hebborn en þá höfðu
þrír listfræðingar lýst Cossa-teikn-
inguna ófalsaða.
Einn þekktasti falsari Bretlands
var Tom Keating, sem kvaðst hafa
falsað um 2.000 ver. Keating lést
árið 1984 en hann fullyrti að hann
hefði ekki leynt því hvað hann
fékkst við. Aðrir hafi hins vegar
gert það, ekki síst listaverkasalar.
Enn eitt dæmi um falsara var
Hollendingurinn Han van Meeger-
en, sem sérhæfði sig í fölsunum á
verkum Johannes Vermeer á fjórða
og fimmta áratugnum. Upp komst
um Meegeren er hann var ákærður
í stríðslok fyrir að hafa afhent Gör-
ing eina af myndum Vermeers. Til
að bjarga sér úr klípunni játaði
hann að hafa falsað myndina og
selt Göring. Sannaði hann mál sitt
með því að mála eftirlíkingu einnar
myndar Vermeer, án þess að hafa
fyrirmynd.
Þijár myndlistarkonur opna sýningar á verkum sínum í Listasafni Kópavogs - Gerðarsafni
Kristín Geirsdóttir
Morgunblaðið/Þorkell
Hafdís Ólafsdóttir
Morgunblaðið/Þorkell
Morgunblaðið/Þorkell
Þóra Sigurðardóttir
RJÁR ungar myndlistarkonur opna sýning á verkum
sínum í Listasafni Kópavogs - Gerðarsafni í dag kl.
16. Þetta eru þær Kristín Geirsdóttir, Hafdís Ólafs-
dóttir og Þóra Sigurðardóttir.
Blábakki er yfirskrift málverkasýningar Kristínar Geirsdótt-
ur. Verk Kristínar eru óhlutbundin og eru myndirnar fjölbreytt-
ar á að líta. Dimmir litir, bjartir litir, krossform og skálínur
og nokkurskonar gluggar inn í „mystískan“ bakgrunn. Áhrif
sækir hún í náttúruna og viðfangsefnið er, að hennar sögn,
að sýna skilin milli ljóss og myrkurs.
í samtali Morgunblaðsins við Kristínu sagði hún að á sýning-
unni mætti í raun sjá mikla uppstokkun. „Ég mála aldrei myndr-
aðir eða sama formið aftur og aftur. Skammvinn fyrirbæri í
náttúrunni heilla mig og kraftinn sæki ég í náttúruna," sagði
Kristín og kvað borgarnáttúruna spila þar að sjálfsögðu inn í líka.
Kristín segist skissa úti í náttúrunni þó myndirnar verði svo
allar óhlutbundnar þegar inn í vinnustofu kemur. „Óhlutbund-
in verk tengjast huga mínum og tilfinningum. Ég var miklu
formrænni áður fyrr en er núna að bijótast út úr forminu,"
sagði hún. Aðspurð segir hún að þó krossform skipti stundum
fleti myndanna upp séu þær ekki trúarlegar, þó það sé auðvit-
að túlkunaratriði hverju sinni.
Dimmblár litur vatnsins
Allar myndir Hafdísar Ólafsdóttur eru tréristur og mynd-
efnið er vatn í öllum sínum fjölbreytileik og formi en Hafdís
segist hrifin af breytileika náttúrunnar og afmarkar hún við-
fangsefni sitt á hveijum tíma. Áður hefur hún t.d. fengist við
fjöll og sanda sem aðalatriði.
„Eg ferðast mikið og sæki efnivið í myndir mínar í náttúru
Islands og drekk í mig liti hennar. Ég safna áhrifum frá náttúr-
Krafturinn
kemur úr
náttúrunni
unni og færi inn í vinnustofu," sagði Hafdís í spjalli við Morgun-
blaðið. Hún segir að sér hafi alltaf þótt vatn skemmtilegt við-
fangsefni hvort sem það er í föstu formi jökla eða salt í sjónum.
Litirnir eru einkum dimmblár grunnlitur vatnsins eins og hún
orðar það, þó það geymi í raun alla liti. Litur þess ræðst af
ljósmagni sem fellur á það eða margbreytilegu umhverfmu sem
speglast í því.„Þegar ljósið hverfur minnka litimir og allt verð-
ur dökkt og lífvana," segir Hafdís réttilega og bætir við að þó
aðaláherslan sé að sjálfsögðu blái liturinn sé sýningin litrík.
Tíminn og andstæður forma og lita eru einnig stór þáttur
í myndunum.,, Hver árstíð og hver staður hefur sinn lit,“ seg-
ir hún. „Ég vinn mjög jafnt allt árið og verkin bera sterkan
keim af árstíðunum," sagði Hafdís að lokum.
Litríkur leir afmarkar rýmið
Þóra Sigurðardóttir sýnir þrívíð verk og teikningar. Af-
mörkun staða í rými er henni hugleikið viðfangsefni og
notar hún til þess ýmsar aðferðir. Meðal annars má sjá eitt
skot sýningarsalarins afmarkað með náttúruleðju eða mold,
sem hún hefur sett beint á vegginn. Einnig eru málningar-
dósir á hvítmáluðum viðarbakka notaðar sem efniviður og
stillt upp á miðju gólfi. Með því afmarkar Þóra staði og
rými sem getur verið allt frá innra rými dósanna að pláss-
inu sem verkið tekur á gólfinu „það augljósa og ósýni-
lega,“ eins og hún kemst að orði í sýningarskrá.
Teikningar hennar eru allar unnar með bleki, krít og blý-
ant á límgrunnaðan striga og eru köflóttar á að líta og
mynda samhljóm með salnum sem er flísalagður og kantaður.
Þóra hefur sýnt verk sín erlendis og þá mest í Dan-
mörku, þar sem hún stundaði framhaldsnám í myndlist. Á
samsýningu sem hún tók þátt í þar nýlega vann hún verk inn
í eitt horn staðarins og voru þá mjúkir skrýtnir púðar aðal-
efniviðurinn og minntu á furðuleg lífræn geimveruegg úr
vísindaskáldsögu, eins og einn danskur gagnrýnandi komst
að orði.
„Þessi form, sem eru ekki ósvipuð púðum, hef ég notað
því þau eru hlutlaust form fyrir mér, líkt og dósirnar sem eru
á sýningunni núna,“ sagði Þóra. Leðjan sem hún notar í
áðurnefnt veggverk er áhugavert efni að hennar sögn og
mjög litríkt.
Hún notar hversdagsleg efni og segist halda að fólk sé
að opna augun fyrir fegurðinni sem býr í hlutum eins og
málningardósum, taupokum, svampi og fleiri efnum sem hún
notar. „Fólk þarf bara að gefa sér tíma til að skoða og vera
forvitið, þá áttar það sig á verkunum," sagði Þóra að endingu.
Allar sýningarnar standa til 8. október og eru opnar kl.
12-18 alla daga nema mánudaga.