Morgunblaðið - 23.09.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995 C 3
SÍÐASTLIÐIN ár hafa menn
velt því nokkuð fyrir sér
hvort tölvutæknin muni
ganga af bókinni dauðri.
Ný tækni hefur opnað nýja mögu-
leika í útgáfu bókmennta. Á svo-
kölluðum CD-ROM-diskum er ekki
aðeins hægt að birta textann sjálfan
heldur einnig allt það ítarefni sem
hugsanlega tengist honum, rit-
dóma, viðtöl við höfundinn, fræðirit
um hann o.s.frv. En þar með er
ekki öll sagan sögð því einnig er
hægt að hafa hljóð og mynd með
textanum. Það væri hægt að birta
sjónvarpsviðtal við höfundinn, láta
leiklesa söguna og skreyta hana
með myndum, hreyfimyndum, ljós-
myndum eða grafík. Möguleikarnir
eru endalausir og það væri undar-
legt ef útgefendur bókmenntaverka
myndu ekki nýta sér þá.
Mýs og menn á disk
í október mun margmiðlunarfyr-
irtækið Byron Preiss Multimedia í
New York gera tilraun á þessum
vettvangi og gefa út eina af kunn-
ustu skáldsögum Bandaríkjanna á
CD-ROM-diski, Mýs og menn eftir
John Steinbeck. í Wall StreetJourn-
a 1 segir að ætlun fýrirtækisins sé
að gefa út heildarsafn verka
Steinbecks en forsvarsmenn þess
búast við að selja yfir 50.000 eintök
af fyrsta diskinum.
Auk sögutextans mun diskurinn
innihalda ýmiss konar ítarefni; stór-
an hluta af ævisögu höfundarins
og skrif um hann, sjónvarpsviðtöl
við ekkju hans og höfund ævisögu
hans, myndskeið úr bíómyndinni
sem gerð var eftir sögunni og úr
heimildarmyndum um skáldið, ljós-
myndir og ýmiss konar kort. Not-
andinn fær leiðsögumann til að leiða
sig í gegnum söguna en leiðsögu-
maðurinn mun einnig segja ýmsar
sögur af höfundinum og tilurð
verksins meðan á sögunni stendur.
Notandinn er virkur; hann getur
Nýir ævin-
týraheimar
Útgáfa bókmennta í margmiðlunarbúningi
á geisladiskum fyrir tölvur getur opnað les-
endum nýja heima. Þröstur Helgason
komst að því að þetta form útgáfu býður
upp á nánast óendanlega möguleika.
Morgunblaðið/Kristinn
NÝ TÆKNI hefur opnað nýja möguleika í útgáfu bókmennta. Á
svokölluðum CD-ROM-diskum er ekki aðeins hægt að birta text-
ann sjálfan heldur einnig allt það ítarefni sem hugsanlega teng-
ist honum, ritdóma, viðtöl við höfundinn, fræðirit um hann o.s.frv.
stöðvað söguna þar sem honum
sýnist og flett upp í þeim upplýsing-
um sem diskurinn geymir.
Að sögn forsvarsmanna fyrir-
tækisins er þeim mikið í mun að
gera söguna á þessu formi marg-
miðlunar aðlaðandi og áhugaverða
fyrir notandann. Leiðsögumaðurinn
er þáttur í þeirri viðleitni og einnig
ijöldi eiginhandarrita Steinbecks
sem notandinn getur skoðað. Hug-
myndin er að færa söguna og höf-
undinn nær njótandanum.
Útgefendur hafa áður' reynt að
gefa út bókmenntaverk á diskum
en alltaf mistekist að láta þau
standa undir sér fjárhagslega. Þrátt
fyrir það hefur sala á ýmsu öðru
margmiðlunarefni blómstrað síðast-
liðin misseri. Sala á slíku efni þre-
faldaðist í heiminum á síðasta ári,
úr 16,5 í 53,9 milljónir diska. Vin-
sælasta efnið voru gagnvirkir
stríðsleikir, alfræðiorðabækur og
fræðsluefni. Söluhæsta bókin á
diski var ekki hábókmenntalegs
efnis heldur fjallar um samskipti
kynjanna og heitir Karlmenn eru
frá Mars, konur frá Venus.
Þrátt fyrir þetta gerir Byron
Preiss-forlagið sér vonir um að
Steinbeck muni seljast en það hefur
lagt mikið í auglýsingu verkefnisins
og markaðssetningu. Forlagið von-
ast til að Steinbeck-útgáfan muni
ryðja brautina fyrir útgáfu bóka í
hinum gagnvirka margmiðlunar-
búningi.
Ævintýradiskar
Hér á landi hafa útgefendur far-
ið sér hægt í að tileinka sér þessa
nýju tækni. Þó er verið að vinna
að nokkrum útgáfum af þessu tagi.
Á næstunni mun Mál og menning
senda frá sér akademiska útgáfu
af Islendingasögunum ásamt orð-
stöðulykli á geisladiski.
Hjá Námsgagnastofnun er verið
að undirbúa útgáfu á geisladiski
með norrænum bókmenntum frá
fyrri öldum. Að sögn Heimis Páls-1
sonar, sem vinnur að útgáfunni,
verða ýmsir möguleikar fyrir les-
andann á að afla sér upplýsinga
um verkin sem á disknum verða.
„Sé lesandinn til dæmis að lesa ljóð
Jónasar Hallgrímssonar „Ég bið að
heilsa“ getur hann fengið upplýs-
ingar um hvað önnur skáld voru
að yrkja um á sama tíma, hann •
getur jafnvel fengið upplýsingar um
hvernig var umhorfs í Kaupmanna-
höfn á þeim tíma sem ljóðið var
ort.“ Hjá Námsgagnastofnun er
einnig í bígerð að gefa út fræðslu-
efni á geisladisk. Um er að ræða
útgáfu á íslandshandbókinni þar
sem landinu er lýst í máli, myndum
og kortum.
í samvinnu íslensku tölvufyrir-
tækjanna OZ og Primus Motor er
svo verið að vinna að því að færa
Grimms-ævintýri í margmiðlunar-
búning. Að sögn Jóns Marínóssonar
og Jóns Ármanns Steinssonar hjá
Primus Motor er ekki um að ræða
bókmenntalega útgáfu heldur
teiknimyndagerð af þremur ævin-
týranna sem er hugsuð sem leikur
fyrir börn (og fullorðna). Rauðhetta
er komin lengst í vinnslu en hún
hefur verið færð fram í tíma og
gerist í nútímalegri stórborg. Not-
andinn getur tekið þátt í ævintýrinu .
og jafnvel haft áhrif á framvindu
sögunnar. Markmiðið er að notand-
inn geti skoðað ævintýrið aftur og
aftur og alltaf upplifað eitthvað
nýtt. Diskurinn er ætlaður til dreif-
ingar á erlendum markaði og mun
verða leiklesið inn á hann á fjórum .
tungumálum; ensku, þýsku, 9
frönsku og spænsku. Samningur .
við japanskt dreifingarfyrirtæki er V
í burðarliðnum. Þótt þessi útgáfa ,j
sé ekki bókmenntalegs eðlis er hún ,J
gott dæmi um það sem hægt er að .
gera með hinni nýju tækni, tækni
sem augljóslega getur opnað mönn-
um nýja ævintýraheima.
EMIL Jennerjahn og móðir hans. Þær sögur gengu að Jenn-
erjahn hefði selt hausinn á sér í þágu vísindanna fyrir þúsund
krónur danskar og að hann hefði tvöfalda tannaröð.
útvarpinu, en hætti þar til að géta
helgað sig ritstörfum. „Skrifa —
skrifa — skrifa er það sem ég
fæst við og vib fást við“, segir
Rasmussen.
Hann var altekinn af þeirri hug-
mynd að semja bók um sérvitring
og furðufugl sem kunnur var í
Álaborg á fjórða og fimmta ára-
tugnum, Emil Jenneijahn að nafni.
Þær sögur gengu að Jenneijahn
hefði selt hausinn á sér í þágu vís-
indanna fyrir þúsund krónur
danskar og að hann hefði tvöfalda
tannaröð. Það er haft fyrir satt
að hann hafi gengið á fund fógeta
til að fá leyfi til að kvænast móður
sinni. Þeirri málaleitan var hafnað.
„Það gerir ekkert til,“ var svar
Jenneijahns, „við sofum hvort sem
er saman.“
Varð að skrifa bókina
Rasmussen hætti hjá útvarpinu
og lýsti eftir sögum af Jenneijahn
þegar hann var að semja bókina
og fékk mörg svör, nokkrar sagn-
anna eru í bókinni. „Ég ákvað að
segja sögu Jenneijahns og skálda
í eyðurnar," segir Rasmussen,
„það kom skyndilega yfir mig að
ég yrði áð skrifa bókina og það
tók ekki langan tíma.“
Bókin Hvo intet vover. Emil
Jenneijahn og hans mor (útg. Klim
1994) hefur komið út í þremur
upplögum og um hana hefur verið
gerður sjónvarpsþáttur. Smá-
sagnasafnið Den forste nat med
Jette (Klim, 1995) sem fjallar á
opinskáan hátt um kynlíf unglinga
í Álaborg á sjöunda áratugnum
hefur fengið góðar viðtökur og
lofsamlega gagnrýni. Barnabókin
Máneknægten (1992) er til í ís-
lenskri þýðingu Magnúxar Gezzon-
ar, en þýðingin hefur ekki verið
gefin út.
Bækur flokkaðar
Sem ljóðskáld segist Rasmussen
vinna með málið og hann er ekki
hættur að yrkja þrátt fyrir vel
heppnaðar prósabækur. Aðspurður
hvort hann væri fyrst og fremst
maður frásgnarinnar eða realisti
svaraði hann að skáldskapurinn
ætti fyrst og síðast að vera skáld-
skapur. í Danmörku væri hart
bókmenntaumhverfi. Þar væri lögð
áhersla á að flokka bækur í barna-
og unglingabækur, fullorðinsbæk-
ur, vísindabækur o.s.frv. „Ég er
viss um að væri H. C. Andersern
til nú og sendi handrit til útgef-
anda yrði honum gert að ákveða
hvaða flokki bókmennta hann ætl-
aði að tilheyra“, sagði Rasmussen.
— Þú skrifar mest um og frá
Álaborg?
„Já, ég verð að finna mér annan '
stað að skrifa um.
— Kannski Reykjavík næst?
„Ég gæti skrifað blaðagrein um
dvöl mína hér, en það er nauðsyn-
legt að þekkja borgina til að gera
henni skil í skáldskap. Öðruvísi get
ég ekki unnið. Það eru að vísu
dæmi um það í Danmörku að höf-
undur láti bók gerast í Madríd án
þess að hafa komið þangað.
Ef það segir eitthvað um við-
leitni mína í skáldskapnum þá get
ég upplýst að meðal skáldsagna-
höfunda sem ég met mikils eru
meistarar frásagnarinnar eins og
Halldór Laxness, William Heines-
en, Gabriel García-Márquez' og
Johannes V. Jensen."
Sérvitringnrimi
sem vildi kvæn-
ast móður sinni
Rithöfundur frá Álaborg segír Jóhanni
Hjálmarssyni frá því hvemig hann varð
að semja bók um furðufugl
Morgunblaðið/Ásdís
RITHÖFUNDURINN Gorm Henrik Rasmussen var
átján ára þegar hann gaf út fyrstu ljóðabók sína
og seldi hana á götum úti í Álaborg.
DANSKI rithöfundurinn
Gorm Henrik Rasmuss-
en kynnir verk sín í
Norræna húsinu á
sunnudaginn kl. 20. Einar Már
Guðmundsson les þýðingar sínar á
verkum eftir Rasmussen og Magn-
úx Gezzon (Magnús Gestsson) les
úr nýrri Ijóðabók sinni sem kom út
í vikunni. Einar Már mun einnig
lesa eigin Ijóð.
Gorm Henrik Rasmussen (f.
1955) er frá Álaborg og söguefni
hans og yrkisefni eru mörg þaðan.
Hann var átján ára þegar hann
gaf út fyrstu ljóðabók sína og seldi
hana á götum úti í Álaborg. Meðal
ljóðabóka hans eru Gor dagen sort
(1983) og Aalborgdage (1992).
Hann samdi ævisögu breska
söngvarans og gítaleikarans Nick
Drake (1986), en þá var Drake
nær óþekktur í Danmörku og í
heimalandinu vissu ekki margir af
honum. Það er fyrst nú að farið
er að veita Drake athygli.
Skrifa — skrifa — skrifa
Rasmussen vann um tíma sem
dagskrárgerðarmaður hjá danska