Morgunblaðið - 23.09.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995 C 5
Leikfélag Reykjavíkur frumsýnir annað kvöld leikrítið Hvað dreymdi þig, Valentína? eftir Ljúd-
mflu Razumovskaju á Litla sviði Borgarleikhússins. Orri Páll Ormarsson kynnti sér verkið
og komst meðal annars að því að konan finnur ekki fyrír lífínu þegar enginn karlmaður er í húsinu.
HVER ER ÞÁ VON
MANNKYN SIN S?
MÆÐUR, dætur, ást, hatur, hamingja, draumar
og árekstrar við veruleikann eru ofarlega á baugi
í leikritinu Hvað dreymdi þig, Valentína? eftir
rússneska leikritaskáldið Ljúdmílu Raz-
umovskaju sem Leikfélag Reykjavíkur frumsýnir á Litla
sviði Borgarleikhússins annað kvöld.
Leikritið fjallar um mæðgurnar Nínu, Valentínu og Ljúbu
sem búa saman við mikil þrengsli. Ljúba á sautján ára
afmæli og móðir hennar og amma eru í óða önn að und-
irbúa veisluna. Þá hleypur hins vegar snurða á þráðinn og
uppgjörið er óumflýjanlegt.
„Verkið snýst um manneskjur, samskipti þeirra, tilhneig-
inguna til að tortíma því sem stendur manni næst og draum-
inn um betra líf,“ segir Sigrún Edda Bjömsdóttir sem leik-
ur Valentínu og grípur til orða persónunnar sem hún túlk-
ar máli sínu til stuðnings: „Jafnvel ríki sem búa við sitt
hvora hugmyndafræðjna reyna að lifa saman í friði en við,
þessar þijár manneskjur, getum það ekki. Hver er þá von
mannkynsins?“
Afskaplega vel skrifað
Guðrún Ásmundsdóttir, móðir Sigrúnar Eddu, leikur
Nínu. Að hennar mati eru þessi orð Valentínu lýsandi fýr-
ir hugsun höfundarins. „Við ætlum svo oft að bjarga heimin-
um en ættum kannski að huga betur að því hvernig við
komum fram við þá sem standa okkur næst.“
Hvað dreymdi þig, Valentína? er fyrsta leikrit Raz-
umovskaju en kunnasta verk hennar hér á landi er senni-
lega Kæra Jelena sem sýnt var við miklar vinsældir í Þjóð-
leikhúsinu um árið.
íslenska þýðingu verksins gerir Árni Bergmann, Stefan-
ía Adolfsdóttir sér um búninga, leikmynd er eftir Steinþór
Sigurðsson og lýsingu hannar Elfar Bjarnason. Leikstjóri
er Hlín Agnarsdóttir.
Leikendurnir þrír, mæðgurnar og Ásta Arnardóttir sem
leikur Ljúbu, eru á einu máli um að verkið sé afskaplega
vel skrifað. Persónurnar séu sannar og spretti úr lifandi
kviku. „Það leiðir mann inn í ný lönd að vinna svona góð-
an texta,“ segir Guðrún, „og ég hef á tilfinningunni að
við eigum eftir að finna marga nýja fleti á þessu verki
þegar líður á sýningarnar."
Sigrún Edda segir að Razumovskaja sé að vissu leyti
Tsjekhov nútímans. „Persónur Tsjekhovs þrá alltaf að kom-
ast í borgina en mæðgurnar í þessu verki þrá að komast
í sveitina. Reyndar virðast persónur í rússneskum verkum
NÍNA man tímana tvenna en kemur
engu tauti við Valentínu.
oft vilja vera nákvæmlega þar sem þær eru ekki. Grasið er
í þeirra huga alltaf grænna hinum megin.“
Þokukennd skil
Ásta segir að hið óvænta setji jafnan sterkan svip á
verk Razumovskaju. Skilin á milli hláturs og gráturs séu
þokukennd. „Þótt mikil átök séu í verkunum er alltaf stutt
í húmorinn," og Guðrún bætir við: „Það er þetta sem er
mest spennandi við leikhús; hláturinn í svona verkum
sprettur úr allt öðrum grunni en í hefðbundnum gamanleik."
Razumovskaja ætlaði, að sögn Sigrúnar Eddu, að verða
leikkona. „Það er greinilegt á skrifum hennar að hún þekk-
ir leikarann og lífið á sviðinu mjög vel. Þótt miklar sveifl-
ur séu í verkunum leiðir eitt af öðru með eðlilegum hætti.“
Guðrún segir að Hvað dreymdi þig, Valentína? höfði
jafnt til karla sem kvenna þótt það fjalli um konur. „Karl-
maðurinn leikur mjög stórt hlutverk í þessu leikriti. Líf
konunnar snýst að miklu leyti um karlmanninn og það er
sama hvernig við konurnar bröltum, við þurfum á honum
að halda. Þessar þijár konur eru þar engin undantekning;
þær hafa allar mjög sterka ástarþrá."
Sigrún Edda tekur í sama streng: „Óhamingja þeirra
felst að miklu leyti í karlmannsleysinu eða eins og Valent-
ína segir: „Þegar enginn karlmaður er í húsinu finnur kon-
an ekki fyrir lífinu“.“
Stöllurnar eru því sammála um að þær séu ekki að leika
■ í „kvennaleikriti" heldur „karlmannslausu leikriti". „Það
er mikill munur þar á,“ segir Guðrún.
Viðkvæmt umfjöllunarefni
Samband móður og dóttur er öðru fremur í brennidepli
í verkinu. Guðrún segir að það sé einatt viðkvæmt umfjöll-
unarefni. „Það skiptir allar konur mjög miklu máli að kom-
ast vel frá þessu sérstaka mæðra/dætra sambandi. Allar
reynum við að vera góðar mæður og góðar dætur enda
eru þetta ein mikilvægustu tengslin í lífinu.“
Sigrún Edda er henni sammála en finnur fyndinn flöt á
málinu: „Síðan endum við allar sem vondar tengdamæður.“
En hefur sú staðreynd að Guðrún og Sigrún Edda eru
í raun og veru mæðgur áhrif í híta leiksins á sviðinu?
Sú síðarnefnda er fljót til svars. „Það er auðveldara að
vekja upp réttu tilfinningarnar þegar maður horfir á raun-
verulega móður sína. í verkinu horfumst við til dæmis í
augu og óskum þess að geta framlengt ættlegg okkar.
Þetta er einhvem veginn svo raunverulegt og um leið
skemmtilegt.“
Guðrún hleypir brúnum við þessi ummæli og slær á létt-
ari strengi: „Þetta segir hún núna. Þegar hún var að byija
að leika mátti það alls ekki fréttast að við værum mæðg-
ur; hún vildi komast áfram á eigin verðleikum.“
Ásta segir að það séu forréttindi að fá að vinna með
mæðgunum og kveðst hafa notið þess að fylgjast með
sambandi þeirra á sviði leikhússins - og lífsins.
„Hún hefur líka fallið vel inn í hópinn; ég lít eiginlega
orðið á hana sem barnabarn mitt,“ segir Guðrún og stöllurn-
ar skella uppúr - samstilltar eins og á sviðinu.
GUÐRÚN Ásmundsdóttir á
fjörutíu ára leikafmæli um
þessar mundir. Hún steig fyrst
á fjalir Þjóðleikhússins árið
1955 og lét fyrst að sér kveða
í leikritinu í deiglunni eftir
Arthur Miller. „Eg var búin
að leika nokkur smáhlutverk
áður en þegar ég horfi til baka
finnst mér þetta hafa verið
mikilvægast í byijun,“ segir
leikkonan.
Guðrún var nýútskrifuð úr
Leiklistarskóla Þjóðleikhúss-
ins og að sýningum loknum
hélt hún til Englands í fram-
haldsnám. „Þegar ég kom það-
an lék ég Önju í Kirsubeija-
garðinum eftir Tsjekhov i
Þjóðleikhúsinu. Um tuttugu
árum síðar varð ég síðan svo
lánsöm að fá að leika móður
Önju í sama leikriti.
Rússnesku leikritin hafa
alltaf verið mér mikil heilla-
stjarna og hvernig sem Hvað
dreymdi þig, Valentína? verð-
ur tekið verða þau það áfram.
Að fá að halda upp á fjörutíu
ára leikafmæli sitt í slíku leik-
riti, með slíka meðleikendur
og jafn góðan leikstjóra eru
forréttindi. Hefði ég vitað
þetta fyrir fjörutíu árum hefði
ég örugglega verið hress með
lífið og tilveruna."
Guðrún segist ekki eiga sér
neitt uppáhaldshlutverk af
þeim ótalmörgu sem hún hef-
ur leikið um ævina. „Það sem
Fram-
tíðin
er brenni-
depillinn
maður gerði fyrir fjölmörgum
árum skiptir ekki máli í dag.
Framtíðin er brennidepilíinn.“
Lárus besti kennarinn
Guðrún kveðst hafa unnið
með og lært af fjölda hæfi-
leikaríkra leikara um dagana,
ekki síst í upphafi ferilsins.
Nefnir hún Lárus Pálsson sér-
staklega. „Það var mjög dýr-
mætt að fá að læra þjá honum.
Þegar ég lít til baka er ég
ekki í vafa um að hann var
minn besti kennari, bæði hér-
Iendis og erlendis."
Kveðst Guðrún hafa fengið
gott veganesti hjá honum.
„Lárus bar mikla virðingu fyr-
ir texta og það var alveg heim-
ur út af fyrir sig hvernig hann
kenndi nemendum sínum að
flytja ljóð.“
Guðrún segir að ungir
leikarar í dag hafi ótvíræða
hæfileika og margt hafi breyst
til hins betra í íslensku leik-
húsi frá því hún steig fyrst á
fjalirnar. Sá böggull fylgi hins
vegar skammrifi að yngri kyn-
slóð leikara sé ekki kennt að
bera nógu mikla virðingu fyr-
ir flutningi orðsins. „Danir
hafa ræktað þessa snilld og
danskir leikarar geta enn
þann dag í dag fyllt heilu hús-
in á upplestrum. Islenskir leik-
arar mættu taka sig á hvað
þetta varðar því hæfileikarnir
eru til staðar.“
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
VALENTÍNA kveðst skilja Ljúbu dóttur sína. Hefur hún rétt
fyrir sér?