Morgunblaðið - 23.09.1995, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995 C 7
Sigfús
Halldórsson
Söngvar
Sigfúsar
endurteknir
SIGFÚS Halldórsson tónskáld,
listmálari og heiðursborgari
Kópavogs varð 75 ára 7. sept-
ember. Af því tilefni var efnt
til afmælistónleika á vegum
Kópavogsbæjar í Listasafni
Kópavogs þar sem eingöngu
voru flutt lög
eftir afmælis-
barnið. Svo
margir urðu
frá að hverfa
að ákveðið
var strax að
endurtaka
tónleikana.
Nú er búið að
flytja þá fjór-
um sinnum
og hefur aðsókn verið slík að
fleiri tugir manna hafa þurft
frá að hverfa hveiju sinni.
Sumir hafa freistað þess í þrí-
gang að komast inn en ekki
komist, að því er segir í frétta-
tilkynningu.
Tíu söngvarar flytja lög Sig-
fúsar og lýkur tónleikunum á
því að Sigfús Halldórsson og
Friðbjörn G. Jónsson, en þeir
eiga langt samstarf að baki,
flytja nokkur lög þ.á m. eitt
alveg nýtt, sem frumflutt var
fyrsta kvöldið.
Ákveðið hefur verið að end-
urtaka tónleika þessa á sunnu-
dags- og mánudagskvöld og
heQast þeir kl. 20.30 í Lista-
safni Kópavogs.
Forsala aðgöngumiða er í
safninu á opnunartíma þess
frá kl. 12-18.
Nýjar bækur
• í A UÐLEGÐ íslendinga
eru raktir megjnþættir úr sögu
bókaútgáfu á íslandi frá upp-
hafi og fram á þessa öld, get-
ið þeirra er
þar komu
mest við
sögu og hins
helsta sem
þeir létu frá
sér fara.
Jafnframt er
greint frá ís-
lenskri
bókaútgáfu
erlendis, fyrst og fremst í
Danmörku og í Vesturheimi,
en einnig í öðrum löndum þar
sem íslenskir fræðimenn störf-
uðu oft við hlið erlendra
áhugamanna um íslensk og
önnur norræn fræði. Allítar-
lega er greint frá helstu heim-
ildum er að gagni mega koma
við bókfræðistörf og söfnun,
enda tilgangur bókarinnar að
veita slíka alhliða þekkingu á
efninu.
Höfundur bókarinnar, Böð-
var Kvaran (f. 1919), hóf
snemma söfnun blaða og tíma-
rita. Sá hluti safns hans mun
hafa verið einn hinn stærsti í
eigu einstaklings hér á landi
og jafnvel miðað við opinber
söfn.
Heimilda- og nafnaskrár
fylgja þessu 433 bls. ritverki
auk fjölda mynda m.a. af bók-
um og titilblöðum bóka og
tímarita. Þá eru þættir í lok
bókarinnar um nokkra þekkta
bókamenn og stórsafnara.
Útgefandi erHið í'slenska bók-
menntafélag. Bókin kostar
5.700 kr.
Elfar sýnir á
Stokkseyri
NÚ stendur yfir sýning Elfars
Þórðarsonar í Kaffíhúsinu Við
Fjöruborðið á Stokkseyri. Elf-
ar sýnir átján vatnslita, olíu
og olíupastelmyndir.
Sýningin er opin á opnunar-
tíma Kaffihússins og lýkur 8.
október.
Verk nasista og kommúnista sýnd á myndlistarsýningu í Þýskalandi
Hitler og Stalín
í Berlín
ÞEGAR umsjónarmaður listaverka
Berlínarborgar, Jöm Merkert, ætlaði
að líta á nokkur listaverk á listasafni
bandaríska hersins í Washington á
síðasta ári, varð hann fyrst að fá til
þess leyfi hjá þýska utanríkisráðu-
neytinu. Og þegar leyfið var fengið,
varð sendiherra Þýskalands í Banda-
ríkjunum að tilkynna safnstjórninni
þetta, ekki nægði að Merkert gerði
það.
Myndimar sem hann æt.laði að líta
á vora á meðal 200 verka frá nasista-
tímabilinu í Þýskalandi en þau hafa
verið geymd í Bandaríkjunum frá
stríðslokum og hafa verið talin of
hættuleg til að Þjóðveijar fái að líta
þau augum. Hundraðum annarra
þýskra listaverka frá tímum Þriðja
ríkisins var skilað til Þýskalands fyr-
ir tveimur árum en þau eru vandlega
geymd í skjalageymslum skattstof-
unnar í Munchen. Fá söfn hafa lagt
í að sýna verkin af ótta við viðbrögð
almennings. „Þetta er stór kafli, og-
afar erfiður, í þýskri listasögu og
hann er ekki til sýnis. Fyrir því er
ef til vill góð ástæða, seg- ____
ir Merkert í samtali við
breska blaðið Observ-
er.„Kannski er það vegna
þess að þetta er svo slæm
list. En til að meta það
verðum við fyrst að sjá verkin.“
Hengd upp í 3 metra hæð
Það munu Berlínarbúar og listunn-
endur á leið til borgarinnar í haust
sjá, því nýverið var opnuð mikil
myndlistarsýning sem ber heitið
Berlín-Moskva, Moskva-Berlín 1900-
1950 í Martin Gropius-byggingunni.
Á sýningunni er dregin upp mynd
af listrænum tengslum borganna á
fyrri hluta þessarar aldar. Áður-
nefndar myndir frá nasistatímanum
eru aðeins um fimm hundraðshlutar
verkanna á sýningunni en þau era
alls um 2.200. Telur Merkert fullvíst
að nasistamyndirnar muni vekja
mesta athygli og óttast raunar við-
brögðin. Því hefur verið gripið til
þess ráðs að hengja myndirnar upp
í um 3 metra hæð, til að koma í veg
fyrir að þær verði eyðilagðar. Ekki
kom til greina að sleppa því að sýna
myndirnar þar sem sýningin hefði
þá ekki getað talist góð yfirlitssýn-
ing.
Hún er unnin í samvinnu við
Púsjkín-safnið í Moskvu og sýnir
hvemig þróunin í listalífí borganna
var á fyrri hluta aldarinnar. Arkitekt-
inn Daníel Liebeskind hefur hannað
tvo gríðarstóra fleyga í rauðum og
svörtum lit og kljúfa þeir gólf sýning-
arsalanna. Fleygarnir bera lit blóðs
og nætur og tákna hugmyndafræði
alræðisins þar sem þó glittir í sjálf-
stæða listsköpun á milli þeirra. Á
svæðinu á milli fleyganna eru sýnd
verk listamanna sem voru reknir í
útlegð á tímum Hitlers og Stalíns.
Gömul hugmynd
Hugmyndin að sýningunni kvikn-
aði árið 1988, ári fyrirfall Berlínarm-
úrsins. Átti hún upphaflega að vera
um áhrif Rússa í Berlín á þriðja ára-
tugnum en í kjölfar byltingar komm-
únista í Rússlandi flýði um hálf millj-
ón Rússa til Berlínar. Þeirra á meðal
vora margir listamenn og nægir þar
að nefna Marc Chagall og Vladimir
---------- Nabokov.
Blómstraði listalíf í
borginni á þessum tíma.
í upphafi aldarinnar litu
þýskir listamenn mjög til
þess sem var að gerast í
Rússlandi en listamenn þar leituðu
sér innblásturs í Berlín. Era verk
tónskáldanna Arnolds Schönbergs
og Alexanders Skijabíns, og leikhús-
mannanna Max Reinhardt og Konst-
antíns Stanislavskíjs gott dæmi um
hversu margt sameiginlegt var í
listalífi borganna tveggja á þessu
tímabili, að mati blaðamanns Obser-
ver.
Sýningar þýskra listamanna í
Moskvu og rússneskra í Berlín voru
haldnar árið 1922 en skömmu síðar
var endir bundinn á þetta listræna
frelsi er Stalín tók við stjórnartaum-
unum í Sovétríkjunum. Eftir að Hitl-
er komst til valda í Þýskalandi var
Rússunum ekki lengur vært í Berín
og flýðu þeir úr landi, ásamt mörgum
þýskum starfsbræðram sínum.
Að sögn Merkets breyttu sumir
þýsku listamannanna sem eftir urðu,
litlu í verkum sínum nema umfjöllun-
arefninu. Bendir hann á andlitsmynd
Of hættuleg
listaverk fyrir
Þjóðverja
GERVITÓNLISTARMAÐUR Ivans Puni, sem málað-
ur var í Berlín árið 1921.
MYND Emils Scheibes, „Hitler í fremstu víglínu“ er
ein myndanna sem Þjóðverjar hafa ekki mátt sjá.
af Hitler eftir Walter Einbeck því
til stuðnings og segir að hefði mynd-
in ekki verið af Hitler, hefði hún
líklega þótt hið ágætasta verk.
„Hvernig geta menn neitað að sýna
t.d. þessa mynd og segja hana lélega
list vegna umijöllunarefnisins, þó
að hún sé einstaklega vel máluð?“
segir Merkert. Neitar hann að viður-
kenna að list frá nasistatímanum
sé hættulegri en önnur list, fyrr en
rætt hefur verið um hana opins'kátt.
Fyrr sé ekki hægt að meta áhrif
hennar.
Listletur
MYNPLIST
Listhúsiö Grcip
KALLIGRAFÍA
Katharina Pieper
Opið alla daga frá kl. 14—19.
Lokað mánudaga til 24. september.
Aðgangur ókeypis.
AÐ LISTIN sæki sér fijómögn í
fortíðina er hin austurlenzka iist-
skrift eða réttara kalligrafía, eins og
hún er jafnan nefnd til lifandi vitnis.
Uppruna hennar má finna í kín-
versku letri frá elleftu öld fyrir tíma-
tal okkar, innsiglisskrift, og hún hef-
ur verið að þróast og endumýja sig
alla tíð síðan. Eins og impressjónist-
arnir urðu fyrir áhrifum frá jap-
anskri list um miðbik síðustu aldar
leituðu ýmsir óhlutbundnir málarar
til japönsku kalligrafíunnar hundrað
árum seinna, einkum hins lífræna,
fijálslega og þó stranga vinnsluferli
sem hún grandvallst á.
Skilgreiningin kalligrafía er komið
úr grísku og merkir forna skraut-
skrift, þ.e. skrifttákn á fagurfræði-
legum granni, en hin austurlenzka
útgáfa, og þá einkum japanska, er
afar flókið ferli lestákna. Er í ætt
við sjálfa lífsgátuna og tjáir hugsæi
gerandans á lífið og tilveruna. Og
eins og ég hef endurtekið vísað til
tekur það 13 ár að verða stórmeist-
ari í japanskri kalligrafíu og byggist
námið ekki minnst á hugrænni þjálf-
un og hugleiðslu á meðan á sjálfri
útfærslunni og ferlinu stendur. Eink-
um var það Zen Búddisminn sem
ýtti undir og þróaði þessa ströngu
einbeitingu við gerð trúarlegra og
skáldlegra‘texta. Segja má að í al-
mennri kalligrafíu haldist skrift, bók
og myndlýsing í hendur, en þetta
þrennt eru höfuðeinkenni indverskra,
perneskra, islamskra. býzanskra og
grískra handrita.
Það er vel til fundið af áhuga-
mönnum um leturgerð og listritun
að bjóða hinum vel menntaða þýska
listritara Katherine Pieper (f. 1962)
hingað til að halda námskeið og op-
inn fyrirlestur í Odda, sem verður
væntanlega þann 22 september. Þó
vil ég efast um að mikið sé hægt
að læra á 4 dögum, en hins vegar
má auka dijúgu við skilninginn á
hinu flókna ferli.
Áður hafa sömu samtök boðið
bandaríska leturgerðarmanninum
Julian Waters hingað og var einnig
sett upp sýning á verkum hans í list-
húsinu Greip, sem mun mörgum eft-
irminnileg. Ekki er sýning Piepers
síðri og þó mjög frábragðin enda
sviðið nokkuð annað, þar sem Wat-
ers gekk út frá latínuletri sem er
þrengra svið. Mun öllum hollt sem
stunda auglýsingahönnun að gera
sér ferð í listhúsið, uppgötva og upp-
lifa. Hér er nefnilega um að ræða
hluti sem ekki verða gerðir í tölvum
sem allt eru að gleypa í faginu hér
á landi. Höndin, taugakerfið, sálin
og hjartað mega ekki mæta af-
gangi, en á vettvangi þessara atriða
„Á VIT sálarinnar", unnið á efni (hluti), 1995, við
texta eftir Kahlil Gibran.
hefur Pieper náð langt. Innblásið
vald hennar á miðlinum er aðdáunar-
vert og á sýningunni geta menn
sannfærst um þýðingu skapandi let-
urs í auglýsingahönnun og það er
fyrir öllu.
Meira af slíku ...
Bragi Ásgeirsson.