Morgunblaðið - 28.09.1995, Blaðsíða 8
8 B FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Evrópskir hluthafar
í uppreisnarhug'
Vjerulegar breytingar eru að verða á valdahlutf öllun-
um 1 evrópsku atvinnulífi og líklegt að niðurstaðan
verði bandaríska kerfið, sem gerir kröfu
til meiri upplýsinga og meiri arðsemi
UM síðustu mánaðamót til-
kynntu ítölsku stórfyrir-
tækin Fiat, Pirelli,
Assicuarzioni Generali og
hinn voldugi banki, Mediobanca, að
fjárfestingarfyrirtækið Gemina
myndi taka við eignum Ferruzzi-
samsteypunnar, sem nú er gjald-
þrota. Gemina átti með öðrum að
verða á einni nóttu önnur stærsta
fyrirtækjasamsteypa á Ítalíu þar sem
stórkarlar á borð við þá Agnelli-bræð-
ur réðu ríkjum. Hér var á ferðinni
stórfrétt úr viðskiptalífínu en það stóð
þó ekki til að segja meira um það.
í þetta sinn, aldrei þessu vant,
vildu menn þó fá meira að heyra.
Litlir hluthafar, forstöðumenn sjóða
jafnt á Italíu sem erlendis og sér-
fræðingar í viðskiptalífinu brugðust
ókvæða við og sögðu Gemina-samn-
inginn lykta af baktjaldamakki og
feluleik. Sögðust litlu hluthafarnir
hafa verið meðhöndlaðir eins og
hveijir aðrir áhorfendur í þessu máli.
Hugsast getur, að stóru karlarnir
í evrópsku viðskiptalífí verði að búa
sig undir meiri hávaða af þessu tagi.
Það er ekki víst, að þeir geti öllu
lengur samið sín í milli um framtíð
fyrirtækjanna án þess nokkur láti í
sér heyra. Talsmenn venjulegra hlut-
hafa eru nú famir að þrýsta á um
aukinn hagnað, að slæmir stjómend-
ur verði reknir og samningum um
laun forstjóra og annarra frammá-
manna í fyrirtækjum verði sagt upp
séu þeir ekki bundnir við frammi-
stöðu þeirra. Þá hafa verið settar
upp eins konar vamamefndir til að
beijast fyrir réttindum hluthafa
frammi fyrir dómstólunum.
Réttindalitlir hluthafar
Þessi þróun er meira en tímabær
í Evrópu. Hluthafar í minnihluta
njóta fárra réttinda, • eignir eru
bundnar í illa reknum fyrirtækjum,
þeir hafa engin áhrif á tilraunir ann-
arra til að kaupa fyrirtækin og ár-
skýrslur fyrirtækjanna era oft mjög
óljósar ef ekki beint villandi. Atkvæð-
isréttinum er þannig komið fyrir, að
toppamir geta sofíð rólegir. Þeir vita,
að meirihlutinn er í öraggum höndum.
Hvað sem þessu líður hefur litlu
hluthöfunum orðið nokkuð ágengt.
Gérard Worms, forstjóri Compagnie
de Suez, var látinn fara í júlí og
Marc Foumier, stofnandi og forstjóri
Ríkisstjómin veitir á þessu ári
styrki til útflytjenda til sértækra
markaðsaðgerða á eftirfarandi
sviðum:
ATAKSVERK^FNI OG
RAÐGJOF
MARKAÐSRANNSQKNIR OG
ÞEKKINGAROFLUN
FRAMKVÆMD
MARKAÐSAÆTLUNAR
Um styrki geta sótt fyrirtæki og einstaklingar með skráð
lögheimili á íslandi. Umsækjendur skulu leggja fram umsóknir
á þar til gerðum eyðublöðum sem fást hjá Útflutningsráði
íslands. Gert er ráð fyrir að styrkimir geti að jafnaði numið
um þriðjungi af skilgreindum kostnaði hvers verkefnis, þó
aldrei meira en helmingi. Umsækjendum ber að gera grein
fyrir því hvernig þeir hyggjast fjármagna mismuninn.
Nánari upplýsingar um reglur vegna markaðsstyrkja fylgja
umsóknareyðublöðum. Umsóknarfrestur er til 25. október
n.k. og umsóknum skal skilað til Útflutningsráðs Jslands,
Hallveigastíg 1, sími 511 4000, bréfasími 511 4040.
40
UTANRÍKISRÁÐUNEYTIÐ ///
ÚTFLUTNINGSRÁÐ
ÍSLANDS
MARKAÐSSETNING
ERLENDIS
Navigation Mixte í 26
ár, tók pokann sinn í júní.
Hefur þetta orðið til að hieypa
baráttumönnum hluthafa kapp í
kinn og nú er talað um, að næstir
á dagskrá verði meðal annarra þeir
Hilmar Kopper hjá Deutsche Bank,
Enrico Cuccia hjá Mediobanca, Mic-
hel Pébereau hjá Banque Nationale
de Paris og Iain Vallance hjá British
Telecommunications.
Nýir fjárfestar
Þessi hreyfing getur haft mikil
áhrif á valdahlutföllin í evrópsku
atvinnulífí og meðal annars vegna
þess, að fram á sjónarsviðið er að
koma ný tegund fjárfesta, sem fyr-
irtækin verða að taka tillit til. Ein-
stakar ríkisstjórnir og fjármálastofn-
anir í Evrópu anna ekki lengur fjár-
þörf fyrirtækjanna og því eru þau
farin að bera víurnar í lífeyrissjóði á
borð við California Public Employe-
es’ Retirement System en hann
ákvað nýlega að auka fjárfestingu
sína í evrópskum verðbréfum úr átta
milljörðum dollara í 11.
Af þeim 500 milljörðum dollara í
hlutbréfum, sem einkavæddu fyr-
irtækin í Evrópu hafa gefið út, hafa
bandarísk fyrirtæki og fjármála-
stofnanir keypt um 20% og þau gera
miklu strangari kröfur um upplýs-
ingar og arðsemi en gerðar hafa
verið í Evrópu. Upp úr einkavæðingu
síðustu ára hefur svo líka sprottið
upp hópur innlendra fjárfesta, sem
era fyrst núna að læra að vinna sarn-
an að hagsmunamálum sínum. Út-
koman verður því sú, að bandaríska
kerfið verður tekið upp í Evrópu.
Það er í Frakklandi, sem mest
hefur gengið a í þessum efnum að
undanförnu. Á síðasta áratug hafa
tök ríkisins á
atvinnulífinu
minnkað verulega þótt kerfið geti
ekki ennþá kallast kapitalískt nema
að hálfu leyTi. Stórfyrirtækin hafa
enn meirihlutaítök hvert í öðra og
yfír öllu saman trónir síðan lítill hóp-
ur stjómenda. I Frakklandi er fátt
um stóra lífeyris- og verðbréfasjóði
og því hefur meirihluti hlutafjár í
ríkisfyrirtækjunum verið seldur
eignarhaldsfélögum atvinnulífsins í
því skyni að fyrirtækin verði áfram
í franskri eigu.
Þetta kerfí virðist nú vera að
bresta. Hluthafar hafa sameinast um
að stugga burt forstjórum, sem hefur
dagað uppi í stólunum sínum, og
þess sjást nú merki, að jafnvel harði
kjaminn, meirihlutamenn, sem hing-
að til hafa staðið vörð um stjórnend-
urna, sé farinn að ramska.
Annars flokks borg-arar
í Þýskalandi er einnig mikil um-
ræða um þessi mál og ekki um þörf-
ina á breytingum, heldur hve hraðar
þær eigi að vera. Þar í landi má líka
með sanni segja, að litlir hluthafar
séu annars flokks borgarar lögum
samkvæmt. Það sýndi sig á síðasta
ári þegar Márz-samsteypan, næst-
stærsta braggfyrirtækið í landinu,
seldi brugghús í Hamborg fyrir 528
dollara hvern hlut. Litlu hluthafarnir
fengu þó aðeins 396 dollara fyrir
hlutinn vegna þess, að í skýrslu enbd-
urskoðandans sagði, að hann væri
25% minna virði en fyrir hann fékkst.
í Þýskalandi eru stjómir stórfyr-
irtækjanna einnig undir smásjánni,
til dæmis eftirlitsstjómirnar, sem
skipaðar eru fulltrúum fyrirtækja,
banka og verkalýðsfélaga. Þær skipa
aðalframkvæmdastjórann og eiga að
fylgjast með rekstraráætlunum fyrir-
tækisins og fjárfestingum. Þær koma
hins vegar ekki saman nema árs-
fjórðungslega og verða þá að reiða
sig á upplýsingar frá framkvæmda-
stjóminni. Margir segja, að þetta kerfí
sé með öllu ótækt og telja, að til þess
megi rekja ýmis stórhneyksli á síð-
ustu áram, t.d. gífurlegt tap Met-
allgesellschafts í olíuviðskiptum. Varð
fyrirtækinu ekki bjargað nema með
2,5 milljarða dollara bankaaðstoð.
Að margra áliti er sökudólgurinn
í þessu máli voltlugasta stofnunin í
Þýskalandi, sjálfur Deutsche Bank.
Hann var helsti lánardrottinn Met-
allgesellschafts og einn af yfírmönn-
um bankans, Ronaldo H. Schmitz,
var formaður eftirlitsstjórnar MG.
Þar við bætist síðan hjá bankanum
uppákoman hjá Daimler Benz en í
júní sl. vora hluthafar í fyrirtækinu
búnir undir mikið tap á þessu ári,
aðeins fjórum vikum eftir að framtíð-
in hafði verið máluð rósrauðum litum
á ársfundinum.
Þessi áföll hafa þó orðið til þess,
að Deutsche Bank er farinn að end-
urskoða ítök sín í ýmsum fyrirtækj-
um, þar á meðal í Daimler Benz, og
samráð við hluthafa er miklu nánara
en verið hefur.
ítalir á eftir
í Bretlandi, sem ruddi raunar
brautina fyrir auknum rétti hluthafa,
era stærstu málin mikil laun forstjór-
anna, sem oft era ekki í neinu sam-
ræmi við gengi fyrirtækjanna, en á
Ítalíu er miklu minna um að vera.
Þar er hinn leyndardómsfulli banki,
Mediobanca, og stjórnandi hans, hinn
87 ára gamli Enrico Cuccia, sagðir
standa í vegi fyrir umbótum.
Mediobanca er burðarásinn í hinu
mikla veldi ítölsku iðnaðaríjölskyldn-
anna í norðurhluta landsins. Hann á
hlut í stærstu fyrirtækjunum og þau
aftur í honum og þessi þröngi hópur
stendur síðan um saman um ákvarð-
anir, sem oft geta verið mjög afdrifa-
ríkar fyrir ítalskt atvinnu- og efna-
hagslíf. Þeir, sem harðast gagnrýna
Mediobanca, segja, að hann hafi
komið í veg fyrir, að ítalir hafi feng-
ið að njóta ávaxta einkavæðingarinn-
ar. í stað þess, að sala banka hafi
leitt til dreifðari eignaraðildar, hafí
þeir safnast saman á einni hendi hjá
Mediobanca.
Baráttan fyrir auknum réttindum
hluthafa er aðeins hluti af barátt-
unni fyrir nýrri ímynd Evrópu.
Spurningin er sú hvort velferðarkerf-
ið geti haldið áfram að hlífa fyrir-
tækjum og fólki við fullum áhrifum
markaðsaflanna. Þeir, sem fara
fremstir í flokki fyrir réttindum hlut-
hafa, telja, að Evrópa hafí ekki leng-
ur efni á slíkri verndarstefnu.
Ársskýrsla Alþjóðabankans birt
Skilvirkni ogminni sijómunar-
kostnaður forgangsverkefni
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
ÞÓ LÁNUM frá Alþjóðabankanum
sem flokkuð eru sem vandamál
hafí fjölgað lítillega milli ára, hefur
vandinn minnkað á erfiðasta lána-
svæði bankans, Afríku. Þetta kem-
ur fram í nýrri ársskýrslu Alþjóða-
bankans. Megin verkefni bankans
er að gera lánastarfsemina skilvirk-
ari og draga úr kostnaði, auk þess
sem James D. Wolfensohn, nýr
bankastjóri bankans, álítur aðstoð
við Afríku brýnasta verkefnið. Á
blaðamannafundi í Kaupmanna-
höfn sagði Nicholas van Praag yfir-
maður Evrópudeildar bankans í við-
tali við Morgunblaðið að áhrif
Norðurlandanna í stjórn bankans
væru langt umfram framlag land-
anna, því þau stæðu vel saman og
rækju sín mál vel.
Af 1762 afgreiðslum á síðast-
liðnu ári eru 15,2 prósent flokkaðar
sem vandamál og er það aukning
úr 13,9 prósentum 1993. Af af-
greiðslum til Afríku hefur vandinn
minnkað um tvö prósent, úr 21
prósenti í 19. Af lánasvæðum bank-
ans er Afríka langverst stæð og
því er uppbygging þar brýnasta
viðfangsefni bankans.
Stjórn bankans er einnig umhug-
að um að draga úr stjórnunarkostn-
aði og gera starfsemina skilvirkari.
Eftir skýrslu 1992, þar sem sýnt
var fram á að eftirliti með verkefn-
um sem lánað er til væri mjög
ábótavant, hefur stjórn bankans
tekið þau mál föstum tökum. Van
Praag sagði að slíkt eftirlit væri
nú forgangsverkefni í bankanum,
auk þess að skera niður stjórnunar-
kostnað. Ætlunin er að minnka
hann um tólf prósent á næstu
tveimur árum.
Á ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna um félagslega þróun hvöttu
Danir til að bankinn gæfi eftir lán
til landa sem auðsýnt er að geti
ekki greitt lánin til baka, en fengu
litlar undirtektir. Van Praag sagði
þetta vera viðkvæmt mál. Innan
bankans væri álitið að reyna ætti
að hjálpa þessum löndum, sem eru
um fjörutíu talsins. Hins vegar
þætti vafasamt að gefa lánin eftir,
þar sem þau lönd fengju þá að vissu
leyti umbun, meðan önnur lönd,
sem hefðu lagt harðar að sér við
hagstjórnina fengju enga umbun
fyrir að standa sig vel. Einnig
gæti slík stefna komið öllum við-
skiptavinum illa, því með eftirgjöf
væri sennilegt að bankinn yrði
lægra metinn á lánamörkuðum,
sem hækkaði vexti á lánum til
bankans og þar með á útlánum
hans.
Van Praag sagði að Norðurlönd-
in væru veigamikil í stjórn bank-
ans, þó framlag þeirra væri lítið.
Þau ynnu skipulega saman í gegn-
um fulltrúa sinn í bankastjórninni
og væru fulltrúar þjóða, sem fylgd-
ust vel með, svo afskipti þeirra
skiluðu hámarksáhrifum.