Morgunblaðið - 30.09.1995, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
A"
Benedikt Davíðsson, forseti Alþýðusambands íslands
ÐSPURÐUR um hvaða vopn
verkalýðshreyfingin hafi í
höndunum ef úrskurður
Kjaradóms stendur
óbreyttur sagði Benedikt Davíðsson,
forseti ASÍ, erfitt að skilgreina það
í einstökum atriðum, en ef svo illa
færi sem hann ætti alls ekki von á,
þá myndi það verða mat hvers verka-
lýðsfélags eða sambands fyrir sig
hvemig við yrði brugðist.
„Við gerum okkur auðvitað vonir
um það að til einhvers slíks þurfi
ails ekki að grípa heldur verði ráðin
bót á þessu misrétti sem þarna er
að birtast með öðrum hætti. Að vísu
gerum við okkur ljóst að það er ekki
hægt að skjóta málinu til neins lög-
formlegs aðila annars en Alþingis.
Það er enginn yfirdómstóll fyrir
hendi annar en alþýðan sem hefur
kveðið upp sinn dóm ef svo má segja.
Niðurstaðan er einróma og Alþingi
ber auðvitað að taka tillit til þess.
Það var gert 1992. Þá voru sett sér-
stök ný lög um hvemig dómur skyldi
starfa og hinn nýi dómur, sem þá
var uppkveðinn, var í samræmi við
það sem menn töldu þá vera nauð-
synlegt miðað við ástand efnahags-
og kjaramála. Við hefðum talið að
núna væri kannski ennþá brýnna að
tekið væri, eins og raunar er gert
ráð fyrir í lögunum um Kjaradóm,
tillit til almennra kjarabreytinga og
ástandsins á vinnumarkaðnum,"
sagði Benedikt.
Hann sagði að lögin beinlínis
segðu að dómurinn ætti að taka mið
af þessu tvennu, en þeim sýndist að
það hefði dómurinn ekki gert. Þess
vegna væri mjög slæmt að ekki
væri til einhver lögformlegur mál-
skotsaðili sem hægt væri að fá yfir-
dóm hjá vegna þessa úrskurðar.
Hann vísaði í þessu sambandi til 5.
greinar laganna um Kjaradóm en þar
segir að dómurinn skuli taka tillit til
þróunar kjaramála á almennum
vinnumarkaði. Það hafi dómurinn
ekki gert, auk þess sem segi í lögun-
um að hann skuli kveða á um heildar-
kjör en ekki bara laun tiltekinna
hópa, eins og til dæmis þingmanna.
Þrátt fyrir það hafi dómforsetinn
sagt frá því að dómurinn hafi ekki
vitað um ákvarðanir annarra varð-
andi kjör þingmanna. „Nú vitum við
það að minnsta kosti, þó dómurinn
viti það kannski ekki, að það var
verið að breyta kjörum þingmanna
mjög verulega að minnsta kosti mið-
að við það sem gerðist á almenna
markaðnum, því þar var verið að
ákveða sérstaka 40 þúsund króna
aukagreiðslu sem dómurinn segist
ekki vita um,“ sagði Benedikt.
Aðspurður hvort í þessu Ijósi væru
þá ekki næg rök fyrir dóminn til að
endurskoða úrskurð, játti Benedikt
því og rifjaði upp að forsætisráð-
herra hefði farið þess á leit við dóm-
inn 1992 að hann tæki málið upp
að nýju en því hefði verið hafnað.
Þess vegna hefðu verið sett bráða-
birgðalög sem síðan hefðu verið stað-
fest á Alþingi um nýja skipan dóms-
ins. í bréfi forsætisráðherra til dóms-
ins, sem hefði verið kynnt á Alþingi,
hefði sagt: „Ljóst er að niðurstaða
Kjaradóms stangast í veigamiklum
atriðum á við þá þróun sem orðið
hefur á hinum almenna launamark-
aði og er ekki í takt við framvindu
íslensks efnahagslífs
um þessar mundir. Það
er mat ríkisstjórnarinn-
ar að hinn nýfallni
Kjaradómur sé til þess
fallinn að skapa mikinn
óróa í þjóðfélaginu og ——
gæti hæglega rofið þá samstöðu sem
náðst hefur um að þjóðin vinni sig
sameiginlega út úr þeim efnahags-
legu þrengingum sem nú er við að
glíma. Því beinir ríkisstjórnin því ein-
dregið til kjaradóms að hann taki
úrskurð sinn þegar til endurmats eða
kveði upp nýjan úrskurð sem ekki
sé líklegur til að hafa þær afleiðing-
ar sem að framan er lýst.“
Benedikt sagði að það væri mat
Alþýðusambandsins að ástandið væri
ennþá viðkvæmara í dag en það var
fyrir þremur árum. Þá hefði þessi
tilraun til að koma einhverju skikki
á efnahagslífið aðeins staðið í um tvö
ár. Nú væru liðin 5-6 ár og nú sæju
menn fram á einhvem árangur, því
samkvæmt spám væru líkur til þess
Almennur
ófriður þó
samningar
séu í gildi
Benedikt Davíðsson, forseti
Alþýðusambands Islands, segir
að það sé engin önnur leið til
fyrír Alþingi en að snúa af þeirri
braut sem endurspeglast í
úrskurði Kjaradóms og ákvörðun
forsætisnefndar Alþingis. Ef það
geríst ekki kunni að verða
ófriður á vinnumarkaði þrátt
fyrír að kjarasamningar séu
lögformlega í gildi.
Þing- Ráð-
menn herrar
Heimild: Handeild ASi
Óþolandi að með
stjórnvalds-
aðgerðum sé
sköpuð spenna
að kaupmáttur lægstu launa gæti
aukist á næstunni. Ef hins vegar
úrskurður Kjaradóms stæði og
ákvörðun forsætisnefndarinnar um
sérstakar greiðslur til þingmanna
væru allar líkur á að þessi árangur
væri glataður. Hann segir að það sé
nánast óskiljanlegt að þessar uppá-
koma í sambandi við Kjaradóm skuli
hafa endurtekið sig og stjómmála-
mennirnir, sem eigi að stjóma hér
efnahagslífinu, hljóti að hafa af
þessu verulegar áhyggjur. Bæði sé
hættan ekki minni núna á að illa
fari, auk þess sem nú sé jafnvel enn
lengra seilst í að auka misréttið af
hálfu dómsins og Alþingis.
Óhæf vinnubrögð á
stéttarfélagsgrundvelli
Benedikt sagði að Alþýðusam-
bandið hefði farið þess á Ieit við for-
sætisráðherra í kjölfar neitunar for-
seta Kjaradóms að hann hlutaðist til
um að þau gögn sem dómurinn legði
til grundvallar úrskurði sínum yrðu
gerð opinber. „Ef það er ekki hægt
held ég að það sé bara staðfesting
á þvi að dómendur geri sér grein
fyrir að þeir hafi farið út fyrir þær
reglur sem þeir áttu að starfa eftir.
Það er líka athyglisvert að í lögunum
er beinlínis tekið fram í 13. grein
að Kjaradómur og kjaranefnd skuli
eigi sjaldnar en árlega meta það
hvort tilefni sé til breytinga á starfs-
kjörum sem þeir ákveða.
Maður skyldi ætla að
þetta hafí verið gert og
dómurinn ekki talið
ástæðu til að gera
breytingar á undanförn-
um árum. Nú sé hann
þess vegna bara að meta ástandið
vegna eins árs i raun, enda er mjög
óeðlilegt auðvitað að dómurinn fari
að kveða upp úrskurð ofan í fyrri
úrskurð, sem gilti frá 1989-92. Hann
úrskurðar samt sem áður um það
tímabil líka. Ég er að vísu «kki lög-
lærður maður og kann ekki vinnu-
hætti lögmanna, sem þessi dómur
samanstendur fyrst og fremst af, en
svona á stéttarfélagagrundvelli
hefðu þetta verið dæmd óhæf vinnu-
brögð,“ sagði Benedikt.
Aðspurður hvort staðreyndin væri
ekki eftir sem áður sú að verkalýðs-
hreyfingin væri með bundnar hend-
ur, þar sem í gildandi kjarasamning-
um væri ekki að finna neina skuld-
bindingu um tiltekna launastefnu
Benedikt Davíðs-
son, forseti Alþýðu-
sambands ísiands.
Launahækkanir
nokkurra hópa
frá 1989
Meðajtal Launa-
ASI visitala
Hagst. Isl.
sagði Benedikt að það væri alveg
rétt að samningarnir væru mjög af-
gerandi varðandi uppsögn þeirra.
Þær forsendur sem samningamir
byggðust hins vegar á og gengið
hefði verið út frá við gerð þeirra
væru yfirlýsingar ríkisstjórna. Þær
hefðu meðal annars verið gefnar við
afgreiðslu fjárlaga í ár, en þar segði
meðal annars í yfirlýsingu frá 10.
desember síðastliðnum: „Framundan
er það meginverkefni að nýta efna-
hagsbatann til að tryggja áframhald-
andi stöðugleika um leið og leggja
ber áherslu á jöfnun lífskjara með
því að bæta kjör hinna lægstlaunuðu
og verst settu. Undir engum kring-
umstæðum má hverfa aftur til tíma
óstöðugleika, óðaverðbólgu og er-
lendrar skuldasöfnunar. Reynslan
sýnir að slíkt ástand kemur verst við
þá sem lakast eru settir.“
Benedikt sagði að þetta hefði ver-
ið sú meginlína sem fylgt hefði ver-
ið, en auðvitað hefði verið um nokk-
ur frávik að ræða vegna þess að ein-
stök félög og sambönd hefðu í sínum
sérkjarasamningum verið að semja
um sérstakar hagræðingar eða
breytingar sem greiðsla hefði komið
fyrir. Þannig hafi það til dæmis ver-
ið hjá Sambandi byggingarmanna.
Þar hafí svokallaðri flutningalínu
verið skipt út fyrir tilteknar greiðsl-
ur. „Þannig eru til tilvik um aðrar
krónutölur en 2.700 og 3.700 krónur
en það er ekkert í stíl við það sem
Kjaradómur er að gera eða forsætis-
nefnd þingsins. Ég vil þess vegna
meina að þetta sé hinn efnahagslegi
og félagslegi grundvöllur sem samn-
ingurinn byggir á og við töldum að
þetta væri enn staðfest þegar ný rík-
isstjóm var mynduð í apríl eftir að
samningamir höfðu verið gerðir,“
sagði Benedikt ennfremur.
Hann vísaði til stefnuyfirlýsingar
ríkisstjómarinnar, en þar segir: „Með
myndun ríkisstjómar Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks hefst
ný framfarasókn þjóðarinnar. Undir-
stöður velferðar verða treystar og
sköpuð skilyrði fyrir bættri afkomu
heimila í landinu og áhersla verður
lögð á samheldni þjóðarinnar, sam-
vinnu vinnuveitenda og launþega.“
Benedikt sagðist vilja leggja sér-
staka áherslu á niðurlagið. „Því spyr
ég, hefur þessi nýja ríkisstjóm horfið
frá þessari grundvallarstefnu? Ætlar
hún að verja það sem Kjaradómur
hefur nú gert, sem fer í allt aðra
átt, og/eða þingið, því þar er hvorki
verið að tala um 2.700 eða 3.700
króna greiðslu í krónutölu til að jafna
kjörin, heldur er verið að tala um á
bilinu 26 til 100 þúsund króna
greiðslu á mánuði fyrir þessa aðila
sem þama eiga hlut að máli og hæst
til þeirra sem hæst höfðu launin fyr-
ir. Þannig að þetta stangast gjörsam-
lega á og mér finnst að ríkisstjórnin
og þingið verði að skýra afstöðu sína
til þessa.“
Ekki ágreiningur
milli ASÍogVSÍ
Benedikt sagði að hann teldi ekki
að neinn ágreiningur væri milli Al-
þýðusambandsins og Vinnuveitenda-
sambandsins í þessum efnum. Að-
spurður sagði hann að það væri al-
veg rétt að þeir væru bundnir af frið-
arskyldu vegna kjarasamninganna,
„en ég vek athygli á samþykktum
eins og Dagsbrúnar í gær [í fyrra-
dag] og Dagsbrún er ekkert eins-
dæmi í þeim efnum. Það eru fjöl-
margar samþykktir einstakra félaga
og sambanda sem hafa komið hér inn
til okkar í sama dúr og Dagsbrúnar.
Það má vel vera að tæknilega séð
verði ekki hægt, að segja upp samn-
ingum, ef verðbólga verður ekki
komin úr böndunum í lok nóvember
þegar á að meta þetta. Það má vel
vera, en það er auðvitað óþolandi
fyrir dtvinnulífið, að með stjórnvalds-
aðgerðum sé sköpuð slík spenna á
vinnumarkaðnum að þrátt fyrir að
kjarasamningar séu lögformlega
taldir í gildi verði almennur ófriður
á vinnumarkaði. Þá verður í raun
sköpuð sú staða að ekki verður hægt
að komast að gerð nýrra kjarasamn-
inga hvenær sem það verður, öðru-
vísi en það verði einhver almenn
sprenging í þjóðfélaginu,“ sagði
Benedikt.
Hann benti á að þar með væri
allur sá árangur sem náðst hefði
glataður og það sem verst væri ef
til vill að tiltrú manna á að hægt
væri að vinna sig út úr efnahags-
vanda eftir skynsemisleiðum myndi
eyðileggjast. Aðspurður hvort reynsl-
an af síðustu tveimur úrskurðum
Kjaradóms sýndi að það kerfi gæti
ekki sinnt hlutverki sínu, sagði hann
að ef það væri mat lögfróðustu og
færustu manna að dómurinn hefði
starfað nákvæmlega samkvæmt
þeim reglum sem Alþingi hefði sett
honum væri niðurstaðan sú að þetta
kerfi væri ónýtt. Ef dómendurnir
hefðu hins vegar farið út fyrir það
verksvið sem þeim væri sett í lögun-
um og greinargerðinni með þeim þá
þyrfti það ekki að þýða að kerfið
væri ónýtt. Hann bætti því við að
honum sýndist hins vegar að Alþingi
væri að grípa inn í hlutverk dómsins
með ákvörðun forsætisnefndar um
sérstaka 40 þúsund kr. launagreiðslu
eða sem næmi um hálfum verka-
mannalaunum. Hann vildi ekki kalla
þetta annað en launagreiðslur og það
hefði nú verið viðurkennt af forsætis-
nefndinni, þar sem gefa ætti þessar
greiðslur upp til skatts.
Hann sagði það vandasamt að
vinna sig út úr því óefni sem málið
væri komið í. Það væri þegar búið
að valda gífurlegum óróa „þessari
gífurlegu réttlátu sprengingu, vil ég
segja, i þjóðfélaginu og gagnrýni á
hvernig þarna er haldið á málum,“
sagði Benedikt, en það væri ekki um
annað að ræða fyrir Alþingi en snúa
af þessari braut.
Islendingnr
stunginn í Hamborg
Deildi við
Norður-
Afríkubúa
Hamborgarlögregl-
an hefur engar
vísbendingar
LÖGREGLAN í Hamborg hefur
eftir sjónarvottum að maðurinn,
sem stakk Íslending í tvígang með
hnífí í Hamborg aðfaranótt sunnu-
dags, sé frá Norður-Afríku, en hún
hefur engar frekari vísbendingar í
málinu.
íslendingurinn heitir Valdimar
Hannesson og að sögn lögreglunn-
ar tók hann tal saman við Afríku-
manninn á knæpunni Mary Lous
Orkan í St. Pauli-hverfinu og sinn-
aðist þeim. Rifrildinu lyktaði með
því að Afríkumaðurinn dró upp
hníf og stakk íslendinginn tvisvar,
í bak og kvið. Sá, sem framdi
verknaðinn, flúði því næst af vett-
vangi, en Valdimar var fluttur á
sjúkrahús. Sár hans voru talin al-
varleg, en hann er nú úr hættu.
Valdimar er 25 ára Reykvíking-
ur, sem búsettur er í Hamborg.
Lögreglan kvaðst engar vísbend-
ingar hafa í málinu og sagði að
það væri ekki ofarlega í forgangs-
röðinni á verkefnalista Hamborg-
arlögreglunnar. Þó væri litið á
þetta sem morðtilræði.
Andlát
HELGI
EINARS-
SON
HELGI Einarsson, húsgagnasmíða-
meistari frá Hróðnýjarstöðum, er
látinn á 91. aldursári. Foreldrar
Helga voru Einar Þorkelsson og
Ingiríður Hansdóttir á Hróðnýjar-
stöðum í Laxárdal í Dölum.
Helgi fæddist 25. júlí árið 1905
og flutti til Reykjavíkur til að
stunda nám að lokinni hefðbundinni
bamafræðslu. Hann lærði húsa-
smíði hjá Daníel Tómassyni og hús-
gagnasmíði hjá Árna J. Árnasyni.
Að námi loknu starfaði Helgi við
smíðar og rak um þijátíu og fimm
ára skeið húsgagnaverkstæði í
Brautarholti. Hann lagði niður
reksturinn á áttunda áratugnum og
opnaði verslunina Loftið á Skóla-
vörðustíg 4. Verslaði Helgi með
feneyjakristal og sýndi verk lista-
manna í versluninni. Þegar Helgi
hætti verslunarrekstri opnaði hann
innrömmunarverkstæði og vann við
innrömmun til dauðadags.
Hann giftist Aðalbjörgu Hall-
dórsdóttur frá Akureyri árið 1932
og skildu þau árið 1950. Aðalbjörg
lést fyrir nokkrum árum. Þau Helgi
og Aðalbjörg eignuðust þijú börn.
Helgi eignaðst síðar einn son.