Morgunblaðið - 01.10.1995, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KVIKMYNDIR/SAMBÍÓIN sýna myndina Brýrnar í Madison-sýslu með Meryl Streep
og Clint Eastwood í aðalhlutverkum. Clint er jafnframt leikstjóri og framleiðandi. Myndin
er byggð á samnefndri metsölubók en tekur henni langt fram að mati flestra gagnrýnenda.
Ást í meinum
á miðjum aldri
FRANCESCA (Meryl Streep) og Robert (Clint Eastwood) falla
kyiliflöt hvort fyrir öðru.
BRÚNUM í Madison-sýslu seg-
ir af Robert Kincaid (Clint
Eastwood) sem kominn er til
Madison-sýslu í Iowa-fylki að taka
myndir af hinum sérstæðu, yfir-
byggðu brúm sem einkenna hérað-
ið. Robert er 52 ára gamall at-
vinnuijósmyndari fyrir National
Geographic. Hann villist af leið og
ekur heim að bóndabæ að spyrja
til vegar. Þar er enginn heima
nema Francesca Johnson (Meryl
Streep) 45 ára gömul húsmóðir á
bænum. Maðurinn hennar og stálp-
uð böm fóru á landbúnaðarsýningu
og eru ekki væntanleg fyrr en eft-
ir fjóra daga. Sagan gerist árið
1965. Franeesca er ítölsk stríðs-
brúður sem fylgdi manni sínum
vestur um haf og hefur annast
hann og börnin í 15 ár. Henni gefst
sjaldan tími til að hugsa um sjálfa
sig og enn sjaldgæfara er að kurt-
eis og myndarlegur, ókunnugur
maður víki sér að henni. Hún býðst
til að fylgja ljósmyndaranum að
brúnum og býður honum síðan
heim að borða. Úr verður djúp
vinátta sem þróast í ástarævin-
týri. Það stendur stutt en breytir
lífi beggja til langframa.
Myndin er byggð á samnefndri
skáldsögu eftir Robert James Wall-
er. Sagan hefur selst meira en
nokkur önnur skáldsaga sem gefin
hefur verið út í Bandaríkjunum.
Árum saman hefur hún verið á
metsölulista New York Times og
hefur náð dæmalausri útbreiðslu
þar í landi; hefur selst í meira en
5 milljónum eintaka. Að auki hefur
hún verið þýdd á íjölmörg tungu-
mál, þar á meðal íslensku.
Þrátt fyrir einstakar viðtökur
almennings hefur gagnrýnendum
og bókmenntaunnendum flestum
þótt lítið til koma. Persónulýsingar
Wallers þykja ótrúlega yfirborðs-
kenndar, rómantíkin nánast klám-
fengin og orðfærið uppskrúfað.
Samtöl elskendanna eru oft í eins
konar fjallræðustíl, sem orðið hafa
tilefni fjölmargra skopstælinga.
En í Hollywood er haft fyrir
satt að lélegar skáldsögur séu ein-
att efniviður í góðar kvikmyndir.
Oft er þá vísað til tveggja í hópi
mestu stórmynda sögunnar, Á
hverfanda hveli og Guðföðurins.
Margir bandarískir gagniýnendur
vilja nú bæta Brúnum í Madison-
sýslu í þennan flokk.
Myndin þykir taka bókinni fram
um flest. Þegar er farið að gera
því skóna að Meryl Streep upp-
skeri óskarsverðlaun og myndin
þykir-enn ein sönnun þess að fáir
bandarískir kvikmyndaleikstjórar
taki Clint Eastwood fram. Að auki
þykir leikur Clints afbragðsgóður.
Clint drepur e'ngan í myndinni.
Hann talar, brosir og grætur og
fer létt með.
Hér á kvikmyndahandrit Ric-
hard LaGravenese stóran hlut að
máli. í raun endursamdi hann sögu
Wallers. Sögusviðið er hið sama
og aðalpersónurnar heita sömu
nöfnum en LaGravenese hefur ljáð
samskiptum þeirra, kringumstæð-
um og tilfinningalífi dýpt sem
skáldsöguna skorti. Þetta þykir
honum hafa tekist án þess þó að
svipta söguna því aðdráttarafli sem
hún hafði á milljónimar sem féllu
fyrir bókinni hvað sem gagnrýn-
endur sögðu. Ljósmyndarinn Ro-
bert Kincaid var miðpunktur bókar-
innar en í kvikmyndinni er það
bóndakonan Francesca sem segir
söguna.
Clint Eastwood þykir hafa valið
rétt að hægja á tempói sögunnar
og rómantískur og hæglátur frá-
sagnarmáti hans þykir lykillinn að
því að úr verður góð kvikmynd, sem
margir gagnrýnendur segja að beri
fremur einkenni franskrar en
bandarískrar framleiðslu.
Meryl Streep var ein þeirra sem
opinberlega höfðu lýst því yfir að
sér þætti lítið til bókar Waliers
koma. Hún segir að öðru máli gegni
um kvikmyndahandritið, sem sé
listavel skrifað. Það sem varð til
þess að hún stóðst ekki mátið að
leika í myndinni var að með því
gafst henni tækifæri til að vinna
með Clint Eastwood. Eftir samtöl
þeirra á milli varð ljóst að hug-
myndir þeirra um söguna fóru sam-
an.
Auk þess fannst Meryl sú fýrir-
ætlun Clints að taka atriði myndar-
innar upp í þeirri röð sem sagan
mælir fyrir um mikilvæg til að
tryggja að samleikur þeirra tveggja
fengi að þróast með sama hætti
og samskipti sögupersónanna. Þá
veitti hlutverk Francescu Meryl
tækifæri til að tala ensku með ít-
ölskum hreim en að tala ensku með
erlendum hreim þykir Bandaríkja-
mönnum hún gera öllum öðrum
leikurum og leikkonum betur og
eru myndirnar Out of Africa og
Sophie’s Choice hafðar til marks
um það.
Það þarf ekki að fjölyrða um það
að Meryl Streep, sem nú er 45
ára, er virtasta kvikmyndaleikkona
Bandaríkjanna. Þann sess hafði
hún skapað sér strax um þrítugt
með leik í myndum á borð við The
Deer Hunter, Kramer vs. Kramer
og The French Lieutenant’s Wo-
man, sem allar færðu henni óskars-
verðlaunatilnefningar.
Eins og fyrr sagði þykir frammi-
staða hennar í Brúnum í Madison-
sýslu orðspori hennar fyllilega sam-
boðin og meðal þess besta sem til
hennar hefur sést. Alls hefur Meryl
átta sinnum verið tilnefnd til ósk-
arsverðlauna og tvívegis hefur hún
hampað styttunni. Fyrst fyrir Kra-
mer vs. Kramer 1979 og 1982 fyr-
ir Sophie’s Choice. Ótaldar eru ósk-
arsverðlaunatilnefningar hennar
vegna myndanna Out of Africa,
Silkwood, Ironweed og Postcards
from the Edge.
CLINT Eastwood hefur leikið
aðalhlutverk í 40 kvikmyndum
undanfarin 28 ár. 10 þeirra eru
vestrar. Hann hefur leikstýrt
hátt í 20 kvikmyndum og leikið
aðalhlutverk í langflestum sjálf-
ur. Ferill Clint Eastwood sem
leikara og kvikmyndagerðar-
manns er að mörgu leyti óvenju-
legur og ekki laus við mótsagn-
ir. Sem leikari ávann hann sér
frægð og vinsældir í spaghettí-
vestrum Sergio Leones þar sem
hann lék fáorða einfara sem voru
upp á kant við valdhafana, létu
byssumar tala og skildu eftir sig
dauða og eyðileggingu þar sem
þeir fóru um.
ímynd einfarans varð samgró-
in ímynd Eastwood og aðdáend-
ur hans kunnu best við hann í
þessu sama hlutverki hvort sem
persónan sem hann lék var stór-
borgarlöggan Dirty Harry eða
nafnlausi kúrekinn í villta vestr-
inu.
í mörgum þeirra fjölmörgu
mynda sem hann hefur sjálfur
framleitt og leikstýrt hefur Clint
Eastwood hins vegar reynt að
bijóta þessa ímynd sína niður og
koma sjálfum sér á framfæri sem
alvarlegum kvikmyndagerðar-
manni og fjölhæfum leikara. 65
ára gömlum hefur honum tekist
að fullkomna það ætlunarverk
sitt.
Clint Eastwood er fæddur í
San Francisco árið 1930. Hann
hefur alið allan sinn aldur í Norð-
ur-Kalifomíu, í innan við 100
mílna fjarlægð frá fæðing-
arstaðnum. Hann býr nú í vel-
mektarbænum Carmel en eins
og frægt varð gegndi hann emb-
ætti bæjarstjóra þar um nokk-
urra ára skeið.
Clint ólst upp á flækingi um
N-Kalifomiu. Á kreppuárunum
réðist dvalarstaður fjölskyldunn-
ar af því hvar faðir hans gat
fengið atvinnu hveiju sinni. Alls
var hann skráður til náms í 10
skólum. Fyrstu kynni piltsins af
leiklistinni vom
þegar hann
13áragam-
CLINT Eastwood að leikstýra á kornakri í Iowa. Myndin um
Brýrnar í Madison-sýslu var tekin á söguslóðunum og stóðu
tökur aðeins yfir í 9 vikur.
Kúreki og listamaður
ali var látinn leika aðalhlutverk
í skólaleikriti en ekki tók hann
bakteríuna þá.
Hann hætti námi að loknum
framhaldsskóla og var kallaður
í herinn. Að lokinni skyldu fram-
lengdi hann herþjónustu sína og
starfaði við að kenna nýliðum
að synda. Hann var kominn á
þrítugsaldur þegar hann fann
hjá sér löngun til að sækja leik-
listarnámskeið og meðfram leik-
listarnámi í kvöldskólum fór
hann að sækjast eftir smærri
hlutverkum í kvikmyndum og
sjónvarpi.
Clint varð sjónvarpsstjarna í
kringum 1960 þegar honum
bauðst hlutverk kúrekans Rowdy
Yates í myndaflokknum Raw-
hide, sem gekk ámm saman við
miklar vinsældir. Það var þar
sem ítalski leikstjórinn
Sergio Leone sá þennan leik-
ara sem hann gaf hlutverkið
í fyrirhuguðum vestra-þrí-
leik sínum árið 1967. James
Coburn hafði áður hafnað
hlutverkinu en Clint lét
ekki bjóða sér það tvisvar
og þróaði sjálfur persónu
banvæna, ókunna einfar-
ans í samvinnu við Leone.
Það vom hinir svokölluðu
spaghettívestrar Leones —
myndir á borð við A Fistful of
Dollars, For A Few Dollars More
og The Good, The Bad And The
Ugly — sem gerðu Clint Eastwo-
od að alvöra kvikmyndastjörnu.
í kjölfarið fylgdu Hollywood-
myndir á borð við Hang ’Em
High, Coogan’s Bluff, Where
Eagles Dare, Two Mules for Sist-
er Sara og Kelly’s Heroes. Allt
í raun nánast sama hlutverkið.
Árið 1971 kom á markað
fyrsta kvikmyndin sem Clint
Eastwood leikstýrði. Það var
Play Misty for Me sem sló í gegn
jafnt þjá áhorfendum og gagn-
rýnendum. Þá strax var Clint
farinn að reyna að þvo af sér
ímyndina.
Þetta hlé frá hlutverkinu
kunna stóð stutt því strax í kjöl-
fe.rið fylgdi fyrsta myndin um
Dirty Harry í leikstjórn Don Si-
egels sem síðar átti margoft eft-
ir að koma við sögu mynda Clint
Eastwood. Með Dirty Harry virt-
ist leið Clints endanlega vörðuð.
Myndir á borð við High Plains
Drifter, Magnum Force, The
Outlaw Josey Wales, The Enforc-
er, The Gauntlet, Sudden Impact,
Tightrope, Dead Pool og Pale
Rider vora það sem aðdáendur
hans vildu sjá. Mörgum þeirra
leikstýrði hann sjálfur. Þegar
hann reyndi að taka af sér byssu-
beltið og leika í og leikstýra
myndum á borð við Bronco Billy,
Honkytonk Man komu aðdáend-
urnir ekki í bíó.
Metnaður Clint Eastwood sem
skapandi kvikmyndagerðar-
manns hefur verið augljós allt
frá því hann árið 1988 gerði
myndina Bird um ævi saxófón-
leikarans Charlie Parker. Bird
sópaði að sér verðlaunum á kvik-
myndahátíðum og eftir gerð
hennar hefur samfélag kvik-
myndagerðarmanna borið
ósvikna virðingu fyrir Clint sem
skapandi kvikmyndagerðar-
manni. White Hunter, Black He-
art, sem byggð var á ævi leik-
stjórans John Hustons var í svip-
uðum anda en það var ekki fyrr
en með vestranum Unforgiven
árið 1991 að kvikmyndahúsa-
gestir urðu jafn hrifnir og gagn-
rýnendur. Eastwood hlaut fyrir
þá mynd sín fyrstu óskarsverð-
laun sem leikstjóri og að auki
fyrstu tilnefningu fyrir leik í
aðalhlutverki. Áður hafði hann
verið tilnefndur fyrir leikstjórn
á Bird.
Undanfarin ár hefur hann
leikið í og leikstýrt myndunum
A Perfect World, þar sem hann
var í aðalhlut verki á móti Kevin
Costner og In The Line Of Fire
á móti Rene Russo og John
Malkovich en sú sló rækilega í
gegn árið 1994.
Á síðustu óskarsverðlaunahá-
tíð hlaut Clint Eastwood verð-
laun þau, sem kennd eru við Ir-
ving Thalberg, fyrir sitt ævi-
starf. Þau verðlaun hafa löngum
verið veitt þeim sem taldir eru
eiga sín bestu ár að baki. Clint
veitti verðlaununum viðtöku með
auðmýkt og þakklæti en sneri sér
svo að því að gera myndina um
Brýrnar í Madison-sýslu eins og
til að sýna að liann ætti ýmsu
ólokið enn.