Morgunblaðið - 03.10.1995, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Tónlist
angans
MÁLVERK eftir Arnþór Hreinsson.
MYNÐLIST
Listhús í Laugardal
MYNDVERK - MENNING
Arnþór Hreinsson, Hákon O. Hákon-
arson, Sunna Daviðsdóttir, Vilhjálm-
ur G. Vilhjálmsson. Opið alla daga
frá 14-18 til 6. október. Aðgangur
ókeypis.
DAGUR heyrnarlausra, er hald-
inn hátíðlegur um allan heim hinn
22. september, og hér var staðið
myndarlega að málum að þessu
sinni, þannig var hátíðarhöldunum
jafnað yfír helgina og var einkum
mikið um að vera á laugardegin-
um.
Hann hófst hins vegar eins og
vera bar hinn tuttugasta og ann-
an, með áherslu á menninguna í
formi opnunar listsýningar fjög-
urra einstaklinga í Listhúsi í Laug-
ardal. Fjölmennið var svo mikið,
að rétt glitti í myndverkin er list-
rýninn bar að garði, svo ekki var
um annað að ræða en að hann
skoðaði þau betur daginn eftir.
Og þó nokkuð væri liðið á opnun-
artímann var ijómi hins dijúga
mannvals er var viðstatt enn í
húsinu, og er mikilsvert að ráða-
menn sýni hinum dugmiklu félags-
samtökum heymarlausra sam-
stöðu með nærveru sinni, þótt það
eitt sé ekki nóg.
Það er af hinu giftudijúga, að
félagið leggi áherslu á menning-
una á þessum mikilvæga degi, svo
það sé í sjálfu sér ekkert nýtt að
heymarlausir séu gjaldgengir í
listum og vísindum fái þeir aðstöðu
til að njóta sín til jafns við heyr-
andi. Vel að merkja hafa ýmis
mikilmenni sögunnar misst heyrn-
ina og samt haldið áfram á fullu,
þó ekki verði neitað að mun fleiri
sögum fari af hinu gagnstæða.
Nefna má spánska málarann
Goya, sem var heyrnarlaus hálft
æviskeið sitt og tónskáldið Beet-
hoven sem samdi níundu sinfóníu
sína heyrnarlaus. Þá var fyrmm
nóbelSverðlaunahafí í efnafræði
John Warcup Cornford heyrn-
arlaus frá barnsaldri...
Allir fjórmenningarnir hafa
stundað nám við Myndlista- og
handíðaskóla íslands, og þannig
var Arnþór Hreinsson í mikilli sókn
er hann einhverra hluta vegna
hætti í málunardeild 1986. En
hann sneri þó fjarri,því baki við
myndlistinni, því hann hefur verið
á fullu við ýmsar tiltektir á svið-
inu, og þá einkum hvað skopteikn-
ingar og myndasögur (comic strip)
snertir. Jafnframt gefur hann sér
tíma til yfírvegaðri athafna og eru
hér olíumálverk hans einkum til
vitnis, svo sem „Árstíðirnar“ I og
„Árstíðirnar" III, en það eru trú-
lega markverðustu verk sem frá
honum hafa komið til þessa. Mál-
verkin bera nokkur merki áhrifa
frá hreinum súrrealisma og eru
merkjanlega tónræn í útfærslu,
þannig að segja má að þau rétt-
læti öðru fremur titil sýningarinn-
ar.
Hákon 0. Hákonarson hætti á
öðru ári í MHÍ, og veit ég að
ýmsum kennurum hans var mikil
eftirsjá að honum. Brauðstritið
hefur tekið mikinn tíma Iistspír-
unnar, en hann hefur þó fjarri því
með öllu snúið baki við málverkinu
og er myndin „Brennisteinsalda“
einkum til vitnis um þá dijúgu
hæfileika sem í honum búa. Mynd-
in er í senn vel útfærð hvað mynd-
byggingu snertir og svo eru litirn-
ir jarðbundnir og safaríkir.
Sunna Davíðsdóttir lauk námi í
vefnaði og textíl við MHÍ 1988
og hefur starfað sem mynd-
menntakennari síðan. Jafnframt
hefur hún fengist við gerð mynd-
verka í blandaðri tækni og vöktu
slík einna helst athygli rýnisins
fyrir mjúkt og næmt litaspil er
hann sá þau fyrst á síðustu hátíð.
Að þessu sinni er litaspilið naum-
ast eins afgerandi og sannfærandi
nema þá helst í myndum nr. 5 og
7, en allar myndimar eru nafn-
lausar.
Vilhjálmur G. Vilhjálmsson hef-
ur lengstu skólagöngu fjórmenn-
inganna og var einnig fyrstur
heyrnarlausra til, að ljúka námi í
auglýsingahönnun við MHÍ
(1977), hélt svo áfram námi við
„Skolen for Brugskunst" í Kaup-
mannahöfn 1978-80. Myndverk
hans, sem öll eru unnin í pastelol-
íu, bera líka mestri skólun og aga
vitni, hvað myndbyggingu, sam-
spil forma og litameðferð viðvíkur.
Vilhjálmur hefur haldið nokkrar
sýningar hér í borg áður, og þar
á meðal tvær í Listaskála Alþýðu.
En þetta framlag hans að þessu
sinni er tvímælalaust hið eftirtekt-
arverðasta' fram að þessu. Litirnir
eru hreinir klárir og yfirvegaðir
og hann rýfur og brýtur upp mynd-
bygginguna með sérstöku afbrigði
af kúbisma til að gera hana svip-
meiri. Þetta keinur greinilegast
fram í aflöngu myndinni „Vetur
við Skorradalsvatn" (6).
Ekki ætti að þurfa að minna á
það hlutverk, sem augun gegna í
lífi heyrnarlausra, en seinni tíma
rannsóknir hafa þó afsannað þá
áleitnu kenningu, að náttúran
bæti þeim upp missinn með betri
sjón. Hins vegar eiga þeir allt
undir sjóninni, og sú mikla og stöð-
uga þjálfun sem þeir þar með
undirgangast, leiðir eðlilega af sér
önnur og næmari viðbrögð en al-
mennt gerist. Það er svo ekki út
í bláinn að fullyrða, að innan vissra
marka hlusti heyrnarlausir með
sjóninni, og á þá virka sterk og
óvænt ljósbrigði eins og hávaði,
t.d. hrekkur hinn heyrnarlausi upp
úr fasta svefni ef kveikt er Ijós í
myrkvuðu herbergi, er líkast öskri
í eyru hins heyrandi! Hvort til séu
svo einhver sérstök einkenni í
málverki, sem bendi til meiri næmi
í meðferð lita hjá þeim sem ekki
heyra er naumast hægt að slá
föstu með öllu, hins vegar eru
margir heyrandi mjög tónrænir í
litameðferð og sumir hreinir snill-
ingar. í framhjáhlaupi er tilefni
til að vísa til og minna á, að öll
myndlist ber í sér einkenni gerand-
ans hveiju sinni, og er þannig að
vissu marki spegilmynd innri vit-
undar. Þannig séð koma að sjálf-
sögðu ýmis ytri sérkenni fram,
einnig það sem menn hafa misst
eða er þeim mótdrægt, nema þeir
hafi vaxið frá þeim.
Helst er ég á því, að hið skyn-
ræna innra auga ráði meiru um
framvinduna en hið optíska, þ.e.
hin meðfædda, og umfram allt
þjálfaða, tilfinning fyrir lit og ljós-
brigðum. Engan merkjanlegan
mun varð rýnirinn þannig var við
á umræddri sýningu og samsýn-
ingum almennt.
Ekki hefur hann heldur leitt
hugann að einhverri alveg sér-
stakri hópmenningu heyrnar-
lausra, jafnmikill sérhyggjumaður
og hann telst vera, en skyldi ekki
öll menning vera sameign, eins
konar víxlverkun, og þannig vara-
samt að flokka og einangra hana?
Hvort sem menn heyra eða ekki
má líkast til slá föstu, að öllu skipti
að myndlist framkalli viðbrögð, sé
auganu hátíð.
Bragi Ásgeirsson
GAMANLEIKRITIÐ Tvískinnungsóperan eftir Ágúst Guðmundsson verður frumsýnt á stóra sviði
Borgarleikhússins næstkomandi laugardag.
GAMANLEIKRITIÐ Tvískinn-
ungsóperan eftir Ágúst Guð-
mundsson verður frumsýnt á
stóra sviði Borgarleikhússins
iaugardaginn 7. október næst-
komandi.
Þetta er fyrsta leikrit Ágústs
sem tekið er tii sýningar í leik-
húsi. 1 kynningu segir m.a.: „Leik-
ritið segir frá léttgeggjuðum vís-
indamanni, hann finnur upp vél
þar sem fara má úr einum kroppi
í annan. Ungt par, Solla og Þór
ákveða að láta á reyna. Og það
ótrúlega gerist, hennar sál fer í
hans kropp og öfugt með óvænt-
um afleiðingum. Hvernig finnst
Nýtt leikrit
eftir Ágúst
Guðmundsson
karlmanni að vera í konulíkama
og konu að vera i karlmannslík-
ama.“
Ágúst er jafnframt höfundur
laga og söngtexta og leikstjóri.
Aðstoðarmaður leikstjóra er Árni
Pétur Guðjónsson, tónlistarstjórn
ojg útsetningu annast Rikarður
Órn Pálsson, söngstjórn Óskar
Einarsson, lýsingu Ögmundur Þór
Jóhannesson, leikmynd gerir
Stígur Steinþórsson, búninga Þór-
unn E. Sveinsdóttir og dansahöf-
undur er Helena Jónsdóttir.
Leikarar eru Margrét Vil-
hjálmsdóttir, Felix Bergsson, Sól-
ey Elíasdóttir, Eggert Þorleifs-
son, Magnús Jónsson, Jóhanna
Jónas, Guðmundur Ólafsson og
Theódór Júlíusson.
Að auki er sex manna kór:
Birna Hafstein, Daniel Ágúst Har-
aídsson, Guðrún Gunnarsdóttir,
Harpa Harðardóttir, Kristbjörg
Clausen og Pétur Guðlaugsson.
Gata
sorgarinnar
KVIKMYNPIR
Bæjarbíó í Ilafnar-
fi rði
ASTU NIELSEN KVIK-
MYNDAIIÁTÍÐ:
GATA SORGARINNAR
„DIE FREUDLOSE
GASSE“
Leikstjóri: Georg William Pabst.
Aðalhlutverk: Asta Nielsen, Greta
Garbo, Wemer Krauss. Þýskaland.
1925. 75 minútur.
ÞAÐ var vel tilfundið hjá Kvik-
myndasafni íslands í tilefni 100 ára
afmælis kvikmyndanna að bjóða
uppá myndir dönsku leikkonunnar
Astu Nielsen um síðustu helgi og
vel viðeigandi að sýna þær í Bæjar-
bíói í Hafnarfirði þar sem íslending-
ar kynntust fyrrum mörgum merk-
um kvikmyndaverkum. Asta var ein
fremsta leikkona þögla skeiðsins
og þótti túlka hlutverk sín á dýpri
og markvissari hátt en margir
samtíðarmenn hennar.
Alls voru sýndar fjórar leiknar
myndir með henni í Bæjarbíói gerð-
ar á árunum 1910 til 1925, sú
lengsta og líklega merkasta var
Gata sorgarinnar eftir Georg Will-
iam Pabst, sem síðar átti eftir að
skapa að nokkru ímynd Hollywood-
leikkonunnar Louise Brooks. í Götu
sorgarinnar fer Greta Garbo með
stórt hlutverk og önnur goðsagna-
kennd kvikmyndastjarna, Marlene
Dietrich, var statisti í myndinni.
Gata sorgarinnar er gerð á há-
tindi þýska expressjónismans en
Pabst fékkst í henni við þjóðfélags-
legt raunsæi og lýsti misjöfnum
kjörum öreiganna og auðmannanna
í Vínarborg eftir fyrri heimsstyrj-
öldina. Myndin hefði kannski heitið
Sódóma Vín í dag. Andstæðurnar
eru dregnar skýrum dráttum; yfir-
stéttin lifir við sukk og svínarí í
hórukössum borgarinnar á meðan
hinn fátæki verkalýður bíður í
hungurbiðröðum eftir kjötbita.
Eymdin blasir hvarvetna við og sið-
ferði borgarbúa er í algeru lág-
marki.
Myndin rekur sögu tveggja
kvenna af lágstéttunum. Asta leik-
ur konu sem fremur ástríðuglæp
þegar hún sér manninn sem hún
elskar með annarri konu en Garbo
tekur á sig ábyrgð heimilisins eftir
að faðir hennar tapar þeirri litlu
aleigu sem hann átti og verður sál-
sjúkur. Báðar neyðast þær út í svín-
aríið en þar sem önnur er glötuð
er hinni enn viðbjargandi.
Þetta er ekki síður Garbomynd
en mynd Astu Nielsen. Pabst er
óspar á nærmyndimar af Garbo að
lygna aftur augunum en vigtin ligg-
ur í hinni þunglyndislegu persónu
Astu, sem lýsir sálarátökum hennar
á hófstilltan en átakalegan hátt.
Bæjarbíó í Hafnarfirði var rétti
vettvangurinn fyrir hana. Það ilmar
enn af gömlum myndum.
Arnaldur Indriðason