Morgunblaðið - 04.10.1995, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995 13
LANDIÐ
Með fólki og hestum í Laufskálarétt |>ar sem maður er manns gaman
Útsýni af
réttarvegg
Hnegg og hví berast að þegar nær kemur
Laufskálarétt. Fólk virðist steðja að úr
öllum áttum, heittrúaðir hestamenn en líka
hinir vantrúuðu sem ekki eru innvígðir í
leyndardóm hestamennskunnar, skrifar
Aslaug Jónsdóttir fréttaritari á Hofsósi.
Mennimir þekkja altént til þess að maður
er manns gaman og menn em fleiri en
hrOSS 1 LaUfskalarett „ Morgunblaðið/ÁslaugJónsdóttir
________111 1 _________ FAX rennur saman V1ð fax.
varpsvélina og tekur stefnuna á
sönginn. Þessu atriði verður hann
að ná fín „í lok fréttar“ atriði, ekta
skagfirskur söngur.
Eg sit á réttarveggnum og rabba
við innfæddan Skagfirðing um
þessa þjóðlegu skemmtun. „Sjáðu
nú þarna,“ segir hann og bendir á
söngmennina sem lygna aftur aug-
unum í einlægum óði til Skaga-
fjarðar, „það eru í hæsta lagi tveir
Skagfírðingar að syngja þarna.
„Og það heyrist," bætir hann líka
við og hristir höfuðið.
Er einhver að reyna að koma
því inn að Laufskálaréttir séu að
verða jafnskagfírksar og jóðl í
Brasilíu? Ég lít í kringum mig og
sé þó nokkuð af Skagfirðingum og
hrossin hljóta flest að vera skagfi-
skrar ættar. Eða hvað? Það er langt
um liðið síðan að Laufskálarétt
komu fleiri hross en menn. Ég trúði
því gjarnan að samsinni mörgum í
þessu eins og það hljóti að vera
hnignunarmerki að ekkert sé sem
áður. Enginn sér þó neitt athuga-
vert við sína erindislausu veru á
staðnum.
Alþjóðleg samkunda
Þetta er sumpart alþjóðleg sam-
kunda. Nokkrir hópar Skandinava
eru á svæðinu og þeir brosa með
jákvæðu hugarfari að allri sósíal
samveru, sama af hvað toga. Það
er bæði „hyggeligt" og „fantas-
tiskt“ að vera færður upp á hest
og teymdur upp og niður fölnandi
hlíðar í þessu villimannslega kalda
landi. Hreinlega exótískt.
Lágvaxinn áberandi húfuklædd-
ur austurlandsbúi hefur villst inn í
almenninginn og mundar videóvél
með vjðutan sælu- og undrunar-
svip. Ég missi fljótlega sjónar á
honum þegar stóðið flæðir yfir
manninn eins og holskefla en vona
að hann hafi einhvern veginn bjarg-
að sér undan kviði meranna. Eg
fínn ögn til samkenndar með þess-
ari japönsku hrossakjötsætu sem
er kannski einn fárra réttargesta
sem í stað goðsagnarkenndra vera
sér margan góðan bitann svífa hjá.
í Laufskálarétt nefnir enginn
hrossakjöt á nafn. í dag eru þetta
allt saman ættstór aðalshross ef
treysta má eigendunum. í dag ætla
margir að kaupa á morgun. Eitt-
hvað er sélt og handsalað. Það er
spáð og spekúlerað bæði í hross
og menn.
Fleira selt en hross
Það er fleira selt en hross. Mér
sýnist sjálfur Krókódíla Dundee
vera mættur með minnst 50 hatta
og krókodílaveiðihnífa sem hann
selur aftan úr bílboddíi. Hattarnir
seljast eins og heitar lummur.
RÉTTIN er lifandi hringiða
hesta og manna sem
heitast kraumar inn við
miðju í átökum við hesta
og allt í kring er heldur engin hálf-
velgja í mannlífinu. í ysta hring
stjáklar fólk til og frá réttinni ýfir
í bílana og miðað við aðrar útisam-
komur íslendinga er hér furðu lítið
um afskræmd ökutæki. Hestamenn
leggja aurana sína í alvöru hestöfl.
Milli bílanna eru traðir að breyt-
ast í moldarsvöð og sumum skrikar
fótur. Margir halda á bjórdós í
bijósthæð eins og fjöreggi. Aðrir
eru að sækja sér ómissandi hlífðar-
fatnað í norðlenskum vetrarkulda;
hann er sestur að allt of snemma
eins og venjulega.
Bak við mannmergðina
er réttin
Utan réttar halla menn sér upp
að bílhúddum og gleyma sér í áköf-
um samræðum þrátt fyrir kuldann
eða stinga sér í bíl hjá náunganum
og hlýja sér á kaffi. En hér er
ekki vert að dvelja lengi, það er
ekki hér sem hlutimir gerast, ein-
hvers staðar bak við mannmergð-
ina er réttin.
Þétt upp við réttarvegginn liggur
óslitinn hringstraumur fólks sem
heilsast á báða bóga, faðmast,
mynnist og býður_ óþreytandi úr
pyttlum og pelum. Úr þessum hring
geta viðkvæmar sálir tæpast ratað
edrú. Aldraðir bændur með ótal
réttir áð baki og sjaldgæfan ham-
ingjusvip takast í hendur svo hrikt-
ir og brakar í. Sumir hittast þama
í eina skiptið á árinu og aðeins
þama. Hér er öruggt að hitta ein-
hvern sem þú hefur ekki séð árum
saman því ótrúlegasta fólk kennir
sig við hestamennsku og leggur
leið sína í þessa mekku á öðrum
eins hátíðisdegi.
Ég hitti strax gamla kunningja-
konu sem eins og svo margir aðrir
kom til þess að taka þátt í smölun-
inni af afréttinum. Smalarnir sem
lögðu á þennan morgun voru fleiri
en nokkru sinni fyrr, þeir nálguð-
ust hundraðið sem hóuðu í Kol-
beinsdal og ráku stóð fyrir í
Hjaltadal til réttar. Björn Bjarna-
son gæti verið stoltur af þessu ridd-
araliði. Herinn var massífur og
sjálfsagt ósigrandi því eins og nýl-
iði í sveitinni lýsti því „þá voru svo
margir smalar að ekkert þurfti að
gera annað en að sitja hrossið.
Þessar gömlu merar vissu hvert
þær áttu að fara.“
En ekki missa sjónar á rómantík-
inni hér. Þetta eru skagfirskar stóð-
réttir og þau tvö orð hljóma jafn-
órjúfanleg og jóðl í Týról og karniv-
al í Brasilíu. Hnegg milli hárra
fjalla. Það eru ekki bara gamlar
RÉTTIN er lifandi hringiða hesta og manna.
ÞÉTT upp við réttarvegginn liggur óslitinn hring-
straumur fólks sem heilsast á báða bóga...
og ratvísar merar í Laufskálarétt.
Hér er upprunalegur og óbeislaður
kraftur í fagurlimuðum skepnum
sem eru svo „elegant" að eðlisfari
að ekki er hægt að lýsa því klisju-
laust.
Fax rennur saman við fax
Það er rekið inn í almenninginn
í innsta hring, fært í dilka, stokkið
til og stýrt, flogið á og fangað.
Hópsálin hneggjar og hvíar í ör-
væntingu, hópurinn kvikar til og
frá á flótta, fax rennur saman við
fax.
Fjölskrúðugur flokkur gestanna
í réttinni rennur þó ekki eins og
einn maður. Það má sjá að sumir
eru að reyna að vinna sín verk, en
er ekki alltaf gert auðvelt fyrir.
„Farið frá! Frá! Frá!“ er hrópað.
Það fer fyrir ofan garð og neðan
hjá þeim sem starir í augu gamals
vinar, þeir hafa pelaskipti og faðm-
ast og fara ekki frá. Það fýkur í
hestasveinana í almenningnum.
Ejnum heyrnasljóum af ölvun er
þeytt burtu úr vegi og hann kútvelt-
ist í aurnum.
Annars staðar er farið að syngja.
Margradda og af innlifun syngja
menn ættjarðarsöngva og skagf-
irsk ljóð. Ómar Ragnarsson hefur
lengi staðið og haldið jafnvægi á
réttarveggnum. Hann er kominn
niður í mannþvöguna með sjón-
„Ástralskir hattar, góðir í rigning-
unni,“ segir einhver. Og vonandi í
níu vindstigum líka, hugsa ég.
Hann er öllu þjóðlegri harðfisksal-
inn sem hefur væntanlega verið
með landsöluleyfi upp á vasann.
Líklega hefur þó áfengisverslunin
þénað best um þessa helgi.
Það er alltaf verið að kvarta
undan skorti á Skagfírðingum. „Ég
hef komið hér hvert ár til að heilsa
upp á Skagfirðinga,“ segir borg-
fírskur bóndi. „Ég sé ekki neinn,
þeir eru allir dauðir. En ég ætla
samt að heilsa þessum," bætir hann
við og svífur á einn sem hlýtur að
vera lifandi Skagfirðingur miðað
við hvernig hann tekur á móti sunn-
lensku koníakinu.
Þegar sunnan slagveðrið, sem
var búið að spá, hrekur loks fólk
frá réttinni þá er réttum líka að
mestu lokið og einhveijir ætla að
fara að leggja í hann með sína
rekstra. Sumir eru fengnir til að
komast burt úr þessum sirkus sem
þeim finnst réttimar líkjast meir
og meir. Vinnufriður er takmarkað-
ur og þeir ætla ekki að skemmta
sér fyrr en um kvöldið að dags-
verki loknu. Það er enginn kvóti á
hrossum, ennþá, svo hér leggja af
stað stórir hópar og stoltir bænd-
ur. Við hin sem kannski erum trúð-
arnir í sirkusnum yfirgefum réttina
líka og prísum okkur sæl með vind-
og vatnsþétt farartæki.
KJÖTVÖRUR
Viltþú
varaandi
S RÁÐGJÖFIN