Morgunblaðið - 11.10.1995, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Tindrandi björt stemmning
Sinfóníuhljómsveit íslands efnir til tónleika
í Háskólabíói annað kvöld. Orri Páll
Ormarsson kynnti sér efnisskrána
o g ræddi við einleikara kvöldsins, Öm
Magnússon píanóleikara.
Morgunblaðið/Kristinn
ÖRN Magnússon píanóleikari kemur í fyrsta sinn fram sem ein-
leikari með Sinfóníuhljómsveit íslands annað kvöld.
Fyrir-
lestur um
leirlist
LEENA Maki-Patola flytur
kynningu á list sinni: Working
with iron net, clay and flame,
í dag kl. 16.30 - 17.30. í
Barmahlíð, Skipholti 1.
Maki-Patola mun sýna nokk-
ur verk og ræða um listsköpun
sína undanfarinn áratug, með
sérstakri áherslu á þróun tækni
og hugmyndafræði síðustu
tveggja ára.
Maki-Patola kemur hingað
til lands sem styrkþegi á vegum
Norræna félagsins og menn-
ingartengsla Islands og Finn-
lands. Hún hefur starfað að og
sýnt leirlist víða í Finnlandi
undanfarinn áratug og vinnur
nú í Varkaus.
Vetrar-
starf hjá
Grímni
HJÁ leikfélaginu Grímni í
Stykkishólmi eru nú hafnar
æfingar á íslenska ærsialeikn-
um „Sagan um Svein sáluga
Sveinsson í Spjör og samsveit-
unga hans“, eftir Ónnu Krist-
ínu Kristjánsdóttur og Unni
Guttormsdóttur. Verkið var
frumflutt af áhugaleikfélaginu
Hugieik í Reykjavík árið 1991,
og hlaut góðar viðtökur gagn-
rýnenda jafnt sem áhorfenda.
Mikið er sungið í leikritinu,
- sem gerir góðlátlegt grín að
lífi í íslenskri sveit fyrr á öld-
um. Leikarar eru alls ellefu, sex
konur og fimm karlar frá
Stykkishólmi.
Leikstjóri er Vigdís Jakobs-
dóttir, og stefnt er að frumsýn-
ingu í nóvember.
„ÞETTA er dýrlegt tækifæri enda
eitt af mínum uppáhaldsverkum,"
segir Öm Magnússon píanóleikari
sem mun flytja píanókonsert nr. 4
eftir Ludwig van Beethoven ásamt
Sinfóníuhljómsveit íslands í Há-
skólabíói annað kvöld. Á efnisskrá
verða einnig Sinfónía nr. 4 eftir
Josef Haydn og Ljóðræn svíta eftir
Pál ísólfsson. Osmo Vánská mun
halda um tónsprotann.
Örn segir að píanókonsertinn
þyki eitt fallegasta tónverk píanó-
bókmenntanna. „Þetta er bæði vin-
sælt verk og fagurt. Það er í G-dúr
sem er mjög björt tóntegund og það
er tindrandi björt stemmning í verk-
inu.“
Öm hefur ekki í annan tíma kom-
ið fram sem einleikari með Sin-
fóníuhljómsveit ísiands á tónleik-
um. Fyrir átta ámm var hann hins
vegar í hlutverki einleikara þegar
hljómsveitin hljóðritaði píanókon-
sert í d-dúr eftir Haydn.
„Þetta er mjög spennandi og
gefandi verkefni. Osmo Vánská er
að mínu mati einn allra besti stjórn-
andi sem starfað hefur hér á landi
og er þá ekki á neinn hallað. Sin-
fóníuhljómsveit íslands er heppin
að njóta krafta hans og það verður
spennandi að fá að vinna með hon-
um.“
Aftur í klassíkina
Örn kveðst standa á ákveðnum
tímamótum á sínum listamannsferli
um þessar mundir. „íslensk tónlist
hefur átt hug minn allan undanfar-
in ár og ég hef meðal annars gert
tvær geislaplötur með íslenskri pí-
anótónlist; síðast með píanóverkum
Jóns Leifs fyrir ári. Þegar því var
lokið var mig hins vegar farið að
langa til að snúa mér aftur að klass-
íkinni. Þó þótt ég hafi verið að leika
íslenska tónlist undanfarin ár er ég,
eins og aðrir píanistar, alinn upp í
klassísku hefðinni. Beethoven hefur
alltaf verið mér ofarlega í huga og
svo skemmtilega vildi til að mitt í
þessum hugrenningum var mér
boðið að spila þennan konsert með
Sinfóníuhljómsveit íslands. Þetta
hefði ekki getað komið á betri
tíma.“
Örn kveðst aftur á móti síður en
svo hafa gefíð íslenska tónlist upp
á bátinn þótt hann hyggist einbeita
sér að klassíkinni á næstunni.
Örn hlaut sína fyrstu tónlistar-
menntun á Ólafsfirði en þar er hann
fæddur. Hann lauk burtfararprófi
frá Tónlistarskólanum á Akureyri
árið 1979 og stundaði síðan fram-
haldsnám í Manchester, Berlín og
>Jjondon. Örn hefur víða komið fram
sem einleikari, meðal annars í Jap-
an, Bretlandi, á Norðurlöndunum
og á meginlandi Evrópu.
Beethoven samdi píanókonsert-
ana sína fímm á árunum 1795 til
1809 en á þeim árum samdi hann
mörg af sínum kunnustu verkum.
Konsertinn nr. 4, sem tileinkaður
var Rúdolf erkihertoga af Austur-
ríki, var fyrst fluttur opinberlega á
sögulegum tónleikum í Theater an
der Wien. Ólíklegt er talið að flutn-
ingurinn hafi notið sín en Beethov-
en — sem lék sjálfur einleikshlut-
verkið — skipaði hljóðfæraleikurun-
um meðal annars að hætta í miðjum
klíðum og byija upp á nýtt. Þetta
atvik kom hins vegar ekki í veg
fyrir að konsertinn næði síðar hylli
áheyrenda.
Haydn áberandi í vetur
Nafn Josefs Haydn verður ofar-
lega á baugi hjá Sinfóníuhljómsveit
íslands í vetur. Meðal annars verða
fluttar eftir hann þijár sinfóníur en
af nógu er að taka þar sem tón-
skáldið samdi 109 sinfóníur á ferlin-
um. Haydn fæddist árið 1732 en
upphafíð af tónlistarferli hans má
rekja til þess þegar hann var ráðinn
tónlistarstjóri við hirð Morzins
greifa í nágrenni Pilsen árið 1759.
Sama ár var Sinfónía nr. 4 samin.
Haydn lést árið 1790.
Páll ísólfsson var mikill áhrifa-
maður í íslensku tónlistarlífí og
sennilega er hann þekktastur fyrir
starf sitt sem organisti við Dóm-
kirkjuna í Reykjavík á árunum 1926
til 1968. Páll var jafnframt skóla-
stjóri Tónlistarskólans í Reykjavík
frá stofnun hans árið 1930 til 1957
og tónlistarráðunautur Ríkisút-
varpsins frá 1930 til 1959. Hann
var einn af hvatamönnum að stofn-
un Sinfóníuhljómsveitar íslands ár-
ið 1950. Auk tónleikahalds lagði
Páll stund á hljómsveitarstjórn,
kórstjórn og tónsmíðar. Eftir hann
liggur fjöldi tónsmíða, svo sem
hljómsveitarverk, kórverk, leikhús-
tónlist, orgelverk og mörg af ást-
sælustu sönglögum þjóðarinnar.
Framlenging augnabliksins
ÚT ER komin hjá Jap-
is geislaplata með
píanóleik Steinunnar
Birnu Ragnarsdóttur.
Á plötunni leikur hún
píanókonsert í a-moll
eftir Edvard Grieg
ásamt Sinfóníuhljóm-
sveit íslands undir
stjórn Stefans Sand-
erling og einleiks-
verkin svítu nr. 1 úr
Pétri Gaut eftir Grieg
og Söng Sólveigar úr
svítu nr. 2, og Kind-
erszenen (Úr heimi
barna) op. 15 eftir
Robert Schumann.
Aðdragandi útgáf-
unnar er sá að í apríl
síðastliðnum lék Steinunn píanó-
konsert í a-moll eftir Grieg á tón-
leikum með Sinfóníuhljómsveit
Islands. Daginn eftir var konsert-
inn hljóðritaður og í kjölfarið var
Steinunn hvött til að gefa hann
út á geislaplötu. „Hijóðritunin
þótti takast vel og ég ákvað því
að slá til. Þetta er einnig spenn-
andi fyrir þær sakir að píanókon-
sert með íslenskum einleikara
ásamt Sinfóníuhljómsveit íslands
hefur aldrei áður verið gefinn út
á geislaplötu," segir Steinunn.
Á brattann að sækja
Steinunn segir að hljóðupptaka
sé oft gerð daginn eftir að íslensk-
ir einleikarar komi fram með Sin-
fóníuhljómsveit íslands. Fólk geti
síðan keypt rétt til eftirgerðar að
upptöku. Steinunn er hins vegar
fyrsti píanóleikarinn sem nýtir sér
þann möguleika með
þessum hætti. „Það er
á brattann að sælqa
fyrir íslenska flylj-
endur sem hyggja á
útgáfu enda er slík
starfsemi tiltölulega
ný af nálinni hér á
landi," segir Stein-
unn. Hún vill hins veg-
ar ekki ræða frekar
um hina fjárhagslegu
hlið útgáfunnar.
Að sögn Steinunnar
er það mjög mikil-
vægt fyrir flytjendur
sígildrar tónlistar að
geta gefið út plötu
sem þessa. „Hlutföllin
eru svo ójöfn hjá okk-
ur. Það tekur kannski ár að æfa
verk sem tekur hálftima í flutn-
ingi. Þegar maður leggur mikið á
sig er það mikils virði að verkefn-
ið lifi áfram og geislaplata er mun
áþreifanlegri og varanlegri en
augnablikið á tónleikunum sem
líður á svipstundu. Það er því eins
gott að vera sáttur við útkomuna."
Steinunn kveðst hafa valið hin
verkin sem eru á plötunni með
hliðsjón af píanókonsert Griegs.
Hvað sem er henti ekki með hon-
um. „Mér fannst svítan úr Pétri
Gaut og Kinderszenen eiga vel við
enda eru Grieg og Schumann að
mörgu leyti skyld tónskáld."
Platan var hljóðrituð í Háskóla-
bíói og íslensku óperunni og var
tónmeistari Bjarni Rúnar Bjarna-
son. Málverk á kápu er eftir Vigni
Jóhannsson sem einnig sá um
hönnun bæklings.
Steinunn vonar að platan hvetji
íslenska einleikara til dáða á vett-
vangi geislaplötuútgáfu. „Við eig-
um marga fullboðlega einleikara
og það er fyllsta ástæða til að
gefa leik þeirra út á geislaplötu."
Steinunn hefur lengi verið í
fremstu röð islenskra píanóleik-
ara. Hún stundaði framhaldsnám
í Bandaríkjunum eftir að hafa lok-
ið einleikaraprófi frá Tónlist-
arskólanum í Reykjavík undir
handleiðslu Árna Kristjánssonar.
Að því loknu starfaði hún um skeið
sem einleikari á Spáni og vann
meðal annars til „Gran Podium“
verðlaunanna sem veitt eru af
„Juventuts del Musicals" i Barce-
lona. Steinunn hefur haldið fjöl-
marga tónleika á Spáni, í Lett-
landi, Bandaríkjunum, Þýska-
Iandi, Englandi og á íslandi.
Steinunn er ekki að þreyta
frumraun sína í geislaplötuútgáfu.
Hún hefur áður gert geislaplötur
með Bryndísi Höllu Gylfadóttur
og Auði Hafsteinsdóttur. Þá hefur
hana um hríð langað til að leika
verk eftir Schubert inn á plötu
og væntanlega verður það næsta
verkefni hennar á þessum vett-
vangi.
Steinunn starfar nú við tónlist-
arflutning og upptökur ásamt
píanóleik við Tónlistarskólann í
Reykjavík. Hún hefur í mörg horn
að líta um þessar mundir og hygg-
ur meðal annars á tónleikahald
með Þorsteini Gauta Sigurðssyni
píanóleikara annars vegar og Zil-
ia-kvartettinum — píanókvartett
sem hún stofnaði nýverið — hins
vegar.
Steinunn Birna
Ragnarsdóttir
Orðum
tilfinningar
BOKMENNTIR
Ljóö
ÞEGAR NÓTTIN GLEYPTI
MIG
eftir Bjöm Harðarson. Reyhjavík
1995.64 bls.
HÉR er á ferðinni fyrsta ljóða-
bók ungs höfundar og inniheldur
hún fjörutíu ljóð. Á bókinni er
greinilegur byijandabragur sem
sést meðal annars af
því hvemig skáldið
nálgast yrkisefnið.
Fyrsta ljóð bókarinnar
ber heitið Tilgangur
lífsins. Hér er glímt
við hinstu rök tilver-
unnar á einlægan ög
jafnvel barnslegan
hátt. Spurt er stórra
spurninga í örfáum
línum: Hver er til-
gangurinn með lífínu?
Er tilgangur með
dauðanum? Er tilver-
an aðeins blekking,
aðeins hugarburður?
Skáldið leggur sig
lítt fram um að tempra
tilfínningar eða fínna endilega orð
við hæfi. Þegar verst lætur bólgn-
ar hugsunin í ljóðunum langt út
úr því formi sem lesanda kynni
að þykja sómasamleg. Sjálfið heit-
ir síðasta Ijóð bókarinnar þar sem
mælandinn virðist ganga gegnum
snögga sjálfskoðun sem hefur
samt enga skírskotun til lesand-
ans; hún kafnar í uppskrúfuðum
freudisma og lýkur ljóðinu á þeirri
fullyrðingu að innra og ytra sjálf
mælandans búi hjá tiltekinni
stúlku sem er um leið hugarfóstur
hans.
Kynlíf er viðfangsefni nokkurra
ljóða. Þar kemur fyrir að kynlífí
og dauða er teflt saman sem hlið-
stæðu og andstæðu í senn. Þetta
minnir dálítið á lífshvöt og dauða-
hvöt í fræðum Freuds
og vísast engin tilvilj-
un því höfundur er við
nám í sálfræði. í ljóði,
sem heitir einfaldlega
Kyniíf, er dauðinn
sagður vera hámark
fullnægingarinnar og
sjálfsfróunin sjálfs-
morð. Þótt hætt sé við
að einhver myndi
andæfa svo afdráttar-
lausum fullyrðingum
má sjá frumleika og
einurð í yfírlýsinga-
gleði af þessu tagi.
í heild má sjá viss-
an frumleika í þessu
verki og engin vafi er
á því að lýsingar á tilfinningum
spretta af reynslu. Hins vegar
vinnur orðgnóttin oft á tíðum gegn
tilgangi sínum; vaðallinn ber fínar
hugmyndir ofurliði.
Ingi Bogi Bogason
Bjöm
Harðarson