Morgunblaðið - 18.10.1995, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Kvikmyndin „ A köldum klaka fær góða dóma í Bretlandi
Þykir enn betri
í annað sinn
MYND Friðriks Þórs Friðriks-
sonar,„A köldum klaka“ hefur
fengið mjög góða dóma í Bret-
landi, þar sem hún hefur verið
sýnd að undanfömu. Dómur í
The Observerer þar engin und-
antekning. Vegna mistaka við
vinnslu fréttarinnar í gær, er
fréttin birt á nýjan leik hér á
eftir.
. Þar er myndin dæmd ásamt
tveimur öðmm, „Forget Paris“
og „Funny Bones. „Eg hrósaði
Friðriki ÞórFriðrikssyni í há-
stert fyrir „Á köidum klaka“
þegar ég sagði frá Edinborgar-
hátiðinni. Myndin er jafnvel enn
betri í annað sinn,“ segir í upp-
hafi dómsins. Að því búnu rekur
gagnrýnandinn söguþráð mynd-
arinnar og tekur svo fyrir
myndatökuna. „Þegar flugvél
hans [aðalsögnhetjunnar] lækk-
ar flugið við komuna til lands-
ins, breytist myndin úr hinu
hefðbundna formi og yfir í
breiðtjaldsformið til að ná hin-
um ótrúlegu víðmyndum sem
hafa heillað eins ólíka gesti og
William Morris, Ludwig Witt-
genstein og W.H. Auden. Don
Burgess, sem hlaut tilnefningu
til Óskarsverðlauna fyrir „Forr-
est Gump“, tekur „Forget Paris“
og Edward Serra, franski kvik-
myndaleikstjórinn sem ábyrgur
er fyrir flestum mynda Patrice
Lecomte, tekur „Funny Bones“.
Hvoragur stenst Ara Kristins-
syni snúning og þeim mynd-
skeiðum sem hann tók upp í „Á
köldum klaka".
Þessi mynd kemur frá 250.000
manna þjóð, eins og Hirata [að-
alsöguhetjan] er upplýstur um
við komuna af fyrsta Islendingn-
um sem hann hittir, leiðsögu-
manninum í flugvallarrútunni.
Myndin fléttar mjög vel saman
meðvitað þjóðarstolt Islendinga,
hversu blátt áfram þeir em og
hina sífelldu spurningu sem dyn-
ur á hinum stóiska Asiubúa:
„How do you like Iceland?".
Hann svarar ævinlega: „Afar
einkennilegt land.“
Á leið sinni til að veita anda
foreldranna frelsi, lendir Hirata
í ýmsum uppákomum; fyndnum,
sérkennilegum og óttalegum,
eftir því sem hann ferðast
lengra og lengra í leigubíl, vöru-
bíl, fólksbíl, fótgangandi, í jeppa
og á hestbaki. Eins og allar al-
vöra vegamyndir er „Á köldum
klaka“ ferð í tíma og rúmi,
ferðalag um innri mann ferða-
langsins.“
ísland í raun
í Independent birtist heilsíðu-
umfjöllun um „Á köldum klaka“
undir fyrirsögninni „Brjáluð
mynd, brjálað land“ og fer höf-
undur afar jákvæðum orðum um
Friðrik og mynd hans, sem hann
segir eina fyndnustu mynd árs-
ins. Finnst höfundi lýsingar á
íslenskum þjóðarréttum svo sem
sviðum, súrsuðum hrútspungum
og hákarli dæmigerðar fyrir
þann sérkennilega húmor sem
ráði ríkjum í myndinni og segir
svo: „Það sem er þó undarlegast
við þessa mynd er að hún lýsir
íslandi eins og það er í raun og
FRIÐRIK Þór Friðriksson.
Morgunblaðið/Kristinn
veru. Jafnvel þótt landið eigi
fleiri Nóbelsverðlaunahöfunda
og alheimsfegurðardrottningar
miðað við fólksfjölda en nokkuð
annað land í heimi, þá eru þar
fleiri sauðkindur en menn. Og
stór hluti fólksins sem þar býr,
er þunglynt og í sjálfsmorðshug-
leiðingum á veturna, lætur sér
nægja sjálfsmorðshugleiðingar
á vorin og er áfengissjúkur árið
úm kring.“
í dómi um myndina sem birt-
ist í sama blaði er hún enn á
ný borin saman við^Forget
Paris“ og sagt að „Á köldum
klaka“ sé mun ljóðrænni og
draumkenndari en sú banda-
ríska. Þykir gagnrýnanda
greinilega nokkuð til hins
„djúpfrysta lands“ koma. Eftir
að hann hefur rakið söguþráð-
inn segir: „Þetta er allt dæmi-
gert fyrir vegamynd en „Á
köldum klaka“ býr yfir nokkr-
um laglegum hlutum sem gera
hana að betri mynd. Hin svip-
brigðalausa framkoma Naga-
se’s [aðalleikarans] er einn
þeirra. Hún hæfir hinum
knappa húmor myndarinnar,
frumlegri sviðsmynd og þeirri
tilfinningu að þrátt fyrir mis-
muninn á yfirborðinu á „heima"
og „heiman", (báðar þjóðirnar
[Islendingar og Japanir] stunda
veiðar og siglingar, menning
beggja er gegnsýrð hinu yfir-
náttúrulega) sé fleira sem sam-
eini þær en sundri.”
Fimm hundruð ár á kortínu
Morgunblaðið/Kristinn
ÁHUG AS AMUR gestur virðir fyrir sér Finnland og fleiri lönd.
Landakort hafa tekið
líflegum breytingum
í gegnum aldimar.
Þóroddur Bjamason
virti fyrir sér þróun
Finnlands á landa-
kortinu og leitaði
jafnframt íslands.
FINNLAND er búið að vera á
Evrópukortinu í 500 ár og nú gefst
íslendingum kostur á að sjá yfirlit
yfír hvernig afstaða landsins á
íandakortinu hefur þróast frá því
kortagerðamenn fóru að finna því
stað.
Sýning þessi er í Þjóðarbókhlöð-
unni og er sett upp í tengslum við
komu forseta landsins, Martti
Ahtisaari, til íslands nýlega. Sýn-
ingin veitir yfirlit yfir elstu gerðir
korta af Finnlandi, frá 15. aldar
kortum, þar sem menn eru nokkuð
að teikna landið út í bláinn og
dularfullar, þjóðsagnakenndar
heimildir og hindurvitni ráða ríkj-
um, og fram í vísindalega korta-
gerð á 17. öld.
Sýningin er sett upp í anddyri
bókhlöðunnar á myndastanda sem
tengjast allir með lömum þannig
að áhugasamir geta fetað sig
nokkuð örugglega eftir þeim og
ef litið er hratt yfir gæti maður
hugsað sýninguna sem forneskju-
lega teiknimyndasögu um vöxt
landsins. Því miður eru kortin bara
Ijósmyndir af kortum sem stækk-
aðar hafa verið upp fyrir okkur
og því er upplýsingagildi þeirra
ofar listrænu og sögulegu gildi
þeirra sem gömlum litum á göml-
um blöðum.
Jörðin er pönnukaka
Á korti númer eitt, elsta kortinu
átti ég erfítt með að finna Finn-
land sem mér skilst að hafí átt að
vera þar í líki skíðamanns sem
jafnframt er fyrsti Finninn sem
birtist á mynd. Meira áberandi eru
afturámóti ýmsar furðuskepnur
sem veltast um heiminn en eru því
miður horfnar af yfirborði jarðar
í dag enda allar ófrýnilegar. Jörðin
er enn pönnukaka og Jerúsalem
er í miðju kortsins að ósk hæstráð-
anda þessa tíma, kaþólsku kirkj-
unnar. Blaðamaður fetar sig hægt
frá korti til korts og verður á að
leita íslands sem enginn virðist
hafa heyrt af enn. A mynd tvö
blása ellefu verur af miklum móð
á heiminn og eiga þær eftir að
koma oftar við sögu en þarna eru
líklega á ferðinni veðurskýring-
armyndir þessa tíma. Enn er erfitt
að finna Finnland en þó er
Skandinavía að fæðast og er því
afar smá.
Á mynd þijú er jörðin sýnd sem
spilaborð í sannfærandi fjarvídd
og nú vantar bara teningana til
að færa til mennina. Grænland er
komið á kortið og tengir Finnland
og Rússland saman en seinni tíma
útskýringar kenna plássleysi á
blaðinu um staðsetninguna en í
dag myndi sú afsökun varla ganga.
Fallega dregnir fjallgarðar í mynd
fimm eru sannfærandi en þó eins
og litlar perlufestar sem teygja sig
í allar áttir. í snoturri mynd sex
eru veðurguðirnir enn að blása og
nú fer ég að greikka sporið og kem
að korti þrettán frá árinu 1539 sem
sýnir mér mikið menningarlíf á
íslandi sem nú er greinilega orðið
eftirsóttur staður því fjöldi skipa
öslar nú í áttina til þess innan um
risavaxna furðufiska sem í dag
eiga sér afkomendur á hafsbotni.
Finnland er að smokra sér á sinn
stað á kortinu og afstaða þess er
að skýrast. Líflegt er um að litast
á landinu og fólk er við ýmsa iðju.
Litagleði hefur ekki hrjáð korta-
gerðamenn fram að korti númer
26 eftir niðurlenska landfræðing-
inn Gerard Mercator frá 1595.
Kortið, sem hefur að geyma ýmsar
nýjungar, er litað ærið tilviljana-
kennt en þó í náttfatalitunum. í
handlituðu korti Adrians Veen og
Jodocus Hondius nr. 27 eru Norð-
urlöndin böðuð sól sem aldrei fyrr.
Allnákvæmar
borgarmyndir
Finnland á hjara Evrópu barr-
okktímans, 1662, er á korti númer
37. í jöðrum þess er nýjasta tískan
í klæðnaði Evrópumanna sýnd auk
þess sem allnákvæmar borgar-
myndir fylgja með. Gagnrýnin
hugsun hefur enn ekki náð til eyj-
unnar Fríslands, eins og segir í
sýningarskrá, því Frísland þetta
er eins og systurland íslands rétt
við hlið þess og miðað við teikning-
ar af því hefur verið mikil menning
þar á þessu tíma en þó er það ráð-
gáta.
Fallegasta kortið á sýningunni,
eða ljósmynd af korti, er kort núm-
er 50 að mínu áliti en samkvæmt
heimildum var það límt á líndúk
og hefur gulnað og sprungið á liðn-
um öldum. Þarna er höfundur orð-
inn allvísindalegur og allt farið að
púslast saman á raunsæjan hátt,
sem er miður, því nú til dags breyt-
ast kortin ekki eins ört og upplýs-
ingin hefur njörvað landfræðileg
landamæri niður þó líflegt sé um
að litast í manngerðum landamær-
um þjóða á þessari öld sem breyt-
ast á álíka hraða og heimsmynd
manna hér áður fyrr.
Sýningin er opin á opnunartíma
Þjóðarbókhlöðunnar og stendur til
26. þessa mánaðar.
Kaffileikhúsið
í Hlaðvarpanum
Geistleg
gamanmál
FIMM sagnamenn úr röðum
presta munu láta gamminn
geisa í Kaffileikhúsinu í Hlað-
varpanum í kvöld, en fyrirhug-
að er að efna til starfsgreina-
sögukvölda annað veifíð í vetur.
Ríða prestamir á vaðið.
Séra Gunnar Sigutjónsson,
sóknarprestur í Digraneskirkju
og einn sagnamanna, segir að
dagskráin verði með óformlegu
sniði. „Við munum troða upp
hvert í kapp við annað og hvert
á fætur öðru og munum leggja
höfuðáherslu á að vera
skemmtileg."
Séra Gunnar segir að fáar
starfsstéttir séu jafn auðugar
af sagnamönnum og prestar en
bætir við að stemmningin sé
engu að síður að verulegu leyti
undir gestunum komin. „Ef
gesturinn kemur með því hug-
arfari að skemmta sér er alveg
eins víst að hann geri það.“
Auk séra Gunnars munu séra
Ámi Pálsson, séra Dalla Þórð-
ardóttir, séra Irma Sjöfn Ósk-
acsdóttir og séra Kristján Valur
Ingólfsson koma fram í Kaffi-
leikhúsinu í kvöld.
Hjálmar Sigurður
Sighvatsson Bragason
Signrður
Bragason
á Háskóla-
tónleikum
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM í
Norræna húsinu í dag mið-
vikudag syngur Sigurður
Bragason barítón við undirleik
Hjálmars Sighvatssonar
píanóleikara. Tónleikarnir eru
hálftími að lengd og hefjast
kl. 12.30. Á efnisskránni eru
sönglög eftir Fryderyk Chopin
og Franz Liszt.
Sigurður hefur komið fram
víða erlendis og hann hefur
komið fram í mörgum sjón-
varps- og útvarpsþáttum,
meðal annars í þýska útvarp-
inu, WDR og útvarpsþættinum
„Comparing Notes“ í BBC.
í júní 1995 söng hann hlut-
verk Kalmans, annað aðalhlut-
verkið í nýrri óperu Atla Heim-
is Sveinssonar, Tunglskinseyj-
unni, sem var flutt í Bielefeld,
Köln og Bonn í Þýskalandi.
Handhöfum stúdentaskír-
teina er boðinn ókeypis að-
gangur, en aðgangseyrir fyrir
aðra er 300 krónur.
Gítarleikur á
Akrarnesi
EINAR Kristján Einarsson
gítarleikari heldur tónleika í
sal Tónlistarskólans á Akra-
nesi í kvöld kl. 20.30.
Þar flytur hann meðal ann-
ars verk eftir spænsku tón-
skáldin Isaac Albeniz og
Francisco Tarrega og suður-
amerísku tónskáldin Agustin
Barrios og Heitor Villa-Lobos.
Einar stundaði nám við Tón-
skóla Sigursveins og í Manc-
hester á Englandi. Hann er
hefur komið fram víða, bæði
hér á landi og erlendis. Einar
lék nýlega einleik með Sin-
fóníuhljómsveit íslands.