Morgunblaðið - 18.10.1995, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ
24 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 1995_________
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Athugasemd varðandi skipu-
lagsmál á Hveravöllum
BRÚIN yfir Seyðisá.
Frá forseta
Ferðafélags
Islands
í TILEFNI af fréttum og um-
ræðu í fjölmiðlum, sem verið hefur
síðustu daga í kjölfar stuttrar
greinar um skipulagsmál á Hvera-
völlum, er ég ritaði nýverið í
Fréttabréf Ferðafélags íslands, vil
ég taka efftirfarandi fram:
1. Heyrst hefur sú staðhæfing,
að þjónusta sú, sem Ferðafélagið
veitir nú á Hveravöllum, og að-
staða félagsins þar, megi teljast
ófullnægjandi miðað við kröfur
tímans. Því er til að svara, að
gæði þjónustu fjarri byggðum eru
ætíð afstæð, en forsvarsmenn fé-
lagsins hafa almennt ekki orðið
varir við óánægju ferðamanna
sökum ófullnægjandi aðstöðu á
Hveravöllum - fremur þakklæti
fyrir þá þjónustu, sem veitt er.
Félagið heldur þar uppi, sem víða
annars staðar á hálendinu, ferða-
mannaþjónustu með einföldu og
hefðbundnu sniði, er almennt hef-
ur mælst vel fyrir. Ekki er fyrirsjá-
anleg mjög brýn þörf fyrir stór-
aukið gistirými á þessum stað, en
hins vegar er ekki ólíklegt að
umferð fólks á litlum bifreiðum
(dagsferðir) muni fara vaxandi á
næstunni í kjölfar nýrrar brúar á
Seyðisá og getur þetta skapað
þörf á breyttum áherslum í þjón-
ustu miðað við það sem verið hef-
ur. Ferðafélagið hefur bæði burði
og vilja til að mæta þörfum þess-
ara velkomnu gesta á Hveravöll-
um, gesta sem einungis munu
hafa þar stutta viðdvöl. En lengi
má bæta aðstöðuna og þrátt fyrir
það, er hér sagði, gera forystu-
menn félagsins sér mætavel grein
fyrir því, að þörf er á vissum end-
urbótum á húsakynnum félagsins
á þessum stað og liggja að sjálf-
sögðu fyrir hugmyndir um það á
vettvangi félagsins, hvernig
standa mætti að þeim umbótum.
2. Komið hafa fram ummæli
um, að fjármunum þeim, sem
ganga til félagsins fyrir selda
þjónustu á Hveravöllum, sé lítt
varið til uppbyggingar á staðnum
sjálfum, heldur fari þeir til ann-
arra þarfa félagsins. Sannleikur-
inn er sá, að meirihluti innkomins
fjár af þjónustunni þarna rennur
til reksturs aðstöðunnar, m.a.
vegna launagreiðslna til starfs-
manna eða gæslumanna sumar
sem vetur og vegna viðhalds
mannvirkja og innbúnaðar húsa,
sem er ótrúlega kostnaðarsamt.
Þar að auki tekur félagið þátt í
launagreiðslum til gæslumanns á
vegum Náttúruverndarráðs á
staðnum. Ferðafélagið („félag
allra landsmanna", eins og það
hefur oft verið nefnt) hefur skyld-
um að gegna við ferðamenn víðs-
Mikilvægt er að fundin
verði heppileg lausn á
þeim vanda sem steðjar
að Ferðafélagi íslands,
segir Páll Signrðsson,
vegna skipulagsmála
á Hveravöllum.
vegar um hálendi og óbyggðir: það
þarf að byggja nýja gönguskála,
sem skila litlum eða jafnvel engum
tekjum, og halda hinum eldri við,
og það heldur uppi mikilli ferða-
starfsemi. Þessi starfsemi væri
vitanlega óhugsandi ef einhveijir
liðir í rekstri félagsins skiluðu
ekki hagnaði, en áhöld munu
reyndar vera um það hvort um
teljandi hagnað sé að ræða af
aðstöðunni á Hveravöllum, einkum
ef sjálfboðavinna félagsmanna þar
er metin til fulls verðs. Skyldi
þetta m.a. haft í huga, þegar
metnar eru ágóðavonir þeirra, sem
leggja vilja út í nýjan rekstur á
þessu svæði.
3. Því hefur verið haldið fram,
að umgengni ferðamanna sé ekki
nógu góð á Hveravöllum og þá
um leið látið að því liggja (að vísu
með óbeinum hætti), að Ferðafé-
lagið beri ábyrgð á því. Hið rétta
er hins vegar, að á síðustu árum
hafa, sem betur fer, farið fram
stórfelldar umbætur á hverasvæð-
inu og nágrenni þess, bæði til
aukins öryggis og hagræðis fyrir
ferðamenn. Nægir í því sambandi
að benda á vandaða göngupalla
um hverasvæðið og göngustíga
utan þess, sem komið hefur verið
upp með myndarbrag. Verður
þetta að teljast til fyrirmyndar á
fjölsóttum en viðkvæmum ferða-
mannastað.
4. Komið hafa fram ábendingar
um, að starfsemi Ferðafélagsins á
Hveravöllum skapi ekki atvinnu
fyrir fólk úr næstu byggðum og
að tekjur renni þannig ekki til
„heimamanna“. Þetta er atriði,
sem vel er þess virði að tekið sé
til gaumgæfilegrar athugunar og
umræðna á vettvangi félagsins,
sem og allt það annað, er verða
má til góðs í samskiptum félagsins
við fólk, sem kann að hafa hags-
muna að gæta við ýmsar aðstæð-
ur.
5. Flogið hefur fyrir, að nýrri
skáli félagsins á Hveravöllum hafi
verið reistur, um 1980, án nægi-
legs samþykkis sveitarstjórnar.
Mér er að vísu ekki persónulega
kunnugt um það, hvernig staðið
var að því máli af hálfu félagsins,
en af viðtölum við gegna menn tel
ég mig a.m.k. geta fullyrt, að þar
ha.fi eigi verið farið að með öðrum
hætti en almenn og ágreiningslaus
venja var fyrir á þeim tíma, enda
var sú framkvæmd látin fullkom-
lega átölulaus um mjög langt ára-
bil. Hafa heimamenn ætíð notfært
sér skálann með glöðu geði, t.d.
sem kærkomna bækistöð við
sauðfjársmölun á haustum, og þar
hafa þeir vissulega verið velkomn-
ir gestir. Hefð er því komin á stöðu
skálans á þessum stað.
6. Fyrir hönd félagsins stend
ég að sjálfsögðu við ummæli mín
í nefndu fréttabréfi um að ekki
hafi verið haft formlegt samband
við stjórn félagsins, er unnið var
að undirbúningi og afgreiðslu nú-
verandi aðalskipulags Svínavatns-
hrepps, sem gerir ráð fyrir því að
verulegur hluti aðstöðu félagsins
hverfi af svæðinu. Um þetta atriði
vísa ég nánar til glöggrar greinar-
gerðar Höskulds Jónssonar, fyrr-
verandi forseta Ferðafélagsins,
sem birtast mun hér í blaðinu, en
hún færir fullar sönnur á þessa
staðhæfingu mína.
7. Mikilvægt er, að fundin verði
heppileg lausn á þeim vanda sem
nú steðjar að Ferðafélaginu vegna
nefndra skipulagshugmynda,
þannig að félagið haldi sínum hlut
(og geti helst bætt hann) en jafn-
framt sé tekið tillit til eðlilegra og
réttmætra ætlana „byggða-
manna“ um atvinnustarfsemi
þeirra við ferðamannaþjónustu á
hálendinu.
Höfundur er forseti Ferðafélags
tslands.
BOÐSKAPUR aug-
lýsinganna sem Lána-
sýsla ríkisins byijaði
að birta 22. september
er hæpinn í meira lagi.
Þennan dag birtist
heilsíðuauglýsing í
Morgunblaðinu með
fyrirsögninni:
Akvörðun sem tryggði
framtíð afa og ömmu
fyrir 30 árum getur
nú tryggt framtíð þína
næstu 20 ár. í textan-
um, sem á eftir fer,
eru auglýst þau for-
réttindi að geta ávaxt-
að sparifé sitt með
verðtryggðum spari-
skírteinum ríkissjóðs sem nú bjóð-
ist til 20 ára. „Þannig tryggir þú
fjárhagslega framtíð þína næstu
20 árin,“ segir þar. Sé farið í
saumana á boðskapnum kemur
fljótt í ljós hve haldlaus hann er.
Ef að er gáð má telja hann skyld-
ari öfugmælum en alvöru. Auk
þess sem deila má á tilganginn
með birtingunni, átelja hvað verið
er að auglýsa. Vegna þess að
beiðni ríkisins um að fá meira að
láni þýðir í rauninni að auglýst er
eftir ótryggri framtíð afa og
ömmu, barna þeirra og barna-
barna.
Vítahringurinn
í meira en áratug hafa ríkis-
stjórnir landsins haft það mark-
mið ofarlega á blaði
að reka ríkissjóð án
halla. Hætta að slá
lán fyrir hluta út-
gjaldanna. Nú virðist
það komið efst á blað.
Heitstrengingarnar
hafa orðið háværari
með hvetju ári og al-
gengt er orðið að ráð-
herrar vari við því að
auka skuldir ríkisins
og skírskoti jafnframt
til þess hve siðiaust
sé að halda uppi þjón-
ustu nú sem uppvax-
andi kynslóð er ætlað
að borga síðar.
En árangurinn læt-
ur á sér standa. Síðasta kjörtíma-
bil var hallinn að jafnaði 8-9 millj-
arðar á ári og vantaði tvö árin um
það bil eina krónu af hveijum tíu
sem þjónusta og fjárfestingar rík-
isins kostuðu. Hallinn er tvöfalt
meiri sé dæmið reiknað til enda
og skuldbindingar um greiðslu líf-
eyris og ógreiddir vextir tekið
með. Því kemur ekki á óvart að
annar veruleiki skuli blasa við í
skýrslum og úttekt frá fjármála-
ráðuneytinu en í auglýsingum frá
undirstofnun þess, Lánasýslunni.
Þar má finna lýsingu á þessa leið:
„Auk þeirra neikvæðu áhrifa sem
vaxandi halli á ríkissjóði hefur á
vexti, hagvöxt og atvinnuleysi
leiðir hann til stóraukinna vax-
taútgjalda ríkissjóðs. í því dæmi
Áframhaldandi
skuldasöfnun þrengir
framtíðarkosti þjóðar-
innar, að mati Harðar
Bergmann, sem hér
fjallar um boðskap
lánasýslunnar.
sem rakið var í fjórða kafla kemur
í ljós að vaxtaútgjöld nær tvöfald-
ast á tímabilinu 1994-1998 og
verða um 20 milljarðar króna árið
1998. í reynd má því rekja allan
hallarekstur rikissjóðs til vaxta-
greiðslna og þannig að verulegu
leyti til hallareksturs og skulda-
söfnunar fyrri ára. Með viðvarandi
hallarekstri er því verið að skerða
lífskjör komandi kynslóða. Sú leið
getur ekki talist ábyrg.“ (Skýrsla
um áætlun í ríkisfjármálum 1995-
1998, útg. fjármáiaráðuneytið, 14.
júní 1994).
Ef við þurrkum auglýsingaglýju
Lánasýslunnar úr augunum blasir
veruleikinn við. Skuldabréfasala
ríkisins tryggði ekki framtíð afa
og ömmu heldur hafði hún það í
för með sér að þau búa við hækk-
andi skatta, aukin þjónustugjöld
og heilbrigðisþjónustu sem sífellt
er verið að takmarka. Frekari
skuldabréfasala tryggir hvorki
framtíð lántakendanna, þ.e. þjóð-
arinnar, né þeirra sem skuldabréf-
in kaupa. Eftir fengna reynslu _af
árangurslausri glímu við ríkis-
sjóðshallann og þegar skuldir sjóð-
ins voru orðnar hærri en árstekj-
urnar og sú staða var komin upp
að þær tvöfölduðust á einu kjör-
tímabili mátti ljóst vera að aldrei
yrði unnt að greiða skuldirnar með
jafnvirði þeirra. Það virðist hrein-
lega óhugsandi að þær verði
greiddar að fullu. Fyrir því liggja
bæði vistfræðileg og efnahagsleg
rök. Við sækjum ekki lengur afla
á nálæg, auðug fiskimið og tími
ódýrrar orku er liðinn. Því er full-
komið ábyrgðarleysi að ætla að
auðveldara verði að greiða skuldir
ríkisins í framtíðinni. Enn eru sleg-
in ný lán fyrir vöxtunum þannig
að skuldirnar tvöfaldast á sífellt
skemmra tímabili. Sé lántökunum
haldið áfram af sama ákafa og
nú er gert eykur það vandann með
hverju árinu sem líður. Það mynd-
ast vítahringur: vaxandi skuldir -
þyngri vaxtabyrði - minna fé til
ráðstöfunar - minni þjónusta rík-
isins.
Er unnt að snúa við?
Ég býst ekki við að ríkisstjórnin
fari að taka mark á manni úti í
bæ sem hefur áhyggjur af hag og
framtíð barna sinna og barna-
barna. Ég vænti þess heldur ekki
að hún taki mikið mark á áskorun-
um Sambands ungra sjálfstæðis-
manna og Sambands ungra jafn-
aðarmanna um að hlífa unga fólk-
inu við þyngri skuldabyrðum og
binda jafnvel í stjórnarskrá hömlur
á hana. En ég leyfi mér hins veg-
ar að vona að umhyggja atvinnu-
stjórnmálamanna fyrir eigin hag
valdi því að haldið verði af breiða
veginum áður en komið er í frek-
ari ógöngur. Skuldasöfnun, sem
myndar vítahring af því tagi sem
við vorum að skoða, bindur nefni-
lega hendur stjórnmálamannanna
fastar með hveiju ári sem líður,
þrengir ráðrúm þeirra til að fram-
kvæma stefnu sína, lokar leiðum.
Það hlýtur að vera lítið í það var-
ið að vera við völd án þess að
hafa -sæmileg fjárráð, hafa úr ein-
hveiju að spila. Eftir að það er
orðið höfuðviðfangsefni stjórnmál-
anna að draga saman seglin getur
varla talist mjög gaman að stýra
skútunni. Fjárvana valdhafi getur
ekki talist öfundsverður. Hann á
von á sparki frá kjósendum í næstu
kosningum!
Af þessum sökum, vegna um-
hyggju valdhafanna fyrir eigin
hag, getum við að Iíkindum vænst
þess að hætt verði um síðir að
reyna að tæla þá sem eiga peninga
til að kaupa ríkisskuldabréf.
Fyrsta skrefið ætti að felast í að
hætta að bjóða verðtryggð spari-
skírteini. íslenska ríkið hefur ekki
leyfi til að taka þá áhættu að verð-
tryggja skuldabréfin sem það selur
og greiða jafnframt háa vexti.
Slík verðtrygging þekkist naumast
í öðrum ríkjum. Hún stenst ekki
vegna breyttra tíma og skjótrar
skuldatvöföldunar eins og áður er
rakið. Þess er ekki að vænta að
hægt verði að greiða slíkar skuld-
ir að fullu. Það er ekki réttlætan-
legt að krefjast þess að uppvax-
andi kynslóð taki á sig verðtrygg-
ingu auk vaxta- og skuldabyrð-
anna sem við er að glíma. Von-
andi verður líka hætt að tala um
lánsfjárþörf ríkisins. Sjóðir og
stofnanir hafa ekki þarfír.. Fólk
hefur þarfír. Unga fólkið þarf
húsnæði og sæmileg skilyrði til
að ala upp börn sín. Ekki fleiri
skuldabagga - auglýsta í litprent-
uðum heilsíðuauglýsingum.
Höfundur fæst við ritstörf.
Hin glæfralega
lánasýsla ríkisins
Hörður
Bergmann