Morgunblaðið - 22.10.1995, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER 1995
MORGUNBLÁÐÍÐ
18 mánuðir verða
að mannsævi
Þeir bræður fengu ekki at-
vinnuleyfi, en voru að freista þess
að læra ensku. Þetta var erfitt,
þeir beinlínis löptu dauðann úr
skel og þá var það að Þorvaldur
fékk sér aukavinnu, sem var ólög-
legt, en er kunningi þeirra sem
gerði hið sama var gómaður og
sendur úr landi, sagði Þorvaldur
dapur í bragði við bræður sína
að trúlega væri hann næstur
úr því yfirvöld voru komin á
sporið.
Hann afréð því að ganga
í herinn í 18 mánuði.
Ætlaði hann þannig að
fórna sér fyrir málstað
þeirra bræðra.
Verða mat-
vinnungur
þeirra á þessu
tímabili. Þetta
var árið 1945.
Það teygðist á
þessum 18
mánuðum og
um vorið
1950 var
hann enn
hermaður í
Bandaríkja-
her. En af-
skaplega
sáttur, því
hann átti 30
daga frí í
vændum og
ráðgerði að
heimsækja
„gamli landur-
in“ og heilsa upp
á fjölskyldu og
vini.
Ekki stóð dýrðin
lengi. Hann kom á
þriðjudegi og fékk nær
samstundis boð að utan
um að koma aftur hið
snarasta til sérverkefna.
Þannig stóð á flugferðum
Hlutskipti það sem Borgnesingurinn Þor-
valdur Friðriksson ætlaði sér með inn-
göngu í Bandaríkjaher árið 1950 og
það hlutskipti sem forlögin höfðu
í raun bruggað honum gætu
ekki verið ólíkari. Tilvonandi
- matvinnungurþriggjaís-
lenskra bræðra við nám í
Minnesota lenti þess í
stað í hroðalegum
mannraunum í hildar-
leik Kóreustríðsins. Þor-
valdur var staddur „heimau
á dögunum og Guðmundur
Guðjónsson tók á honum
hús þar sem hann reyndist
fús að rifja upp eitt og ann-
að á lífsleiðinni.
UNGIR og ævintýra-
gjarnir leituðu Þorvald-
ur og tveir bræðra hans
til Bandaríkjanna. Þeir
fóru einn á ári á árunum 1942
til 1944. Þá var seinni heimsstyij-
öldin í fullum gangi og ekki lítið
mál að ferðast til Bandaríkjanna.
Þeir urðu að ferðast með skipa-
lestum og það var ekki hættu-
laust, kafbátar Þjóðveija voru um
allan sjó og skutu skipin í kaf.
Fyrstur bræðranria til að fara
var Eðvarð og hann var 31 dag
á leiðinni, en viðkoma var bæði á
Grænlandi og Bermúda þannig
að ekki verður sagt að farin hafi
verið beinasta leiðin. Síðastur fór
Þorvaldur. Hann fór með gamla
Goðafossi og var 21 dag á leiðar-
enda. Gamli Goðafoss var síðan
kafskotinn á heimleiðinni. „Þetta
voru taugatrekkjandi og í raun
hálfóraunverulegir tímar að lifa.
Það fylgdu lestinni tundurspillar
og vörðu okkur skakkaföllum, en
ekkert mátti út af bera. Eitt skip-
anna bilaði t.d. og dróst aftur úr.
Við sáum þegar kafbáturinn
hæfði skípið,“ segir Þorvaldur.
að hann var kominn aftur til New
York, þar sem stöðvar herdeildar
hans voru, á fimmtudeginum.
„Það var svolítið fyndið, ég var
kominn fyrstur á vakt þótt sumir
félaga minna þyrftu aðeins að
ferðast 100 til 200 mílur. Sérverk-
efnið sem ég átti að leysa af hendi
ásamt minni sveit var að fara til
Kóreu, en þar hafði ófriður bloss-
að upp.“
Þorvaldur verður hugsi, horfir
að því er virðist inn í sig eitt
augnablik og segir síðan ijarrænn
til augna: „Þetta voru slæmir
dagar. Mikið blóðbað og eymdin
og fátæktin hræðilegri en ég
kæri mig um að muna eftir. Þann-
ig löguðu er hins vegar ekki hægt
að gleyma.“
Þorvaldur getur þess síðan að
nýverið hafi minnisvarði um stríð-
ið og hina föllnu verið afhjúpaður
í Washington DC. Minnisvarðinn
er raunar almenningsgarður á
stærð við knattspyrnuvöll. Þar
hafa verið settar upp fjölmargar
eirstyttur, rúmlega mannhæð
hver um sig. Stytturnar eru af
hermönnum á göngu með vopn
sín og búnað.
Þar er einnig að finna langan
vegg úr grófum dökkum marm-
ara. í vegginn hafa verið felldar
ljósmyndir af 2.400 hermönnum
sem stara framan í þá sem vegg-
inn skoða. Það komu 1,5 milljón
manna við sögu í þessu stríði, en
þrátt fyrir að líkurnar gætu talist
litlar, kom Þorvaldur óvænt auga
á sjálfan sig stara framan í sig
af veggnum!
„Ég var auðvitað hissa á þessu.
Ég vissi það eitt að það var unn-
ið úr Ijósmyndum þar sem menn-
irnir horfa beint framan í linsuna.
Það var úr miklu að moða, því
kom mér á óvart að horfast þarna
í augu við sjálfan mig!
Ég var annars lengi að hugsa
mig um áður en ég fór og skoð-
aði þennan minnisvarða, því at-
burðir stríðsins hafa legið þungt
á mér lengst af. Ymsir félaga
minna hafa gengið enn lengra,
farið aftur til Kóreu. Ég ætti
kannski að gera það. Mér er sagt
að það hjálpi manni að sjá land
og þjóð í dag. Þar sem áður var
fátækt og sár örbirgð er nú vel-
megun og bjartsýni. Það er
kannski hægt að réttlæta stríðið
og þátttöku sína í því með því að
það hafi verið barist fyrir frelsi
þessa fólks og bjartari framtíð,“
segir Þorvaldur.
Blóðbað og mannraunir
Til marks um blóðbaðið í
Kóreustríðinu segir Þorvaldur að
50.000 hermenn hafi verið drepn-
ir þar á tæplega 3 árum. Þótt
mikið hafi verið talað um hversu
mannskætt Víetnamstríðið hafi
verið Bandaríkjunum, þá hafi
mannfallið í Kóreu ekki verið
mikið minna og Bandaríkjamenn
máttu þola í Víetnam og stóð sá
hildarleikur þó yfir í 7 ár. Þorvald-
ur segir aðeins frá stríðinu:
„Þetta var eiginlega að sumu
leyti mjög skrítið stríð. Oft voru
engar eiginlegar víglínur. Óvinur-
i