Morgunblaðið - 24.10.1995, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Svo lærir sem lifir
LISTIR
Morgunblaðið/Ásdís
LEIKLIST
Borgarlcikhúsið
BAR PAR
Höfundur Jim Cartwright. Islensk
þýðing: Guðrún J. Bachmann.
_ Barflugurnar í samvinnu við
Leikfélag Reykjavjkur.
Leikarar: Guðmundur Ólafsson
og Saga Jónsdóttir. Leikstjóri:
Heiga E. Jónsdóttir. Leikmynd og
búningar: Jón Þórisson. Lýsing:
Lárus Björnsson. Laugardagur 21.
október.
ÞETTA leikrit ku hafa slegið ræki-
lega í gegn hjá Leikfélagi Akureyrar
og verið sýnt þar lengur en nokkuð
annað leikrit. Það er skiljanlegt, því
bæði er leikritið skemmtilegt og svo
spillir ekki fyrir að það er sett upp
á bar, leikhúsgestir eru um leið bar-
gestir og geta notið guðaveiga meðan
á sýningu stendur, og andrúmsloft
allt er afslappað og þægilegt.
Það sem ræður þó úrslitum um
gengi leikritsins hlýtur þó að vera
frammistaða leikaranna tveggja, sem
eru í þeirri óvenjulegu stöðu að þurfa
að bregða sér í mörg ólík gervi með-
an á sýniiígu stendur. Persónur
verksins eru hjón sem eiga barinn
og vinna á honum, svo og viðskipta-
vinir þeirra. Allt í allt eru þetta ijórt-
án ólík hlutverk sjö karlhlutverk og
sjö kvenhlutverk.
Með hlutverkin fara þau Guð-
mundur Ólafsson og Saga Jónsdóttir
og þau eru bæði tvö frábær í öllum
hlutverkunum. Það var hreint með
ólíkindum að sjá breytinguna sem
varð á þeim á milli hlutverka. Með
hárkollu og búningum er greinilega
hægt að gjörbreyta manneskju á fá-
einum mínútum. Hlutverk gestanna
eru fjölbreytileg. Þannig leikur Saga
Afeng
skemmt-
uná
barnum
gamla konu, unga „gellulega" stúlku,
niðurlúta og kúgaða eiginkonu í yngri
kantinum og „glæsikvendi á miðjum
aldri“ - svo eitthvað sé nefnt. Og
Guðmundur leikur t.a.m. gamlan
mann, ungan töffara, heimskan harð-
stjóra og lítinn og uppburðarlítinn
kall.
Mörg skörp skil voru á milli ólíkra
persóna og má teljast afrek hjá bæði
Guðmundi og Sögu hvemig þau náðu
að sterkri persónusköpun hvers og
eins karakters. Guðmundur var
óborganlega fyndinn bæði sem töff-
arinn og sem litli karlinn stóru kon-
unnar. Hann var óhugnanlega kaldur
og sjúkur sem eiginmannsharðstjór-
inn, en ekki síst var hann sannfær-
andi í hlutverki bareigandans sem
hreytir stöðugt ónotum í konu sína,
er bældur og óhamingjusamur, en
reynir að breiða yfír það með hörk-
unni.
Gervi Sögu Jónsdóttur voru svo
ólík innbyrðis að maður trúði vart
að þar færi alltaf sama leikkonan.
Henni tókst að sýna margvíslegar
hliðar mannskepnunnar: einfeldni,
ótta, kátínu, örvæntingu o.s.frv. Leik-
ur og samleikur þeirra Sögu og Guð-
mundar er sigur fyrir þau bæði -
og leikstjórann, Helgu E. Jónsdóttur.
Leikmynd og búningar eru skrifuð
á Jón Þórisson. Leikmyndin kemur
svo að segja af sjálfu sér og lítið
um hana að segja (þetta er bara
bar). Búningarnir minntu mjög á
búninga í öðrum uppsetningum á
leikritum Jim Cartwrights hér
heima, t.d. á Taktu lagið Lóa, sama
leið er farin hvað það varðar.
Kannski er um að ræða „raunsæis-
stefnu“, þ.e. að svona klæðist breska
lágstéttin? Ekki veit ég það. En
búningamir eru skrautlegir og auka
við kómíska vídd leikritsins. Leik-
skráin er í formi „menu“ og það er
vel til fundið.
Þótt skopið sé ráðandi í leikritinu
framan af, er þó harmurinn aldrei
langt undan, bæði hjá kúnnum bars-
ins sem og eigendum hans. Eins og
fram kemur í byrjun leiksins er bar-
inn n.k. smækkuð mynd samfélags-
ins; þar trúlofast fólk og skilur, kyss-
ist og slæst. En sá harmur sem
snertir áhorfandann dýpst er harmur
hjónanna sem hafa bælt og breitt
yfir margra ára sorg, brynjað sig
með áfengi og þögn. Síðasta atriði
ieikritsins, þegar brynjan brotnar
loksins, hlýtur að vera erfiðasta atr-
iðið fyrir leikarana, því þar er mikil
kúvending í leik og túlkun. Þau Saga
og Guðmundur komust vel frá þessu
atriði eins og hinum skoplegri. Sér-
staklega náði Guðmundur að sýna
sterkar tilfinningar sem komu á
óvart eftir þá brynju sem hafði ein-
kennt persónuna allt fram að því.
Þar var hárfín túlkun að verki í erf-
iðu atriði.
Ég hvet þá sem venja komur sín-
ar á bari höfuðborgarinnar, til að
fá sér einn léttan fyrir svefninn, að
skella sér á Leynibarinn í Borg-
arleikhúsinu þegar tækifæri gefst
(og að sjálfsögðu alla hina líka).
Soffía Auður Birgisdóttir
TONLIST
Áskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Kjartan Sigurjónsson. Sunnudagur
22. október
FYRSTU tónleikana af röð tón-
leika til styrktar nýuppsettu orgeli
í Áskirku, lék Kjartan á litla P.
Brun-orgelið, litla segi ég því það
er á mörkunum að hægt sé að
krefjast heilla tónleika á það, en
þá aðeins með mjög afmörkuðu
efnisvali. Kjartan hafði vit á að
halda sér innan þessara marka,
nokkurnveginn. Sjakonna Pachel-
bels var i hæverskasta lagi frá
hendi Kjartans og hefði þolað örlít-
ið meiri andlitslyftingu. Sálmafor-
leiki nokkra hefur Bach gert yfir
sálminn Nun komm der Heiden
Heiland og er sá þeirra sem Orgel-
bókin hefst á líklega þeirra þekkt-
astur. Gaman hefði verið að heyra
alla bessa forleiki saman því ólíkir
LEIKLIST
Fclagshcimili Kópa-
vogs — Fannborg
GALDRAKARLINN í OZ
Höfundur L. Frank Baum. Höfund-
ur tónlistar Harold Arlen. Islensk
þýðing Hulda Valtýsdóttir. Þýðing
söngtexta Krislján frá Djúpalæk.
Leikstjóri Hörður Sigurðarson.
Leikmynd Þorleifur Eggertsson.
Búningar Jóhanna Pálsdóttir.
Lýsing Skúli Rúnar Hilmarsson.
Utsetningar, hljóð og undir-
leikur Jósep Gíslason. Laugar-
dagur 21. október.
ÉG skellti mér í leikhús um dag-
inn, á Galdrakarlinn frá Oz, í flutn-
ingi Leikfélags Kópavogs.
Ég hef alltaf haldið að sagan um
Oz væri bara tiþog hefði alltaf ver-
ið til, svipað íslendingasögunum.
En svo lærir sem lifir, hún var sam-
in af manni, Lyman Frank Baum,
blaðamanni sem fékk leið á að skrifa
um þurrar og litlausar staðreyndir
svo hann hætti því og byrjaði að
skrifa sögur þar sem ekkert nema
hans eigið ímyndunarafl réð ferð-
inni, ævintýri.
Ævintýrin hans voru ekki gerð
eftir hinni hefðbundnu „einu sinni
var“-formúlu heldur skapaði hann
sér sinn eigin stíl, sem bókmennta-
gagnrýnendur áttu erfitt með að
kyngja. Rætnisfullar rægitungur
þeirra náðu þó ekki eyrum lesenda
sem líkaði svo vel að tólf bækur um
Oz-landið sigldu í kjölfarið. Eftir lát
Franks Baum réð útgáfufyrirtæki
hans nýja höfunda til að halda sög-
unni um Oz-land gangandi. Nítján
bækur voru skrifaðar á þann hátt
svo að á endanum taldi bókaflokkur-
inn þijátíu og tvær bækur.
Sagan um galdrakarlinn frá Oz
kom fyrst út árið 1900, fyrir níutíu
og fímm árum, en er, einsog flestall-
ar sögur sem gerast í öllum Ævin-
týralöndum, svo rosalega tímalaus
að mín vegna gæti hún hafa komið
út í september síðastliðnum og gerst
þá líka. í stuttu máli fjallar sagan
um Dóróteu sem býr ásamt Hinriki
frænda og Emmu frænku einhvers
staðar á sléttum Könsu, svo þurru
og litlausu landi að hún man ekki
eftir að hafa séð þau brosa eða vera
glöð. Dag einn kemur hvirfilbylur,
svo öflugur að hann feykir Dóróteu
í húsinu sínu hátt í loft upp og ber
hana til annars lands, Oz-lands.
Oz-land er fallegt og íbúar þess
vinalegir en samt er heimþrá Dóró-
teu mikil, svo mikil að hún tekst á
hendur erfitt ferðalag eftir Gula tíg-
ulsteinaveginum til Smaragðsborg-
ar þar sem hinn voldugi og ógurlegi
Galdramaður býr í von um að hann
geti, og vilji, hjálpa henni að kom-
ast aftur heim. Á leið sinni hittir
hún marga skrítna fugla, heilalausa
fuglahræðu, hjartalausan skógar-
höggsmann úr blikki og huglaust
ljón, sem allir slást í för með henni
Spilað
upp í
skuldir
eru þeir mjög en hefðu klætt orgel-
ið. Kjartan lék aftur á móti þrjá
sálmaforleiki yfir Wer nur den lie-
ben Gott lasst walten. Nokkur órói
var yfir flutningnum. Þó sérstak-
lega yfir þeim fyrsta sem verður
að hafa sérstaklega nákvæma
hrynjandi vegna allra skrautnótn-
anna sem þessi forleikur er krýnd-
ur. Sú ágæta tónsmíði Buxtehude
Preludía og fuga í g-moll þarf,
þótt merkilegt sé, stærra - eða lit-
ríkara - hljóðfæri en Kjartan hafði
til umráða. Verkið þarf að glansa
bæði ryðmiskt og í litríki. Kóralinn
í von um að Galdrakarlinn geti gef-
ið þeim það sem þá vantar; heila, •
hjarta og hugrekki.
Á leiðinni lenda þau í ýmsum
ævintýrun, sem von er, þau eru í
Ævintýralandi. Á endanum komast
þau á leiðarenda en Galdrakarlinn
er ekki alveg eins og honum hafði
verið lýst. Engu að síður uppfyllir
hann óskir þeirra eftir beztu getu.
Leikgerðir sagna vilja oftar en ekki
verða ansi ólíkar sögunum sjálfum,
persónum og stöðum bætt inní eða
þurrkaðar út með öllu. Þannig var
Guli tígulsteinavegurinn hvergi sjá-
anlegur og fjórar nýjar persónur
voru komnar á sléttur Könsu, sem
allar áttu sér samsvaranir í persón-
um í Oz. Auk þess var ekkert sem
sagði að sögusvið raunveruleikans
væri Kansa, það hefði eins getað
verið Hamraborgin í Kópavogi.
Leikararnir stóðu sig allir ... já,
þeir stóðu sig allir, nema Bjarni
Guðmarsson í hlutverki Fuglahræð-
unnar. Hann átti stórleik, orðabók-
ardæmi fyrir „senuþjóf sem tekur
þó ekki athygli frá öðrum leikur-
um“. Skammt honum að baki kom
Sylvía B. Gústafsdóttir sem vonda
Vestannornin, dyggilega studd af
Skúla Rúnari Hilmarssyni ljósa-
manni sem lýsti hana upp með kast-
ljósi með einhverri grænni slikju sem
gerði hana að einni ófrýnilegustu
norn sem ég hef séð. Ég varð þó
aldrei neitt verulega hræddur við
hana, til þess sá einn ungur áhorf-
andi: ,
„Komdu bara, ég skal sko bara
sparka í þig,“ alltaf gott að vita af
einhveijum sem gætir manns ef
vondar nornir fengju útþrá og þætti
sviðið of lítið fyrir sig.
Ljósa- og hljóðbúnaður var alveg
þrælgóður, þó þar held ég hafi
mestu verið að þakka Skúla Rúnari
ljósamanni og hljóðmanninum
Magnúsi Guðmundssyni. Það eru
nefnilega ekki tækin sem skapa
gæðin, heldur mennirnir sem stjórna
þeim, en það vill oft gleymast. Leik-
hússtjórar stóru leikhúsanna gætu
gert margt vitlausara en að senda
ljósa- og hljóðmenn sína í starf-
skynningu upp í Fannborg. Leik-
myndin var nokkuð góð, í einfald-
leika sínum. Þó fannst mér ekki
nógu skýr skil milli raunveruleikans
og Oz. Hneigingar; þetta sem leikar-
ar gera í lok sýningar, er svolítið
sem áhugaleikfélög þurfa að æfa
betur og ekki hafa svona „innan-
húss“ einsog oft vill verða, „utan-
bæjarbomsur" sækja sýningarnar
líka.
í heildina litið fannst mér þetta
góð sýning, og það sem meira var,
mjög skemmtileg líka, þó svo ég sé
ekki alveg sáttur við að Oz-landið
sé ekki til nema í huga Dóróteu.
Það er vitneskja sem veruleikafirrt-
ur áskrifandi gluggapósts getur al-
veg verið án. Börnin skemmtu sér
vel og voru vel með á nótunum. Er
það ekki fyrir öllu?
Heimir Viðarsson
í a-moll eftir César Frank er skrif-
aður fyrir stórt hljóðfæri og stóra
kirkju og átti því tæplega heima í
litlu Áskirkju, skar sig enda úr í
efnisskránni, heppilegra hefði ver-
ið að enda tónleikana í þeim stíl
sem á undan var genginn.
Fáir voru því miður mættir í
kirkjuna til að styrkja orgelkaupin
og ástæðumar sjálfsagt margar
og ein þeirra vafalaust sú, sem
prestur kirkjunnar, sr. Árni Sigur-
björnsson, nefndi í þakkarávarpi
til orgelleikarans í lok tónleikanna,
að veðrið má hvorki vera gott né
vont. Organistar í Reykjavík og
félagar í Félagi íslenskra organ-
leikara verða þó að halda sig innan
borgarmarka sunnudaga, sem og
flesta aðra daga, og því var veðrið
tæplega ástæðan fyrir því að eng-
inn þeirra mætti til að hlusta á
formann sinn spila, utan organleik-
ari kirkjunnar og sá sem spila á
næstu tónleika til styrktar orgel-
kaupunum.
Ragnar Björnsson
ANTIKUPPBOD
íkvöld
í Faxafeni 5 kl. 20.30.
Húsgögn, listmunir, postulín og
ekta handunnin persknesk teppi.
SÝNING í DAG KL. 10-16.
BORG
antik
Faxafeni 5, sími 581 4400