Morgunblaðið - 24.10.1995, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
AAGOT
VILHJÁLMSSON
+ Aagot Fougner
Vilhjálmsson
fæddist á Seyðis-
firði 7. apríl 1900.
Hún lést á Borgar-
spítalanum 15.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Kitty
Överland Johansen
og Rolf Johansen,
kaupmaður á Reyð-
arfirði. Aagot var
elst 9 systkina. Þau
eru Valborg Fougn-
er, Sverre Fougner,
Arthur Fougner,
Hákon Fougner, Johan Thulin,
Olga, Rolf og Otto. Hákon Fo-
ugner er einn á lífi. Aagot gift-
ist árið 1920 Arna Vilhjálmssyni
héraðslækni á Vopnafirði, f. 23.
6.1894, d. 9.4.1977. Börn þeirra
eru Snorri lögfræðingur, f.
10.7. 1921, d. 21.12. 1972, Kjart-
an, héraðslæknir, f. 8.12. 1922,
Blómastofa
Friöfmm
Suðuriandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öll kvöld
til kl. 22,- einníg um helgar.
Skreytingar við öll tifefni.
Gjafavörur.
d. 21.5. 1978, Arni,
framkvæmdastjóri,
f. 26.11.1924, Krist-
in Sigríður, kaup-
maður f. 30.6. 1926,
Sigrún ritstjóri, f.
6.9. 1927, Valborg
hjúkrunarfræðing-
ur, f. 12.2. 1930,
Vilhjálmur járn-
smiður, f. 20.4.
1933, Aagot full-
trúi, f. 7.4. 1935,
Rolf , Fougner
tæknifræðingur, f.
3.11. 1937, Aðal-
björg hjúkrunar-
fræðingur, f. 17.1. 1939, og
Þórólfur verslunarmaður, f.
9.11. 1941. Aagot og Arni sett-
ust að á Vopnafirði og bjuggu
þar í 36 ár. Þau fluttust til
Reykjavíkur 1959.
Utför hennar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin kl. 15.
LÁTIN er í hárri elli tengdamóðir
mín, Aagot Vilhjálmsson, fyrrpm
læknisfrú á Vopnafirði. Hún var
af norsku bergi brotin.
A síðari hluta nítjándu aldar og
fram á þessa öld voru mikil sam-
skipti milli Norðmanna og Austfirð-
inga. Norskir athafnamenn settust
að á Austfjörðum, byggðu sér reisu-
leg hús og voru umsvifamiklir í
verslun og margvíslegum atvinnu-
rekstri. Síldveiðar og útflutningur
á síld og öðrum sjávarafurðum var
blómlegur. Norðmenn settu á þess-
um tíma svip sinn á líf og afkomu
fólks á Austfjörðum. Meðal þeirra
sem þar komu við sögu var Sigurd
^Johánsen (f. 1860) frá Stavanger.
Hann rak verslun á Vopnafirði og
Seyðisfirði þar sem hann var búsett-
ur. Hann var vel kynntur, sem
marka má af því að hann var kvadd-
ur til setu í fyrstu bæjarstjórn Seyð-
isfjarðar.
Sigurd Johansen átti mörg systk-
ini sem flest voru yngri en hann.
Eitt þeirra var Rolf (f. 1874). Hann
kom til íslands á fimmtánda ári og
gerðist innanbúðarmaður hjá bróð-
ur sínum. En á stóru heimili kaup-
mannshjónanna var einnig þörf fyr-
ir aðstoð við uppeldi bamanna og
til þeirra réðst nokkru síðar ung
stúlka frá Noregi, Kristine Överland
að nafni, ávallt kölluð Kitty. Þessi
^tvö aðkomnu ungmenni felldu hugi
saman þegar fram liðu stundir og
gengu í hjónaband á Seyðisfirði
árið 1899. Ári síðar fæddist þeim
dóttir sem í skírn hlaut nafnið Aa-
got. Alls urðu böm þeirra níu en
tveir drengir dóu í frumbernsku.
Þau ólu auk þess upp tvö fóstur-
böm. Þau áttu lengst af heima á
Reyðarfirði þar sem Rolf stundaði
verslun og útgerð. Þannig er í ör-
stuttu máli sagan um ungu hjónin
frá Stavanger sem tóku ástfóstri
við nýja fóstuijörð og urðu foreldr-
ar þeirrar merkiskonu sem hér er
minnst.
Þegar Aagot var komin á ungl-
ingsaldur fór hún ásamt Valborgu
systur sinni í unglingaskóla á Seyð-
isfirði og síðar í Gagnfræðaskólann
á Akureyri. í hópi skólafélaga
þeirra þar voru ýmsir þjóðkunnir
menn, svo sem Hermann Jónasson
ráðherra og Jóhann Jónsson skáld,
og þaðan átti hún margar góðar
minningar.
Á níræðisafmæli Aagotar skrif-
aði sonardóttir hennar, Auður
Árnadóttir, afmælisgrein um hana
þar sem hún lýsir vel lífí og starfi
þeirra læknishjónanna á Vopnafírði
og með góðfúslegu leyfi hennar birti
ég hér kafla úr henni:
„Árið 1920 giftist Aagot Árna
Vilhjálmssyni lækni. Þau fluttust
nýgift til Noregs og bjuggust jafn-
vel við að setjast þar að, þar sem
læknishéruð á íslandi lágu ekki á
lausu. Vorið eftir fór hún svo heim
til að eignast fyrsta barnið. Árni
kom síðan heim næsta vetur og
starfaði sem læknir á ýmsum stöð-
um þangað til honum bauðst emb-
ætti héraðslæknis á Vopnafírði og
settust þau þar að árið 1924. Þar
bjuggu þau síðan allt til ársins
1960.
Að mörgu leyti má segja að í lífi
læknishjónanna á Vopnafirði endur-
speglist líf kaupmannshjónanna á
Reyðarfirði. En munurinn er sá að
hér var ekki um kaupmanninn að
ræða, heldur embættismanninn,
héraðslækninn. Árni læknir var í
hreppsnefnd í áratugi og oddviti
um skeið. Á heimili þeirra þurfti
því ekki aðeins að veita þreyttum
ferðalöngum beina, heldur var þar
sjúkrahúsið í héraðinu, hótelið og
gistiheimilið. í apótekinu, sem aldr-
ei var nefnt annað, var móttaka
fyrir alla sjúklinga sem komu og
þar voru gerðar aðgerðir. Ef um
meiriháttar aðgerðir var að ræða
þurfti að taka sjúklinginn inn á
heimilið og veita honum þar að-
hlynningu. Frú Aagot þurfti því að
vera margt í senn. Hún var ekki
aðeins húsmóðir á sínu stóra heim-
ili og móðir barna sinna, heldur var
hún einnig hjúkrunarkona og að-
stoðarlæknir, þótt hún hefði ekki
til þess skólamenntun og sennilega
hefur ekki liðið svo dagur að hún
væri ekki sótt til aðstoðar við tann-
töku og annað slíkt. Allt lín og
umbúðir sjúklinganna varð að þvo
með öðrum þvotti heimilisins og öll
læknisáhöld og tæki varð að sótt-
hreinsa í eldhúsinu.
Þá var rekinn smábúskapur til
heimilisþarfa, mótekja stunduð til
eldiviðar og mikið unnið að heimilis-
iðnaði. Frú Aagot eignaðist rokk
og lærði að spinna og síðan var
pijónað, heklað og saumað. Fljót-
lega eignaðist hún pijónavél og eft-
ir það sá hún ekki aðeins eigin
heimili fyrir pijónlesi, heldur pijón-
aði hún bókstaflega fyrir alla sveit-
ina í mörg ár. Lengi hafði hún litla
hannyrðaverslun inn af lækninga-
stofunni og var það umboð frá versl-
un Baldvins Ryel á Akureyri.
En þótt önn dagsins væri mikil
fann hún alltaf tíma til að sinna
félagsmálum. Hún starfaði mikið í
Kvenfélagi Vopnafjarðar og var þar
lengst af gjaldkeri. Hún sat um langt
skeið í sóknamefnd Vopnaflarðar-
sóknar. Þá er ótalinn áhugi hennar
á leiklist. Hún hafði mjög gaman
af að leika og var ein aðaldrifijöðrin
í leikfélagi á Vopnafirði og lék oft
sjálf í ýmsum hlutverkum.
Eftir að þau hjónin _ fluttust til
Reykjavíkur starfaði Árni læknir
um árabil hjá Tryggingastofnun
ríkisins, en hann lést í apríl 1977.
Þó að amma Aagot standi ekki
lengur á leiksviði er hún samt sem
áður í stóru hlutverki, því hún er
sá tengiliður sem heldur þessari
stóru ijölskyldu saman. Hún hefur
alltaf jafngaman af að hitta fólk,
fara í leikhús, á tónleika eða gera
eitthvað skemmtilegt, enda hrókur
alls fagnaðar hvar sem hún fer.
Hún tekur virkan þátt í félagsstarfi
aldraðra og stundar þar reglulega
leikfími og handavinnu. Einnig er
hún meðlimur í Félagi austfirskra
kvenna og sækir þar fundi reglu-
lega. Ekki em mörg ár síðan hún
hætti píjónaskapnum, en handa-
vinnan er samt aldrei langt undan,
t.d. útsaumur eða barnahosur.“
Síðustu tíu ár ævinnar átti Aagot
heimili að Miðleiti 5. Þar átti hún
góð og gjöful samskipti við aðra
íbúa hússins og naut þess að taka
á móti ættingjum sínum og vinum
og veita þeim allt sem hún mátti
af gnægð hjarta síns. Og þangað
sótti unga fólkið í fjölskyldunni
ekki síður en börn hennar og
tengdabörn því að öllum var unun
að því að vera í návist hennar. Við
sem þess nutum þökkum samver-
una að leiðarlokum.
Megi hún hvíla í friði.
Sveinbjörn Jónsson.
í dag kveðjum við í hinsta sinn
Aagot ömmu. Í hugann kemur
mynd af gráhærðri konu, talsvert
unglegri en árin gáfu til kynna.
Hún var lágvaxin, nett og kvik á
fæti, oftast brosandi og viðmótið
hlýlegt. Það sem einkenndi hana
var lífsgleði, jákvæðni og kærleikur
til náungans. Okkur barnabörnun-
um var hún afar hjartfólgin. Hún
sýndi áhuga öllu því sem við höfðum
fyrir stafni og sótti ófáar samkom-
ur þar sem afkomendur hennar
Minnismerki úr steini
Steinn er kjörið efni í allskonar minnismerki. Veitum
alla faglega ráðgjöf varðandi hverskonar minnismerki.
Áralöng reynsla.
ifi
fi S. HELGAS0N HF
STEINSMIÐJA
SKEMMUVEGI 48 . SlMI 557 6677
KAUVN
Oionv
voru meðal þátttakenda. Hún var
og heiðursgestur við alla helstu við-
burði í lífí okkar.
Fyrir okkur var hún alltaf amma
í Barmahlíð. Þar bjuggu þau afí og
þar vorum við alltaf velkomin sem
og í Miðleiti 5. Fjölmargar
gestabækur hennar vitna um miklar
gestakomur enda var hún góð heim
að sækja. Hún var hvers manns
hugljúfi og elskuð og virt af öllum
sem hana þekktu.
Eitt af því sem tengist minning-
unni um ömmu eru blómin. Hennar
helsta áhugamál hin seinni ár var
blómarækt. Allt dafnaði vel í kring-
um hana, bæði plöntur og menn.
Hún var mikil hannyrðakona.
Eftir hana liggja margir fallegir
munir. Öll gengum við í pijónanær-
fötum og ,gammosíum“ frá ömmu
og bömin okkar fengu litlar pijóna-
hosur og bamateppi sem hvarvetna
vekja athygli fyrir gott handbragð.
Ámma naut þess að hafa fjöl-
skylduna í kringum sig. Allir tengd-
ust henni nánum böndum bæði ung-
ir sem aldnir. Hún hafði sérstakt
lag á því að laða til sín yngstu
bömin sem sakna nú langömmu
sinnar sárt. Hún þreyttist aldrei á
ærslafullum leik langömmubarn-
anna heldur gladdist yfír athafna-
semi þeirra og lífsgleði.
Við munum minnast af hlýhug
samvemstundanna með Aagot
ömmu og þökkum fyrir árin sem
við fengum að njóta með henni.
Megi Guð geyma hana.
Far þú I friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Gerður Aagot og Elín
Huld Árnadætur.
Þá er hún amma farin, ættar-
höfðinginn, þessi merkilega kona
sem var jafngömul öldinni en náði
þó aldrei að verða neitt tiltakanlega
gömul í huga okkar.
Okkur fannst hún amma dálítið
undur vegna þess að hún eltist ekki
þótt árin færðust yfir hana. Hún var
alltaf eins. Alltaf jafnungleg, alltaf
jafnminnug á afmælisdagana, alltaf
nýbúin að pijóna kynstur af ung-
bamasokkum og hún var alltaf í
góðu skapi. Eða ég man að minnsta
kosti ekki eftir að hafa séð ömmu
öðruvísi. Hún amma átti frábæra
ævi. Auðvitað fékk hún sinn skammt
af mótbyr og sorgum en þær urðu
henni ekki fjötur um fót. Hún elsk-
aði fólk og samneyti við það og
hefur áreiðanlega oft glaðst í hjart-
anu yfír ríkidæmi sínu, afkomendun-
um sem orðnir eru á annað hundr-
að, þótt ekki væri hún vön að vera
með einhveija tilfínningasemi yfir
því. Ættarhöfðingjatignfna bar hún
af fullkominni reisn eins og hattinn
góða á níræðisafmælinu - alltaf
hrókur alls fagnaðar.
Hún amma tók einatt öllu sem
að höndum bar með dæmalausri
jákvæðni. Hún var snillingur í þess-
ari vandlærðu list að lifa í núinu.
Eitt sinn sátum við saman þijár
kynslóðir að spjalli og sú fjórða,
barnabarnabörnin dunduðu sér með
liti og litabók. þá sagði amma:
„Mikið held ég að það sé gaman
að lita. Eg þyrfti að fá mér litabók,
hún verður gott viðfangsefni fýrir
mig þegar ég hætti að geta pijón-
að.“ Og hló dátt.
Okkur fannst hún amma dálítið
undur vegna þess að hún veitti
okkur innsýn í löngu liðinn tíma.
Fyrir um tveimur árum, er við sát-
um eitt sinn hjá henni í stofunni,
leyfði hún okkur að fylgja sér þeg-
ar hún rifjaði upp ferð til Akur-
eyrar árið 1916. Hún lýsti sjóferð-
inni, siglingunni inn Eyjafjörð sem
og staðháttum og fólki á Akureyri
á svo lifandi hátt að mér fannst ég
standa sjálf í sporum þessarar
fímmtán ára stúlku í fyrstú lang-
ferðinni að heiman. Og það er óneit-
anlega sérstök reynsla að fá að
skyggnast þannig inn í fortíðina -
það er eins og tíminn sé þurrkaður
út og manni gefín hlutdeild í veru-
leika sem maður hefur ekki lifað
sjálfur.
Líf ömmu var einhvern veginn
alltaf svo sjálfsagt. Þannig fannst
okkur óhugsandi annað en hún yrði
að minnsta kosti hundrað ára, að
hún yrði líka ómissandi gestur í
aldamótahátíðahöldunum eins og á
öllum öðrum gleði- og hátíðarstund-
um í lífi okkar. En eins og líf henn-
ar var sjálfsagt verður dauðinn það
einnig og það er aðeins hægt að
gleðjast yfir því að þjáningin dróst
ekki á langinn. Það er ekki erfítt
að trúa því_að þar sem hún er núna
sé alveg óskaplega skemmtilegt.
Blessuð sé minning hennar ömmu.
Aagot Vigdís Oskarsdóttir.
Enn man ég glöggt er ég sá
Aagot fýrst fyrir aldarþriðjungi,
fyrirmannlega, alúðlega og bros-
milda og brá fyrir glettnisglampa í
augum.
■ Aagot Fougner Johansen, Vil-
hjálmsson, var dóttir norskra kaup-
mannshjóna á Reyðarfirði. Tvítug
giftist hún lækni norðan úr Þistil-
fírði, Árna Vilhjálmssyni, og lágu
leiðir þeirra saman upp frá því
meðan bæði lifðu. Lengst af bjuggu
þau á Vopnafirði þar sem Árni var
héraðslæknir í 36 ár í víðlendu og
einangruðu héraði. Er Árni lét af
störfum fluttust þau til Reykjavík-
ur. Árni lést 1977.
í Vopnafirði tóku þau þátt í önn
fólksins. Árni sat t.d. lengi í hrepps-
nefnd og kenndi unglingum þegar
vantaði kennara. Aagot aðstoðaði
mann sinn við læknisverk, var virk
og eflaust oft driffjöður í félagslífi,
pijónaði flíkur fyrir fólk, og þegar
lá á að bjarga verðmætum lét lækn-
isfrúin sig ekki vanta við síldarsölt-
un. Fyrir kom fyrr á árum, að lækn-
irinn hefði fataböggul með til sæng-
urkonu.
Þau Aagot og Árni eignuðust 11
börn, sem öll komust á legg. Eins
og títt var á stórum heimilum fyrir
tíma raftækjanna var þar stundum
vinnufólk meðan börnin voru ung.
Ekki hefur farið fram hjá þeim, sem
þekkja til þessa nær aðeins af frá-
sögnum, hveijum vináttuböndum
þetta fólk bast fjölskyldunni og
hveija rækt Aagot sýndi því æ síð-
an.
Ættingjum í Noregi sýndi Aagot
ræktarsemi, gerði sér ferðir til Nor-
egs á slóðir foreldra sinna, tók á
móti norskum gestum hér og var í
bréfatengslum við vandafólk í Nor-
égi fram til hins síðasta.
Aagot var félagslynd og virk í
ýmsum samtökum, átti létt með að
kynnast og vinna með fólki og lét
sitt ekki eftir liggja þar sem unnið
var að góðum málum. Var hún því
vinamörg. Undir nírætt var hún að
sögn hrókur alls fagnaðar og dans-
aði gömlu dansana á við hina yngri
á samkomum Vopnfirðinga í
Reykjavík.
Aldrei var hún iðjulaus og sér
þess merki í hannyrðum hennar,
sem vitna um hagleik og smekkvísi.
Hún hafði áhuga á þjóðmálum
og fylgdist með þeim af áhuga og
innlifun.
Hin síðari ár var Aagot tengiliður
hinnar fjölmennu fjölskyldu sinnar.
Sérhver nýliði, maki eða ungbam,
var kynntur fyrir henni og hún vissi
deili á heimkynnum og viðfangsefn-
um hvers og eins. Alltaf gaf hún
sér tíma til að samfagna niðjum sín-
um með því að vera við útskrift eða
skólatónleika eða sækja sýningar,
bömunum til örvunar og sér til
ánægju, enda naut hún virðingar
og ástríkis þeirra sem og annarra
sem henni kynntust. Þegar íbúð
hennar varð of lítil var tekið á móti
gestum í samkomusal í Miðleiti 5
því að enginn vildi fara á mis við
jólaboð hjá ömmu eða annan fjöl-
skyldufagnað.
Aagot var sjálfsagður gestur á
fagnaðarstundum ættingjanna.
Haft var á orði, að hver heimsókn
hennar yrði að hátíðarstund sökum
virðulegrar háttvísi hennar, hóg-
værðar og jákvæðrar lífssýnar.
Það er mikils virði að hafa átt
kost á að kynnast slíkri konu.
Árni G. Stefánsson.