Morgunblaðið - 29.10.1995, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1995 17
legt að fólksflutningar aukist enn
frekar frá fylkinu í kjölfar aðskiln-
aðar.
En ástæðurnar fyrir aðskilnaðar-
hugmyndunum eru ekki efnahags-
legar, þær eru aldargamlar. Það
voru fyrst og.fremst Frakkar sem
settust að á því landsvæði sem nú
telst Quebec. Bretar voru hins veg-
ar fjölmennir í nágrenninu og öðluð-
ust yflrráð yfir Quebec eftir að
hafa sigrað strið milli þessara hópa
1759. Nokkrum áratugum seinna
voru samþykktar reglur til að
vemda frönsku og franska menn-
ingu í Quebec. En þrátt fyrir að
mun fleiri Frakkar hafi verið í Qu-
ebec stjórnuðu Bretar fylkinu að
mestu leyti, bæði efnahagslega og
stjórnmálalega. Quebec-búum leið
eins og nýlendu Breta og uppreisn-
ir og stríð þessara tveggja hópa
héldu áfram á 19.' öldinni. Nú
mætti ætla að svo gamlar deilur
gengju ekki aftur í nútímanum. En
staðreyndir tala öðru máli. Quebec-
búar hafa alltaf haldið uppi minn-
ingunni um kúgun Breta og upp-
reisnir þeirra gegn breskum yfirráð-
um. Og eins og víða annars stáðar
í heiminum falla þjóðernishug-
myndirnar í góðan jarðveg.
Kosningabaráttan
í upphafi kosningabaráttunnar
síðastliðið haust benti allt til þess
að nei-fylkingin myndi vinna með
nokkrum yfirburðum. Kosningabar-
áttan var því í daufara lagi lengi
framan af og virtist fólk í Quebec
ekki vera sérstaklega áhugasamt
um málið. Kosningabaráttan tók
hins vegar stakkaskiptum fyrir um
þremur vikum eftir að Lucien Bouc-
hard sneri heim til Quebec og tók
við kosningabaráttunni af Parizeau.
Bouchard, formaður „Bloc Qu-
ebecoise", er í stjórnarandstöðu og
hefur setið á kanadíska þinginu í
Ottawa. Hann hélt þó heim af þingi
til að bjarga sínum málstað. Og
Parizeau lét honum eftir að leiða
kosningabaráttuna. Bouchard er
óhemjuvinsæll í Quebec og honum
tókst að blása nýju lífi í kosninga-
baráttuna. Hann er mikill ræðu-
maður og nær vel til áheyrenda.
En Quebec-búar eru ekki að kjósa
stjórnmálaleiðtoga á morgun. Þetta
eru ekki venjulegar pólitískar kosn-
ingar. íbúar Quebec eru að kjósa
um grundvallarbreytingu í sínu
landi.
Ein aðalástæðan fyrir aðskilnað-
arhugmyndum er sú að Quebec vill
veija menningu sína og tungu. Það
hefur hins vegar vakið athygli í
þessari kosningabaráttu að lista-
menn í Quebec hafa ekki blandað
sér í baráttuna, ólíkt því sem átti
sér stað 1980. Arið 1980 tóku lista-
menn mjög virkan þátt í barátt-
unni, en núna hafa þeir setið heima.
Eins og svo oft er ástæðan fyrir
því einkum fjármálalegs eðlis.
Til þess að viðhalda og styðja
menningarmál þarf fjármagn.
Hingað til hefur kanadíska ríkið
stutt listir og menningu í Quebec
ríkulega. Á síðasta ári veitti ríkið
um 861 milljón kanadískra dollara
í menningarmál í Quebec, en fylkið
640 milljónum dollara. Sjálfstætt
Quebec-ríki þarf því að tvöfalda
fjárframlög sín til lista og vel það
eftir aðskilnað. Margir listamenn
efast um að svo verði og því eru
þeir ragir við að berjast fyrir sjálf-
stæði. Þeir telja hag lista og menn-
ingar betur borgið innan Kanada.
Þetta er aðeins eitt dæmi um stuðn-
ing kanadíska ríkisins við Quebec.
Og það er með öllu óljóst hvort sjálf-
stætt ríki Quebec geti veitt sömu
þjónustu og ríkið gerir nú.
Konurnar íhaldsamari
eða raunsærri?
Það hefur komið berlega fram í
skoðanakönnunum að fleiri konur
en karlar hyggjast kjósa nei. Fylk-
ingarnar hafa því lagt mikið upp
úr því að ná til kvenna í kosninga-
baráttunni. Hvernig þeim tekst til
getur ráðið úrslitum við kjörborðið.
Það tókst þó ekki betur en svo að
Bouchard móðgaði konurnar veru-
lega fýrir skömmu. Hann sagði það
verulegt vandamál hve fæðingatíðni
franskra kvenna hefði lækkað und-
anfarin ár í Quebec, en fæðingar-
tíðni þar er með því lægsta sem
gerist í heiminum. Hann hvatti því
konur til að fara heim og eignast
fleiri börn! Svo mörg voru þau orð.
Þau voru að minnsta kosti nógu
mörg til þess að konur í Quebec
brugðust ókvæða við.
En með orðum sínum móðgaði
Bouchard ekki aðeins franskar kon-
ur í Quebec. Bouchard beindi orðum
sínum einkum til kvenna af frönsk-
um uppruna, sem eru flestar hvít-
ar. í landi þar sem búa allir þjóðar-
flokkar hljóma slík orð sem kyn-
þáttahatur. Er franski hvíti kyn-
þátturinn betri en aðrir? Af hveiju
þarf að halda honum sérstaklega
við?
Þetta leiðir hugann að öðru.
Kanada er land fjölmenningar.
Hingað hefur fólk flust, á síðustu
áratugum, frá öllum heimshornum.
Stjórn Kanada hefur löngum lagt
mikið upp úr því að fólk geti varð-
veitt uppruna sinn. Kanadamenn
hafa hælt sér af umburðarlyndi
fólks hér gagnvart ólíkum menning-
arhópum. Ef Quebec klofnar frá
Kanada hefur sú stefna orðið fyrir
miklum hnekki. Er það draumsýn
ein að ólíkir hópar geti lifað saman
í sátt og samlyndi?
Frumbyggjar vilja ekki
aðskilnað
Rétt eins og í öðrum héruðum í
Kanada eru íbúar Quebec af ýmsu
þjóðerni. Frönskumælandi fólk er í
meirihluta, en þar býr einnig stór
hópur enskumælandi fólks og fólks
af öðrum uppruna. Flestir þeirra
sem eru ekki af frönsku bergi brotn-
ir ætla að kjósa nei. Einn þessara
hópa eru frumbyggjar í norður
Quebec. Indíánar og ínúítar eiga
tilkall til allt að tveggja þriðju hluta
lands í norður Quebec. Þetta land
er mikilvægt fyrir Quebec vegna
ýmissa auðlinda sem þar eru í jörðu.
Frumbyggjarnir hafa algjörlega
lagst gegn aðskilnaði Quebec og
Kanada. Þeir hafa löngum átt í
deilum við fylkisstjórnina í Quebec
og telja hag sínum mun betur borg-
ið innan Kanada en í sjálfstæðu
Quebec. Þjóðflokkurinn Cree, sem
telur um 12 þúsund manns, kaus
um aðskilnað 24 október og ínúítar
í nágrenninu kusu 26. október og
voru langflestir á móti sameiningu.
Hvað gerist ef frumbyggjarnir neita
að ganga úr Kanada? Geta þeir
klofið Quebec i tvennt? Flestir
stjómmálamanna í Quebec telja
óhugsandi að frumbyggjarnir geti
skilið við Quebec og haldið áfram
að vera innan Kanada. En hví
skyldu þeir ekki geta fylgt fordæmi
Quebec?
Hvað vilja Quebec-búar?
Það hefur komið fram í skoðana-
könnunum að flestir Quebec-búar
vilja halda kanadísku þjóðemi og
vegabréfi þó þeir lýsi yfir sjálf-
stæði. Þeir virðast stoltir af því að
vera Kanadamenn. Ein kona lýsti
tilfinningum sínum í viðtali fyrir
skömmu á þessa leið. “Ég er fædd
í Quebec en ég ætla að deyja sem
Kanada-búi.“
Mikið hefur verið rætt um hvort
mögulegt er fyrir Quebec að halda
kanadísku vegabréfi og er ólíklegt
að svo verði. Ríkisborgararéttur er
samningur ríkis og þegna. Með rík-
isborgararétti fá þegnar ákveðinn
rétt en hafa í staðinn skyldur við
samfélagið t.d. í formi skatta. Ef
Quebec verður sjálfstætt ríki og
fengi að halda kanadísku vega-
bréfi, þýddi það að um sjö milljónir
manna hefðu réttindi kanadískra
þegna án þess að búa í landinu og
borga skatta. Þetta fólk gæti með
stuttum fyrirvara flutt til Kanada
og notið heilbrigðisþjónustu og ann-
arrar velferðarþjónustu þó það hefði
ekki greitt neina skatta um langt
skeið. Þetta gæti reynst kanadísku
þjóðinni fjárhagslega um megn. Það
er mögulegt að hafa tæpa 400 þús-
und þegna i öðrum heimshornum
eins og nú er - þ.e. fólk með tvöfald-
an ríkisborgararétt - en sjö milljón-
ir í næsta nágrenni er einfaldlega
of mikið.
Einn möguleiki er að Quebec fái
að halda kanadíska vegabréfínu um
nokkura ára skeið eftir aðskilnað.
Ef viðkomandi flytja hins vegar
ekki til Kanada innan ákveðins tíma
fellur ríkisborgararétturinn úr gildi.
En það eru ekki aðeins efnahagsleg
rök fyrir því að neita Quebec-búum
um kanadískt vegabréf. Ef Quebec
verður sjálfstætt verður stórt skarð
hoggið í Kanada sem mun vekja
upp mikla reiði hja öðrum Kanada-
mönnum. Það er því ólíklegt að
aðrir Kanadamenn vilji deila ríkis-
borgararéttinum með Quebec eftir
aðskilnað.
Hvað tekur við?
Það er erfitt áð spá um hvor
fylkingin vinnur í kosningunum á
morgun. Kanadamenn eiga þá ósk
heitasta að kosningin leiði til ein-
hverrar skýrrar niðurstöðu. Þeir
standa frammi fyrir tveimur kost-
um og hvorugur þeirra virðist með
öllu góður. Ef Quebec segir nei
halda umræður um aðskilnað afram
og ala á sundrungu í landinu.
Ef Quebec-búar segja hins vegar
já hefur það í för með sér full-
komna óvissu fyrir bæði Quebec og
önnur fylki í Kanada. Aðskilnaðar-
sinnar hafa hvatt Quebec-búa til
að taka málin í sínar hendur og
óttast ekki framtíðina. Þeir hafa
hvatt þá til að hlusta ekki á
hræðsluáróður nei-fylkingarinnar.
En þegar íbúar standa með fjöregg
heillar þjóðar í hendi sér er eins
víst að margir hiki. Kanadamenn
vita hvað þeir hafa, en þeir vita
ekki hvað bíður þeirra ef landið
brotnar upp í einingar sínar. - Og
raunar vilja fæstir þeirra horfa upp
á að slíkt gerast.
Heimstónlist * -
Heimsflutninsur
Kristinn
Sigmundsson
°g J ónas
I ngimundarson
í Borgarleikhúsinu
Þriðjudaginn 31. október
halda Kristinn Sigmundsson og Jónas Ingimundarson
tónleika í Borgarleikhúsinu. Þar flytja þeir söngvaflokkinn
Svanasöng (Schwanengesang) eftir Franz Schubert.
Sama dag kemur út hljómdiskur sem geymir flutning þeirra
á verkinu, og fjögur sönglög að auki.
Tónlistarunnendur — missið ekki al bessum viðburði!
Tónleikarnir hefjast kl. 20:30.
Miðasala er í Borgarleikhúsinu.
Hljómdiskurinn verður til sölu á staðnum.
Mál og menning
Flugleiðir bjóða góða gististaði í Kirchberg sem er 6 km
£rá Kitzbuhel. Skíðalönd Kirchberg og Kitzbiihel eru hin
sömu og ná yfir víðáttumikið svæði. Öll aðstaða í
Kirchberg er frábasr en verð á gistingu og þjónustu þó
töluvert lægra en í Kitzbuhel.
Beint skíöaflug til Salzburg alla laugardaga frá 3. febríiar til 9. mars 1996;
Fararstjóii og fjörugíir
skoðu narferðir
Enskumælandi fararstjóri tekur á móti
farþegum á flugvelli og í samráði við
Eurotours eru í boði sleðaferðir, týrólsk
kvöld og fjölbreyttar skoðunarferðir.
Skíðakennsla við allra liaefi
Fyrir fólk á öllum aldri, byijendur og
lengra komna. Kennt á göngu- og/ eða
svigskíði.
Þú færö állar nánari upplýsingar um skíðaferöimar
til Austurríkis á söluskrifstofum Flugleiða, hjá
umboðsmönnum félagsins eða ferðaskrifstofum og
hjá söludeild flugjeiða eru veittar upplýsingar og
tekið á móti farpöntunum í síma 50 50 100.
54.410
um.mn in.v. ivibylisheibeiýa u IVnsiun Ingdx
tiildir i tímð 25, iuú, -T. ti-b. feiAP.. niair

Vikuferðirfirá 59.910 lcr.** á mann í tvíbýlisherbeigi
á Pension Ingeborg á tímábilinu frá 3. febrúar til 9. mars.
•Innifalið í ferð 25. jan. - 3. feb.: flug til Lúxemborgar og heim ffá Salzbuig, akstur til
Kirchberg, gisting með morgunverði, fararstjóm, akstur til Salzbuig, flugvallarskattar.
Innifalið í ferð 9.-18. mars: Flug til Salzburg og heim frá Lúxemborg, akstur til
Kirchbeig, gisting með morgunverði, fararstjóm, akstur til Lúxemborgar,
flugvallaiskattar.
* *Innifelið: Flug til/ffá Salzburg, akstur milli flugvallar og Kirchberg, gisting með
morgunverði, fararstjóm og flugvallarskattar.
FLUGLEIDIR
Traustur tslenskur ferðafélagi
—---------/----
NYR BÆKLINGUR UM SKIÐAFERÐIR
TIL AUSTURRÍKIS ER KOMINN ÚT
Ævintýraheimur
SKÍÐAMANNA
Kirchberg / Kitzbiihel