Morgunblaðið - 03.11.1995, Qupperneq 4

Morgunblaðið - 03.11.1995, Qupperneq 4
4 B FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ DAGLEGT LÍF Sólog E-vítamín SÚ trú manna að inntaka E-víta- míns veiti góða vörn gegn útfjólu- bláum geislum sólarinnar virðist ekki á rökum reist samkvæmt rannsókn lækna við húðsjúkdóma- deild læknaháskólans í Boston. Niðurstöðurnar birtust í tíma- riti bandarísku læknisfræðisam- takanna Women’s Health. Um sex mánaða skeið var konum á aldrin- um 25-84 ára gefnir annars vegar E-vítamínbelgir og hins vegar lyf- leysa sem innihélt soyabaunaolíu. A tímabilinu var útfjólubláum geislum smám saman beint í auknum mæli á vissa hluta húðar- innar. í ljós kom að konurnar stóðu jafnar að vígi eftir tilraunina og ekkert benti til að E-vítamín veitti sólarvörn, hindraði hrukku- myndun eða húðþurrk. Efalitið eru niðurstöðumar sól- dýrkendum til mikillar hrellingar, því nú þykir sýnt að annaðhvort þarf að klæða af sér sólina eða treysta á sólarvarnarkremin. ■ ■gP ÞAÐ er ekki heiglum hent að |— skilgreina greind en oftast er ■ hún talin safn margra hæfi- leika. Hún felst í rökrænni hugsun, að vera fljótur að til- einka sér nýja hluti og fínna góðar lausnir á vandamálum. Skiln- ingur á sértækum hugmyndum og samhengi hlutanna vegur einnig þungt. Upphaf nútíma greindarprófa má rekja til Frakkans Alfreds Binet, 1857-1911, en hann gerði próf að til spá fyrir um gengi nemenda í skóla. Greindarpróf hafa þróast mik- ið síðan og eru mest notuð í þróuð- um iðnríkjum, til dæmis Bandaríkj- unum. Tvennt hefur líklega orðið greindarpófum mest til framdráttar, þau mæla þá vitsmuni sem taldir eru skipta mestu máli fyrir árangur í skóla og þau eru mjög vönduð. Önnur próf hafa fallið í skuggann. Hð einkunn á greindarprófi Greindarpróf reyna meðal annars á þekkingu, málþroska og hugsun- araðferðir og aðferðir sem einstakl- ingar beita við lausn vandamála. Þau eiga að mæla almenna greind og eru mest notuð í skólum og í atvinnulífinu. Þeir sem fá háa ein- kunn á greindarprófi eru líklegir til að standa sig vel í skóla og ljúka langskólanámi. Ennfremur er líklegt að þeir muni reynast góðir starfs- kraftar en þó er ákaft deilt um ástæður þess að greind spái fyrir um starfsframa. Greindarpróf eru aðlöguð fyrir hvert menningarsvæði fyrir sig, þannig þurfa Islendingar sérstakt próf sem er aðlagað fyrir þá. íslenska greindarprófið er síðan 1972 en það er í raun úr sér gengið og brýnt að gera nýtt því það nýtist skólabörnum mest. Greindarpróf til aó velja nemendur og starfskrafta Greindarpróf eru mest notuð í grunnskólum vegna nemenda sem eiga við erfiðleika • að stríða. Með þeim er til dæmis hægt að staðfesta að nemandi sem á í erfiðleikum með námið geti lært. Lestregir nemendur einkennast til dæmis af sérhæfðum erfiðleikum sem hamla lestrarnámi Greind og áhrif hugsunar á tilfinningar og árangur í starfi en þeir hafa oft eðlilega námshæfi- leika. Prófin hafa einnig verið notuð til að staðfesta örorku barna eftir slys en höfuðáverkar geta leitt til minni vitsmunagetu. Greindarpróf, ‘ og önnur skyld próf, má nota til að velja nemendur í skóla. Það hefur verið gert nokkuð í stórum samfélögum eins og Banda- ríkjunum en þar taka nemendur próf sem metur almenna námsgetu og veljast þeir í háskóla eftir það. Ekki hefur þótt ástæða til að gera það hér á landi, bæði vegna smæðar- innar og eins kærum við okkur ekki um að veija þá sem hafa hæstu al- mennu greind úr til að sitja eina að háskólamenntuninni. HvaA heitir karlkyns svín? Dr. Guðmundur B. Arnkelsson kennari við félagsvísindadeild Há- skóla íslands segir að skipta megi greindarprófum í tvo þætti, málfars- legan hluta og ómálfarslegan hluta. Annar snýst um tungumálið, al- menna þekkingu, skilning á þjóð- félaginu, orðaforða, hugarreikning og minnispróf. Hinn felur í sér próf- un til að raða eða púsla, skoðun mynda, rýmdarhugsun, og rýmdar- vinnslu. Inntak prófsins er í raun Hugsunarstíll get- ur ráðió líóan og árangri í starfi. • •• Trú starfsmanns á f ærni sína til aö Ijúka verkefni skiptir mestu. • •• mjög hversdagslegt en markmiðið er að mæla þá almennu vitsmuna- færni sem einstaklingnum hefur tekist að afla sér um ævina. Það er því ekki hægt að búa sig undir greindarpróf eins og nemendur gera til dæmis fyrir venjuleg skólapróf. Á greindarprófi getur verið spurt: Til hvers er forsætisráðherra á ís- landi? Til hvers eru kennitölur? Hvað heitir karlkyns svín? Hvað merkir orðið skart? Það sem gagnast iðu- lega best er að hafa velt fyrir sér hinum ýmsu þáttum samfélagsins, umhverfi sínu og að hafa aflað sér hugsunaraðferða til að komast að kjarna málsins. Prófin kanna færni sem einstaklingar tileinka sér á löngum tíma en það merkir þó ekki að greind sé eingöngu áunnin. AI- mennt er viðurkennt innan fræð- anna að hún sé u.þ.b. að hálfu leyti erfð. Þáttur tilfinnlnga Á síðustu árum hafa komið fram efasemdir meðal annars hjá nokkr- um bandarískum sálfræðingum, um greindarprófin og hafa þeir viljað leggja meiri áherslu á svokallaða tilfinningagreind en Daniel Goleman hefur skrifað bók um hana. Þeir benda á að góður starfskraftur sé ekki endilega sá greindasti heldur sá sem á gott með að umgangast fólk og er næmur á tilfinningar annarra. Einnig benda þeir á á dúx- arnir í bekknum njóti ekki alltaf meiri velgengi í starfí en þeir sem eru til dæmis á kafi í félagsmálun- Mjólk í listaverkum HAUSTIÐ 1994 - Hönnuðir: F.v. Arman, Berrocal, Erró, Marte Röling og Roger Selden. JJP NÝJAR hugmyndir eru kynnt- ^ ar á sýningum tvisvar á ári, vor og haust, rétt eins og tíðk- _ ast í heimi tískunnar. Þó ekki í París eða Mílanó, heldur á •VjJ vörusýningum í Frankfurt. Œ Fyrirbærið hefur löngum þótt hversdagslegt, fremur verið kennt við lyst en list, og virð- ist lítt til þess fallið að vekja lista- menn til dáða. Engu að síður hafa 50 þekktir en ólíkir lista- menn tekið áskorun Di- eter Siegers um þátt- töku í svonefndu mjólk- urverkefni fyrir þýska glerfyrirtækið Ritzen- hoff. Mjólkurglös prýdd myndum listamannanna komu á markað 1992 og virðast hafa aukið hróður fyrirtækisins víða heim. Hönnuðir nálgast viðfangsefnið hver með sínum hætti og er afrakst- urinn orðinn harla fjölbreytilegur. Listræn tilþrif arkitektsins O.M. Ungers birtast í hagnýtu mæliein- ingaglasi, hugleiðsluáhrifa gætir í einföldu mynstri japanska hönnuðar- ins Ikuyo Mitsuhash,- litríkt glas list- málarans Errós er lýsandi dæmi um nútíma popplist og þannig mætti lengi telja. Eftirsóttir safngripir Mjólk, þessi hvíti vökvi sem ung- viðið hefur þrifist af frá örófi alda, er alla jafna ekki borin fram í íburð- anniklum glösum. Dýr- ari veigar hafa fremur þótt hæfa slíkum um- búðum, jafnvel úr klingj- andi kristal og skínandi gulli. Efniviðurinn í mjólkurglösum frá Ritz- enhoff er eftir sem áður gler, en núna eru þau skreytt verkum ýmissa listamanna og eru víða orðin eftirsóttir safngrip- ir. Ritzenhoff er gamalgróið fyrir- tæki, eitt fárra í heiminum sem leggja metnað í vandaða, munn- blásna glergripi. Alls kyns skraut- munir og nytjahlutir eru stór hluti framleiðslunnar en auk þess fara daglega 120 þúsund hlutir um færi- bönd verksmiðjunnar og þaðan í brugghús, veitingahús og krár víðs- vegar í Evrópu. Hugmyndina að mjólkurglösunum átti einn helsti hönnuður fyrirtækis- ins, Dieter Sieger, sem jafnframt er arkitekt og skipasmiður. Flmm eldri gerðir víkja fyrir jafnmörgum nýjum Þegar Ritzenhoff leitaði til hönn- unarfyrirtækis hans um leiðir til að færa glerlistina í nútímalegan búning fannst Sieger tilvalið að fá nafntog- aða Iistamenn til að spreyta sig á myndskreytingu á mjólkurglös. Hann hófst þegar handa, sendi sím- bréf út og suður þar sem hann kynnti viðfangsefnið og bauð arkitektum, hönnuðum og listamönnum á ýmsum sviðum þátttöku. Innan tíðar bárust svör, flestir voru fúsir til samstarfs og sendu inn fyrstu tillögur. Á árlegri haustvörusýningu í Frankfurt 1992 komu fyrstu tuttugu mjólkurglösin fyrir sjónir almenn- ings, ári síðar bættust tíu í hópinn og einnig glas framleitt í takmörkuðu upplagi, eða fimm þúsund eintökum, eftir ísraelsk-ítalska arkitektinn David Palterer. Árið 1994 bættust enn tíu glös í safnið og önnur útgáfa í takmörkuðu upplagi, að þessu sinni glas eftir Alessandro Guerriero. Þeg- ar hér var komið sögu hafði verið stofnaður sérstakur mjólkurklúbbur fyrir áhugafólk um söfnun mjólkur- glasa frá Ritzenhoff og gafst nú ein- göngu félagsmönnum kostur á sér- stöku safnaraglasi eftir Alessandro Mendini. Núna er stefnan að bjóða ætíð upp á fjörutíu gerðir glasa; á vorin og haustin koma fimm nýjar gerðir á markaðinn og fimm eldri eru teknar út. Ennfremur §r ætlunin að ein teg- undin sé framleidd í takmörkuðu upplagi. í fyrra kom í fyrsta skipti í TÍMARITl mjólkurglasa- safnara eru fréttir af helstu r,ýjunguin og sýningum, um- fjöllun um Ritzenhoff fyrir- tækið, framleiðslu og mark- aðssetningu, auk þess sem listamönnum eru gerð góð skil. MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1995 B 5 DAGLEGT LÍF nE|lk|Sá sem lætur aðra reita sig til reiði þarf að skilja að hans eigið viðhorf stjórnar reiðinni. ♦ |/lV|l||Starfsmaður sem hefur litla trú á ■» ■ l”l að geta lokið verkefni sínu reynist oft ekki vel. Vjl EAIMhefur góð áhrif á taugakerfið. WIiKIfIII Skilningur á hinu einfalda eyk- ur hana. lagsgreind þótt hann væri lengur að þjálfa hann í starfi en mann með háa einkunn á almennu greindarprófi. Guðmundur tekur sem dæmi að ritstjóri á dagblaði gæti fremur valið blaða- mann til starfa sem hafi háa félagsgreind vegna þess að stór hluti af starf- inu er að fá fólk til við- ræðna um viðkvæm mál- efni. Sama gildir um kenn- ara, því að er ekki nóg að vera með háa greindarvísi- tölu heldur er mikill kostur að umgangast nemendur á þann veg að þeir tileinki sér námsefnið. Er sjálfsblrglngur góður? Hugsunarstíll einstaklinga getur ráðið árangri þeirra í starfi, að mati Guðmundar og nefnir hann sem dæmi trú á eigin fæmi. Hafi starfsmaður trú á að hann geti lok- ið tilteknu verkefni og að hann sé fær um það, aukast líkurnar á því að honum takist það. Hér er ekki » UFólk í fremstu röð hefur oft óbilandi trú á til- tekna hæfileika sína. um. Þessir sálfræðingar telja að hinn vitræni þáttur manneskjunnar hafi verið ofmetinn og þeim sem eru fljótastir að finna úrlausnir á til- teknum vandamálum hafi verið hampað um of á kostnað hinna sem NJEMIá tilfinningar annarra ■■"■■■I hefur mikið gildi í mannlegum samskiptum. eru lengur að læra en búi yfir leikni í mannlegum samskiptum. Félagsgreind góður mœlikvarðl? Guðmundur Amkelsson segir að undanfarið hafi menn beint sjónum Morgunblaðið/Kristinn streitu getur ráðið úrslitum um hvernig til tekst i vinnu. sínum að fjölbreytninni i hæfileikum manna. í náinni framtíð gætu kom- ið fram hagnýt próf sem mæli fé- lagsgreind eða félagshæfni. Slík próf gætu spáð um árangur manna í starfi. Atvinnurekandi gæti þannig ákveðið að ráða mann með háa fé- MA6N um að ræða almennt sjáfstraust, heldur trú á færni sína á tilteknum sviðum. Viss sjálfsbirgingsháttur getur einnig verið forsenda þess að ná langt og skara fram úr. Fólk í fremstu röð hefur oft óbilandi trú á tiltekna hæfileika sína og að það muni að lokum ná markmiðum sín- um. Sjálfsupphafning þess verndar það fyrir áföllum og hjálpar því að halda ótrauðu áfram, þrátt fyrir tímabundna erfiðleika. Yfirmenn og þekking á áhrifum hugsunar Síðustu 20 ár hefur hægfara bylt- ing innan sálfræðinnar átt sér stað og sjónum verið beint að hlut hugs- unarinnar í stjórn tilfinninganna eða að áhrifum hennar á tilfínningar og árangur. Hér er dæmi: Yfirmaður ávítar starfsmann sinn harðlega. Starfsmaðurinn leitar eðlilega skýr- inga á því hvers vegna yfirmaðurinn setur ofan í við hann. Skýringin sem hann finnur stjórnar því síðan hvernig honum muni líða eftir á. Ef hann telur að yfirmaðurinn hafi hrakyrt hann af ástæðulausu eða vegna þess að hann sé sjálfur illa fyrir kallaður, getur hann orðið reið- ur eða látið orð hans sem vind um eyru þjóta. Ef hann ályktar að hann sjálfur sé í raun lélegur starfsmað- ur, getur hann fyllst vonleysi. Ef hann á hinn bóginn sér mistök sín, fyllist hann skömmustutilfinningu en verður ákveðinn í að standa sig betur. Þessi áhrif hugsunar á tilfinning- ar og árangur eru í raun hagnýt þekking fyrir yfirmanninn. Hann þarf að vera vakandi fyrir skýring- um starfsmanna sinna á erfiðleikum á framabrautinni. Með því að ýta undir heilbrigðar skýringar á slöku gengi getur hann fyllt starfsmenn eldmóði og stuðlað að bættu gengi þeirra í starfi og þannig aukið arð- semi fyrirtækisins. Þannig geta skýringar starfs- manna, hugsanir og þær tilfinningar sem þeir upplifa, ekki síður skipt máli en hæfileikarnir sem þeir hafa til starfsins. Gunnar Hersveinn HAUSTIÐ 1995 - Fimm nýjar gerðir. Hönnuðir: F.v. Seymour Chwast, Frantjois Gervais, Massimo Giacon, Jean-Christian Knaff og Paola Piglia. KÝR og mjólk fá mikla umfjöllun í tímariti mj ólkurglasasafnara. Birtar eru myndir af alls konar gripum sem minna á annað hvort eða hvort tveggja og eru að öllum líkindum í tísku hjá áhugasöm- um söfnurum. Sieger myndskreytti glasið, s_em eingöngu er selt í safninu. Ómögulegt er að segja fyrir hvaða glösum verður skipt út, en félagsmenn Mjólkur- klúbbsins, sem eru áskrif- endur tímaritsins „Ritzen- hoff Milk Club News for Collectors" eru sagðir í betri aðstöðu en aðrir að ráða í leynd- ardóminn. sérstakt safnglas í fimmtán hundruð °9 mi^,k eintökum í tengslum við sýningu í Nýstárleg markaðssetning ásamt ríkislistasafninu í Múnster. Dieter ólíkum útfærslum þekktra lista- manna á efalítið mikinn þátt í vin- sældum glasanna. Með hveiju ein- stöku fylgir bæklingur með ævi- ágripi og starfsferli . hönnuðarins. Tímarit safnaranna fjallar sömuleiðis um listamennina og flytur nýjustu fréttir af framleiðslunnni, fyrirtæk- inu og markaðssetningunni. Kýr og mjólk fá mikla umfjöllun og alls kon- ar gripum sem minna á annað hvort eða hvort tveggja er gerð nokkur skil. Má þá nefna karlmannanærbux- ur með myndum af kúm, skartgripi með sama mynstri, lampa úr mjólk- urflöskum og Atom Heart Mother geisladisk Pink Floyd, sem fyrst var gefinn út árið 1970 og þykir einstak- ur vegna þess að umslagið prýða nokkrar galvaskar kýr. Islendingar geta keypt Ritzenhoff glösin í versluninni Casa, sem er umboðsaðili fyrirtækisins. Að sögn Sigurðar Blöndal kom verulegur kipp- ur í söluna þegar glas eftir Erró kom á markaðinn í fyrravor. Tvö saman í pakka kosta glösin 1.890 kr. ■ vþj YAL G stendur fyrir Síberíu Ginseng, notað um aldur til að viðhalda þreki og auka fjör. P stendur fyrir Pollen, blómafrjókorn hlaðin orku og kjarngóðum næringarefnum. E stendur fyrir E-vítamín, mikilvægt fyrir frumuöndun, efnaskipti kolvetna og fitu, myndun bandvefs og vöðva og heilbrigða starfsemi heiladinguls og kynfæra. Royal Jelly Vegna einstakra náttúrulegra eiginleika þessa verðmæta efnis. Það er eftirsótt til að efla þreyttu holdi kraft. Fœst í heilsubúðutn, apótekum. og heilsuhillum matvörubúða Éh< lEÍIsuhúsið Kringlunni & Skólavbrðustig GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐIN!

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.