Morgunblaðið - 05.11.1995, Blaðsíða 28

28 B SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
hann hafði hugleitt það. Gallinn var bara
sá að hann var sjálfstætt starfandi lög-
fræðingur, en þetta var staða hjá hinu
opinbera. Reyndar há staða og henni
fylgdi virðing, en heldur minna kaup en
hann hafði nú. Til að halda sama lífsstigi
og áður taldist honum til að hann þyrfti
að hafa rífiega fimm milljónir Bandaríkja-
dala á ári. Það fengi hann ekki í nýju
stöðunni og honum fannst hann ekki geta
boðið fjölskyldu sinni upp á rýrari kjör,
„svo ég var ekkert að taka þessu boði“,
bætti hann við. Sá gamli umlaði undir
fullur skilnings og þar með hljóp ég frá
þeim full vanskilnings á svo háum tölum.
Upphafning náttúrunnar og
mannlegra samskipta
Einn morguninn hljóp ég fram á fram-
andlega ávexti, sem lágu á afskekktum
stíg í garðinum. Ljósgrænir, á stærð við
stórar sítrónur, en krumpaðir á sérstakan
hátt. Eg steig á einn og hann opnaðist
auðveldlega. Að innan var hann hvítur
og nánast voðfelldur, - nei, ekki „lime“.
Sem ég stóð og horfði á þá og horfði á
tréð, sem þeir komu úr og velti fyrir mér
hvað þetta gæti verið kom kona á miðjum
aldri gangandi. Ég spurði hana hvort hún
vissi nokkuð hvaða ávextir þetta gætu
verið. Hún horfði á þá eins og ég, síðan
upp í tréð, leit svo á mig og sagði: „Þetta
eru bara einhveijir ávextir úr trénu“ og
gekk síðan leiðar sinnar.
Ég stóð hugsi eftir. Að
sjálfsögðu hafði ég get'að
sagt mér þetta sjálf, en
konukindin var hins vegar
komin handan við það stig
að hún þyrfti að hafa nöfn
á náttúrufyrirbærum eins
og ávöxtum og trjám.
Fyrir erkiborgarbúa eru
tré tré og ávextir ávextir
og veðrið bara gott eða
vont. Náttúru- og veður-
orðin verða umfröm. En
eftir sem áður er Central
Park himneskur staður í
stórborginni og þar er
merk tré og merkan gróð-
ur að fínna, sem allur
hefur nöfn, ef vel er að
gáð og ef ekki í hugum
fólks þá alla vega í bók-
um.
Garðurinn er einnig
miðstöð ýmiss konar sam-
koma og þar eru stöðugt
haldin hlaup af öllu tagi.
Á sunnudögum kemur
hjólaskautafólk á línu-
skautum saman í garðin-
um og leikur listir sínar.
Raðað er upp keilum og
svo reynt að skauta sem
hraðast á milli keilanna.
Þetta eru ekki nein börn,
heldur fólk um og yfir
þrítugt. Einnig er töluverf
af enn eldra fólki á skaut-
um, sem lætur keiluhlaup-
ið eiga sig, en brunar um
göturnar í garðinum.
Umræður hjólaskautafólksins snerust
að hluta um annað fólk, vini og kunn-
ingja sem ekki voru þarna og þá vanga-
veltur hvar það væri og hvað það væri
að gera. Ung stúlka var að undirbúa
hrekkjavökupartí, „halloween", og bauð
til þess. Engum yrði hleypt inn nema
hann væri í búningi og með grímu. Tveir
menn um þrítugt ræddu alnetið. „Ég sá
heimasíðuna þína um daginn," sagði ann-
ar. „Flott, vel heppnuð."
Ég velti fyrir mér hvers konar kunn-
ingsskapur væri á milli þessa fólks. Hann
gat varla flokkast á neinn þann hátt, sem
þekkist best í smábæjum. Hvorki fjöl-
skyldutengsl, æsku- né skólavinátta, né
vinnustaðakunningsskapur, heldur félags-
skapur, sem eingöngu byggðist á að hitt-
ast þarna og spreyta sig á skautunum.
Ekki svo að skilja að vinátta sé upphafin
í stórborginni, en hún tekur á sig fjöl-
breyttar myndir. Gömul gildi geta vissu-
lega lifað góðu lífi í stórborg eins og ann-
ars staðar en á yfirborðinu virtist skauta-
sambandið svolítið hvarflandi rétt eins og
skautalistin. Það er auðvelt að fá það á
tilfinninguna að rétt eins og náttúran
slitnar þar úr tengslum við náttúruorðin
í stórborginni þá sé það ýmislegt annað
þar, sem slitni úr tengslum við eldri skiln-
ing á mannlífinu.
FLESTUM dettur líklega í hug
háhýsafrumskógur, þegar
New York er nefnd. Stað-
reyndin er hins vegar að um
þretttán prósent borgarinnar
eru garðar. Og einn þriðji
hluti Manhattan, eyjunnar þar sem
borgarkjarninn er, er garðurinn stóri,
Miðgarður eða Central Park. Garðurinn
er, eins og nafnið bendir til, á eyjunni
miðri og nær yfir 2.626 ekrur. Hann gef-
ur líka vísbendingu um lífið í borginni og
allan sólarhringinn eru þar einhveijir á
stjái, þó fyrir venjulegt fólk nálgist það
sjálfsmorð að sögn innfæddra að vera þar
á ferðinni á nóttinni.
Sögusvið kvikmynda
Miðgarður er vinsælt sögusvið í kvik-
■j myndum og þá ekki bara í Woody Allen-
myndum. Kvikmyndin „Fisher King“ fjall-
ar um útvarpsgoð, sem lendir í sálar-
kreppu og hafnar meðal útigangsmanna.
Nokkrar áhrifamiklar senur þeirrar mynd-
ar eiga sér stað í garðinum. Þar rakst ég
á kvikmyndalið, sem var að gera mynd
er hlotið hefur titilinn „She’s the One“.
Hún fyallar um föður og son, en hver hróð-
ur hennar verður kemur í ljós, þó ekki
vantaði fjölmennið í kringum tökurnar.
Fimm trukkar, þar af eldhús á hjólum og
tveir tækjatrukkar stóðu í garðinum, þar
sem um fímmtíu manna tökulið gæddi sér
á morgunmat rétt eftir sólarupprás kl.
7. Það er ekki aðeins ís-
lenskt landslag, sem er
eftirsótt í auglýsingar.
New York stendur einnig
fyrir sínu. Einn morguninn
var búið að setja fagur-
búna hvíta vöggu út á
grasbala og verið að gera
auglýsingamynd.
Þó fólk sé varað við að
fara inn í garðinn á nótt-
unni er hann ekki lokaður
af að næturlagi. Þegar
hlaupararnir fara að tínast
inn í garðinn undir kl. sjö
eru næturgestirnir að
pakka saman eða eru að
vakna. Þótt enn sé hlýtt á
daginn á þessum árstíma,
ef sólin skín, er kalt eftir
sólsetur og næturrakinn
er napur. í kringum þá
bekki, sem búið er á, er
fólk á vappi árla morguns,
mest karlmenn, en stöku
kvenmaður inn á milli,
beijandi sér til að ná úr
sér næturhrollinum.
Hlaupararnir eru hins
vegar af öðrum toga og
eiga að betri vistarverum
að hverfa en bekkjunum.
Þeir koma úr húsunum við
garðinn. Austanmegin búa
gjarnan starfsmenn stönd-
ugra fyrirtækja, læknar
og lögfræðingar og hús-
næðið þar er heldur dýrara
en vestanmegin. Vestan-
megin liggur efri hluti Broadway og á
milli Broadway og garðsins búa leikarar,
tónlistarfólk, rithöfundar og annað lista-
fólk, sem hefur náð nógu langt til að eiga
kost á að festa sér húsnæði þarna. Háhýs-
in standa meðfram garðinum en í götunum
á bak við eru notaleg raðhús og önnur lág
hús með enskum blæ. Það var í einu stór-
hýsanna vestanmegin við garðinn sem
John Lennon bjó og það var í anddyri
þess sem hann var skotinn. Yoko Ono,
1 ekkja hans, býr þar enn.
Hverfið vestanmegin hefur á sér firna
notalegan blæ. Nóg af góðum veitinga-
og kaffihúsum sem bera fram veitingar
gegn vægu verði og matarbúðirnar eru
eins og best verður á kosið, að ógleymdum
mörgum bókabúðum, þar sem hægt er
að sitja við lestur fram á miðnætti. Aust-
anmegin eru glæsibúðir og matstaðir og
kaffihús í stíl, bæði hvað verð og gæði
snertir.
Fimm milljónir dala til að
draga fram lífið
í stórborg er manni ráðlagt að horfa
ekki á fólk og gefa sig ekki á tal við
neinn, en það er auðvelt að gleyma slíkum
ráðum í garðinum. Þó stórborgin blasi við
yfír tijánum er andrúmsloftið í garðinum
að morgni til laust við stórborgarstreituna.
Fólk á göngu gefur sér meira að segja
tíma til að bjóða góðan daginn, ef svo ber
undir.
Hlaupaleiðirnar eru margar. Það liggur
steyptur hringvegur um garðinn og hægt
að nota hann á ýmsa vegu með þverstígun-
um. í miðjum garðinum er stórt uppistöðu-
lón og í kringum það liggur malarstígur,
sem er góður til hlaupa. Um kl. 7 ber
mest á karlmönnum þar en þegar klukk-
una tekur að halla í 9 fer að bera meira
á kvenfólkinu. Þá eru karlarnir hins vegar
búnir að fara í sturtu, komnir í skrifstofu-
fötin og ganga í gegnum garðinn í vinn-
una. Ófáir eru með börn og skólatöskur
þeirra meðferðis.
Langflestir hlauparanna þama eru hvít-
ir, en stöku blökkumaður inn á milli. í
New York eru orðnir fleiri spænsku- en
enskumælandi og einnig þarna heyrist
spænska gjarnan. í’efri hluta garðsins,
sem liggur upp að Harlem, ber mest á
blökkufólki, en það heldur sig í þeim hluta
og sést varla í neðri hluta garðsins. Garð-
urinn endurspeglar því þá landfræðilegu
dreifingu, sem kynþættir borgarinnar
hafa og reyndar þykir efri hluti garðsins
ekki eins öruggur yfirferðar og neðri hlut-
inn. Morguninn sem Fidel Castro Kúbu-
leiðtogi gisti borgina gaf miðaldra kona
nokkur sig á tal við mig, þar sem ég stóð
og horfði á hlauparana. Henni fannst öld-
ungis stórkostlegt að Castro væri kominn
til New York og átti ekki orð yfir að Giul-
iani borgarstjóri skyldi ekki vilja bjóða
honum til móttöku eins og öðrum þjóðar-
leiðtogum. Vinur hennar segði reyndar
að Castro væri harðstjóri og fantur og
það vissi hún, en ekki mætti gleyma að
hann hefði komið á góðu skólakerfí og
ókeypis heilbrigðiskerfi, sem væri meira
en Bandaríkjamönnum hefði tekist.
Og svo hefði Kúbumönnum tekist að
standa uppi í hárinu á Bandaríkjamönn-
um.„Og við sem höldum að við séum al-
máttugir," bætti hún við og hristi höfuð-
ið. Þegar vinurinn slóst í hópinn var Kúba
tekin af dagskrá, en þau vildu hins vegar
endilega að við hlypum saman og þá vár
rætt um ísland og Danmörku. Þar með
tókst mér að gera eins og aðrir hlauparar
þarna og sem ég hef aldrei getað áður,
nefnilega að bæði hlaupa og tala í einu.
Nú veit ég að það er hægt, ef nógu hægt
er farið. Þessi vani að hlaupa og tala sam-
an um leið getur reyndar verið hin besta
hvatning fyrir óduglega hlaupara. Þannig
hlupu fram hjá mér gamall maður og
annar miðaldra í hrókasamræðum. For-
vitnin kom upp í mér, þar sem ég gekk,
svo ég skokkaði hægt af stað og hengdi
mig á þá til að heyra hvert umræðuefnið
væri. Það var sá miðaldra, sem talaði við-
stöðulaust. Hann hafði fengið atvinnutil-
boð, sem var reyndar ansi spennandi, svo
Garilíf og
stórborgarlíf
New York-bréf
Lífíð í Central Park í New York er stórborgarlífíð í
hnotskum. Sigrún Davíðsdóttir stundaði garðinn í
nokkra haustdaga og hlaut þar með innsýn í lífíð í
garðinum og í kringum hann.