Morgunblaðið - 07.11.1995, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 7. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Afmælisrit
Björns á
Sveinsstöðum
Sauðárkrókur. Morgunblaðið.
SÖGUFÉLAG Skagfirðinga er nú að
undirbúa útgáfu á bók, sem gefin
er út til heiðurs Birni Egilssyni á
Sveinsstöðum í Skagafírði. Hann
varð níræður hinn 7. ágúst sl. og er
eini núlifandi heiðursfélagi Sögufé-
lagsins. Bjöm er mörgum kuhnur,
ekki síst fyrir skrif sín margvísleg
um áratugaskeið.
Bókin hefur hlotið nafnið Gengnar
götur og hefur að geyma samtals
22 fróðleiksþætti, sem flestir hafa
birst áður á víð og dreif i ýmsum
tímaritum og blöðum. Það eru Hann-
es Pétursson skáld og Kristmundur
Bjarnason rithöfundur, sem valið
hafa efnið og búið til prentunar.
Eftirtaiin kaflaheiti gefa nokkra hug-
mynd um efni hennar:
Eftirleit á Nýjabæjarafrétt 1912;
Við Grænutjöm; Ólína Sveinsdóttir
í Litluhlíð; harðræði við Héraðsvötn;
Bergþór í Litluhlíð; Því gleymi ég
aldrei; Gísli Björnsson á Skíðastöð-
um; Fjárskaði í Ölduhrygg; Villa á
Geithúsmelum; Hrólfur Þorsteinsson
á Stekkjarflötum; Jóhannes Guð-
mundsson í Ytra-Valiholti; Eftirleit
á Hofsafrétt 1912; Leiði Dalaskálds-
ins er týnt; Suður Kjöl 1923; Atburð-
ir við Stafnsrétt; Hjörleifur Sigfússon
- Marka-Leifr, Minningar frá 1942;
Fyrsta sinn í Vestflokksgöngum;
Hún hét María; Hvíta vorið; Yfir
Nýjabæjarfjall.
Bókin verður nálægt 260 bls. að
stærð með nafnaskrám og rúmlega
50 ljósmyndum. Þar sem bókin er
afmælisrit, getur fólk gerst áskrif-
endur að henni og fengið nafn sitt
ritað á heillaóskalista sem prentaður
verður fremst. Til að svo megi verða,
þarf að gera pöntun fyrir 10. nóvem-
ber nk. til Sögufélags Skagfírðinga,
Safnahúsinu, Sauðárkróki.
TÓNSKÁLDIN Þorkell Sigurbjörnsson, Jón Ásgeirsson og Hjáimar H. Ragnarsson
ásamt Caput-hópnum
FYRSTU tónleikar í tónleikaröð
Kaffileikhússins, sem helguð er
islenskri leikhústónlist, verða
miðvikudaginn 8. nóvember kl.
21.
Þá mun Þorkell Sigurbjörns-
son tónskáld kynna leikhústónlist
sína o g félagar úr Caputhópnum
flytja úrval hennar. Flutt verða
lög úr Atómstöðinni eftir Halldór
Laxness, Kaj Munk eftir Guð-
rúnu Ásmundsdóttur, Jóni Ara-
syni eftir Matthías Jochumsson,
Kaupmanninum í Feneyjum eftir
William Shakespeare og Ljóni í
síðbuxum eftir Björn Th. Bjöms-
son. Þorkell mun kynna tónlist-
ina og segja frá tilurð hennar.
Flyljendur úr Caput eru þeir
Lögin úr
leikhúsinu
Daníel Þorsteinsson, píanó, Egg-
ert Pálsson, slagverk og söngur,
Guðni Fransson, klarinett og
söngur, Kolbeinn Bjarnason,
flauta, Sigurður Halldórsson,
selló og söngur og Sverrir Guð-
jónsson, söngur. Einnig mun Jó-
hann Sigurðarsson leikari syngja
eitt lag. Dagskráin „Lögin úr
leikhúsinu" hefst kl. 21 en húsið
opnar kl. 20. Miðaverð er 1.000
kr.
Lögin úr leikhúsinu verða svo
áfram í Kaffileikhúsinu eins og
hér segir:
22. nóvember mun Hjálmar
H. Ragnarsson kynna sína leik-
hústónlist, Jón Ásgeirsson 6. des-
ember, Leifur Þórarinsson 10.
janúar og loks Atli Heimir
Sveinsson 24. janúar.
Tilgangurinn með þessum
leikhústónlistark völdum er að
gefa tónskáldum tækifæri til
þess að kynna verk sin og um
leið leikhús- og tónlistarunnend-
um tækifæri til þess að hlýða á
hluta af allri þeirri yndislegu
leikhústónlist sem við íslending-
ar eigum en alltof sjaldan heyr-
ist.
Umhverfi
o g veröld
BÓKMENNTIR
L jóð
KYRJÁLAEIÐI
eftir Hannes Sigfússon.
Prentun G. Ben. Mál og menning
1995 - 57 síður. 1.680 kr.
LÍTA má á Kyijálaeiði sem fram-
hald Jarðmuna (1991), ekki síst með
það í huga hve ljóðin eru flest stutt.
I bókinni er líka sú viðleitni skáldsins
að forðast íburðarmikið og flókið
myndmál, en í staðinn yrkja einföld
ljóð og að mestu án myndhverfinga.
Að þessu leyti kemur Hannes Sig-
fússon til móts við yngri skáld. Það
er eftirtektarvert að fylgjast með
hvernig hann endumýjar myndmál
sitt og sjálfa tjáninguna þó án þess
að víkja frá grundvallarsjónarmiðum
sínum um hvemig ijóð eigi að vera.
Orðabók öldungs
Dálítið kaldhæðinn tónn, sjálfhæð-
inn og með útdrætti nýtur sín einkar
vel í þessari bók og hvergi betur en
hjá Hannesi. Um mörg ljóð þessarar
gerðar er að velja. Kannski verður
hlutskipti öldungsins til þess að
skerpa sýn Hannesar, skilning hans
á tilverunni. Eitt þessara ljóða kallar
hann einfaldlega Úr orðabók öld-
ungs. Annað nefnist Hverfleikar:
Hnötturinn: glóaldin og myrkvað tungl
ásamt sporhundi sinum og spegilmynd
í svörtu og hvítu: tveir skildir sem hverfast
samkvæmt lögmálum hringsóls og fram-
vindu
hjóla, frá fareind um kjama frá degi
til dags frá ári til árs. Ég teygi skugga
minn eins langt og hann endist
áður en skyggir
Það er létt yfir ljóðinu Kynslóðir
sem flokka má með þessum ljóðum.
I því sést til lítils snáða að stíga
fyrstu spor sín í átt til nýrrar aldar
„þrem kynslóðum framar". Kynslóðir
skáldsins aftur á móti „lágu suður
heiðar og austur fjárgötur/ og hurfu
í móðu þegar ég leit um öxl“.
I Svipum er kaldhæðnin áberandi
en glettnin, hið góðlátlega viðhorf
til hins liðna ríkjandi: „Svipir reika
um stofur mínar/ Þeir kannast ekki
við sig og spyija um önnur hús/ og
útsýni um aðra glugga: Var hér
ekki fjörður?"
Lykillinn
Þótt víða sé ort um umhverfi
skáldsins undir merkjum ein-
faldleikans er tungumálið, lykill þ.ess
að veröldinni ekki alltaf jafnauðskilið
og skáldinu er enn hugleikinn seiður
málsins. Þessu lýsir hann í ljóðinu
Kyijálaeiði með því að sýna fram á
hvemig ljóðræn hugmyndatengsl
geta sprottið af orðum.
Kyijáiaeiði er eitt slíkt orð og
þarf ekki að hafa aðra merkingu en
felst í hljómi þess og fegurð, hvorki
sögulega né pólitíska, eins og Hannes
hefur bent á í viðtali. Annað tvítekið
orð í sama ljóði kemur líka fyrir í
öðru ljóði. _ Það er Yljajali úr Sulti
Hamsuns. í hinu ljóðinu, Osló fjórum
áratugum fyrr — og síðar, sem er
lengsta ljóð bókarinnar, rifjar skáldið
upp ævi sína í Noregi. Það verður
vegna frásagnarinnar, sögunnar sem
skiptir máli í því, nokkuð öðru vísi
en önnur ljóð í bókinni, en þó ekki
á skjön við hana.
Eins og ijóst má vera sækja
minningar á í bók Hannesar.
Minningar
I ljóðinu greinum við lesendur
Hannes Sigfússon
skugga kalda stríðsins og harða
lífsbaráttu. Annað sem setur mark á
ljóðið (og reyndar fleiri, t.d. Leysingu
sem líka er með háttbundinnj
hrynjandi) er stuðlasetning. í
Leysingu er vikið að aldrinum eins
og á fleiri stöðum. Aldur háir þó síður
en svo skáldinu Hannesi Sigfússyni
og honum er endurfæðing hugleikin
(samanber lokaorð'Leysingar).
Fyrir löngu orðaði Hannes
Sigfússon hugmyndir sínar um
„skorinorð" ljóð og hafa skoðanir
hans um efnið oft verið til umræðu.
Sjálfur hefur hann nýlega vikið að
þessu með gamansömum hætti og
talið að honum sjálfum hafi sísttekist
að verða við eigin tiimæium um
skorinorð ljóð.
Spyija mætti að lokum hvort
Hannes Sigfússon sé ekki smám
saman að ná takmarkinu þótt
aðalatriðið sé auðvitað að hann haldi
áfram að ávarpa okkur í ljóði eins
og andinn innblæs honum hveiju
sinni. Jóhann Hjálmarsson
. Bókastefnan
í Gautaborg
Gautaborg
friðland
rithöfunda
Á NÝLOKINNI bókastefnu í
Gautaborg var tilkynnt að til
stæði að Gautaborg yrði frið-
land útlagahöfunda og ann-
arra ofsóttra rithöfunda. Rit-
höfundurn verður boðið til
ársdvalar í borginni. Þeir fá
íbúð til afnota og 15.000
sænskar krónur í skattfijáls
laun á mánuði. Borgarstjórn
Gautaborgar, Háskólinn í
Gautaborg og Evrópski rit-
höfundasjóðurinn standa að
framkvæmdinni.
Bókastefnan í Gautaborg
hafði að þessu sinni tjáningar-
frelsi á dagskrá sinni. Af því
tilefni komu þangað rithöf-
undar sem átt hafa í útistöð-
um við stjórnvöld heima fyrir
og sumir setið í fangelsi fyrir
skoðanir sínar. „Leynigestur"
stefnunnar var Salman Rus-
hdie.
» ♦ ♦---
Nýjar bækur
• SKORDÝRAÞJÓNUSTA
Málfríðarer eftir Sigrúnu
Eldjárn. Bókin fjallar um
persónur úr
fyrri bók-
um Sigrún-
ar, Kugg
og hina
skrítnu vin-
konu hans
Málfríði.
Segir af því
hvað gerð-
ist þegar
Málfríði
datt í hug að stofna eigið
fyrirtæki, Skordýraþjón-
ustuna.
Mikil frásagnargleði
í kynningu segir: „Sigrún
Eldjárn er einn ástsælasti
barnabókahöfundur okkar.
Hún hefur samið á annan tug
barnabóka og myndskreytt
enn fleiri og hlotið ótal viður-
kenningar fyrir. í sögum
hennar ogteikningum býr
mikil frásagnargleði sem
börnin kunna vel að meta.“
Útgefandi er Forlagið.
Skordýraþjónusta Málfríðar
er36 bls. að stærð og skreytt
teikningum ílit. Hún erprent-
uð í Prentsmiðjunni Odda hf.
ogkostar 1.290 kr.
-----» ♦ ♦---
Hvað er
hönnun?
TINNA Gunnarsdóttir list-
hönnuður flytur opinn fyrir-
lestur á vegum Myndlista- og
handíðaskólans, miðvikudag-
inn 8. nóvember kl. 16.30-
17.30 í Barmahlíð, Skipholti
1 yngra, 4. hæð. Fyrirlestur-
inn nefnist Hvað er hönnun ?
Fyrirlesturinn fjallar um
hönnun á Vesturlöndum á
tuttugustu öld og í honum
verða þjóðareinkenni og for-
sendur hönnunar skoðuð.
Tinna er menntuð í Bret-
landi sem þrívíddarhönnuður
með áherslu á málm. Hún
rekur nú Gallerí Greip sem
stendur fyrir sýningum á
myndlist og hönnun, auk þess
að starfa við hönnun.
Sigrún Eldjárn