Morgunblaðið - 12.11.1995, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Sagan
Handritið að fyrstu bók
Kristínar Marju Bald-
ursdóttur var handskrif-
að á helgarmorgnum.
Sú handavinna tók
þegar lögboðinn drungi hvíldi yfir
öllu. Ritgerðin hófst á þessum orð-
um: „Am Karfreitag, als jch auf
dem alten Steinkai stand“ (Á föstu-
daginn langa þegar ég stóð á gömlu
steinbrúnni). Sjö árum síðar fór
þessi setning að leita á mig og tók
á sig mynd.“
Handskrifuð
En löngunin til að segja sögur á
sér enn lengri aðdraganda. „Ég hef
líklega ekki verið nema tíu ára þeg-
ar ég var farin að semja sögur í
stílabók sem ég las upp fyrir vin-
konur mínar. Á unglingsárum átti
ég það til að draga vinkonurnar út
í dimmt skot og Ijúga þær uppfullar
af sögum sem ég sagði vera sögu-
þráð úr bíómynd sem ég hefði séð.
Ég hélt áfram að semja sögur en
skrifaði þær ekki niður fyrr en eft-
ir að Frau doktor hafði hvatt mig
til þess. Ég veit hins vegar ekki
hvað varð til þess að ég fór að skrifa
þessa bók, sagan hafði verið þama
einhvers staðar svo lengi, aðalsögu-
hetjan var löngu orðin til í huga
anum. Lá grafkyrr í myrkrinu og
samdi. Þegar nokkrar setningar
voru komnar, fór ég með þær
nokkrum sinnum í huganum svo
að ég myndi þær þegar ég vakn-
aði. Þá hripaði ég þær niður á blað
áður en ég lagði af stað í vinnuna."
Hún segist ekki hafa hugsað sér
að láta af þessari vinnuaðferð, þrátt
fyrir að hún virðist óþjál, segist
verða full örvæntingar geti hún
ekki samið neitt.
Stelpusaga
Mávahlátur er uppvaxtarsaga
segir Kristín Maija en ekki þó henn-
ar eigin. „Ætlunin var ekki einu
sinni að þetta yrði uppvaxtarsaga,
heldur átti stelpuskömmin í sögunni
að vera vitni að þeim atburðum sem
eiga sér stað. Svo fór mér að falla
æ betur við hana, fannst raunar
að það væri full þörf á því að segja
svona stelpusögu til mótvægis við
allar strákasögurnar. Skrifa um
bólur og bijóst og blæðingar og þá
áráttu stelpna að liggja sífellt á
hleri.“
fimm ár en sjálf hafði
sagan verið miklu leng-
ur í smíðum. Urður
Gunnarsdóttir komst
að því í viðtali við Krist-
ínu Marju að bókin á
LAILEYNI
fátt skylt við þá yfir-
halningu sem höfundur-
inn hefur veitt kaup-
mönnum og neytendum
í blaðamannstíð sinni.
SAGAN hafði legið lengi í
leyni áður en höfundurinn
lét verða af því að koma
henni á blað. Handskrifaði
hana alla á tímum nútímatækninn-
ar; tölva og ritvéla, og við skrifin
fékk hann útrás fyrir stjórnsemi
sína; búinn var til bær og fólk í
hann sem hægt var að ráðskast
með að vild. Á daginn stýrir Kristín
Maija Baldursdóttir nemendum sín-
um.með harðri hendi en þegar öllum
skylduverkunum er lokið á kvöldin
getur hún með góðri samvisku horf-
ið á vit ímyndunarinnar.
Kristín Maija er kennari og
blaðamaður. Hún hefur lesið ís-
lenskum neytendum og kaupmönn-
um pistilinn, barið þýsku inn í haus-
inn á unglingum og komið þremur
dætrum til manns. Þar að auki hef-
ur hún fengist við skriftir og nýver-
ið kom út fyrsta bókin hennar.
Bókin heitir Mávahlátur og útgef-
andinn, Mál og menning, sagði að
um kvennasögu væri að ræða. „Ég
er búin að þusa dálítið út af þessu,“
segir höfundurinn. „Er þetta sjálf-
krafa kvennasaga af því að það eru
margar konur í henni? Ég minnist
þess ekki að hafa heyrt talað um
karlasögur. Það er vissulega rétt
að ég er að skrifa um þennan magn-
aða kvennaheim en ég skrifa líka
um stéttabaráttu, ástir og dular-
fulla atburði."
Sem sagt spennusaga? „Ég veit
það nú ekki,“ segir Kristín Maija
með semingi. „Ég var bara orðin
svo þreytt á setningunni konur eru
konum verstar. Þetta er tómur
þvættingur. Það eru yfirleitt konur
sem tjasla manni á endanum saman
þegar eitthvað hefur gengið á. Ég
var orðin leið á lýsingum karla á
konum í mörgum bókum, ég þekkti
ekki þessar konur sem verið var
að lýsa. Ég vildi lýsa kvennaheimin-
um eins og ég þekki hann; öllu því
sem fylgir kvenþjóðinni. Öllu stúss-
inu, pjattinu og þessum eilífu
áhyggjum af afkomunni."
Stutt þögn áður en áfram er
haldið. „Menn halda að konur séu
rómantískar, sem þær eru ekki.
Þær eru jarðbundnar en sækja hins
Morgunblaðið/Kristinn
vegar í rómantíkina því hún gerir
þær fijálsar. Þá komast þær á
flug.“
Horfið aftur í tímann
Vissulega leika konurnar stórt
hlutverk en um fleira er rætt í
Mávahlátri, m.a. stéttabaráttuna.
„Það hefur ekki verið nein alvöru,
stéttaskipting á íslandi fyrr en nú.
Bilið á milli ríkra og fátækra hefur
aukist en íslendingar þola ekki
stéttamun. Við erum svo fá og við
erum öll komin af bændum og sjó-
mönnum, líka þeir sem telja sig til
betri borgara. Verkafólkið horfir á
það sem nágranninn veitir sér og
hugsar með sér, ef hann getur það,
þá get ég líka.“
En hvers vegna lætur þú atburð-
ina þá gerast fyrir fjórum áratugum
í stað þess að skrifa samtímasögu?
„Ef til vill var það flótti frá þess-
um friðlausa heimi, tilraun til að
stíga af þessari þreytandi upplýs-
ingahraðbraut og detta aftur í and-
rúmsloft sjötta ára-
tugarins. Þegar karl-
ar og konur gengu
með hatta, kettir vofu
í öðru hveiju húsi Og
heimilisfólkið hlustaði
á útvarpssöguna á
meðan það var í fóta-
baði.
Dularfulli þáttur-
inn á sér hins vegar
aðrar skýringar, ég
varð að skemmta mér
á meðan ég sat ein við skriftirnar
og ég hef haft unun af sakamála-
sögum svo lengi sem ég man eftir
mér.“
En upphaf bókarinnar er hins
vegar að leita fimmtán ár aftur í
tímann. Þá bjó Kristín Maija í
Þýskalandi og var þar í þýsku-
námi. „Þar var Frau doktor eitthvað
með hnút í hnakka sem kenndi
okkur þýsku. Hún bað okkur að
skrifa minningarbrot úr æsku okkar
og ég lýsti páskadegi frá þeim árum
mínum. Að endingu
tók ég í hnakka-
drambið á sjálfri mér,
það að setjast niður
við skriftirnar var
mesta barátta við
sjálfa mig sem hef ég
komist í.“
Kristín Marja hand-
skrifaði alla bókina,
þar sem hún eignaðist
ekki tölvu fyrr en
langt var liðið á skrift-
irnar, auk þess sem henni leiddist
suðið í tölvunni. Verkið gekk hægt
framan af. „Ég skrifaði nokkrar
setningar á kvöldin eftir að ég var
búin að sinna skylduverkunum. Það
sóttist seint og var lítið vit að vinna
þannig, svo ég fór að vakna
snemma á laugardags- og sunnu-
dagsmorgnum til að skrifa. Síðan
fór ég að semja á næturnar þegar
ég var andvaka. í stað þess að ráfa
um húsið eins og lafði Makbeð,
full beiskju, fór ég að .semja í hug-
Heiti bókarinnar, Mávahlátur,
hefur vakið forvitni margra og Krist-
ín Maija segir skýringuna tengjast
því að sagan gerist í fískibæ þar sem
hlátur mávanna sé stef sem gangi
í gegnum bókina. Fólkið í sögunni,
eins og svo allt of oft vill vera, sér
ekki það sem á sér stað fyrir fram-
an nefið á því en mávarnir sjá allt
og hlæja allan tímann.
En sagan varð ekki eingöngu til
í hugarheimi Kristínar Maiju, um-
fangsmikla heimildavinnu varð að
inna af hendi þar sem bókin gerist
í upphafi sjötta áratugarins, þegar
höfundurinn var vart af bleiualdri.
„Þetta voru merkilegir tímar, mikl-
ar væringar, verkföll og skömmtun-
arseðlar. Ég las heila árganga af
Þjóðviljanum, Alþýðublaðinu og
Morgunblaðinu til að fá tilfinningu
fyrir tíðarandanum. Ég hljóp í þetta
á kvöldin og í hádeginu af og til í
fimm ár. Svo spurði ég konur sem
mundu þessa tíma út úr um klæða-
burð. Þetta var mikil vinna en ég
UPPHAFIÐ að Máva-
hlátri má rekja til rit-
gerðar sem skrif uA var
í Þýskalandi. „Hún
hófst á þessum orðum:
Am Karfreitag, als lch
auf demalten Steinkai
stand (Á föstudaginn
langa þegar ég stóð á
gömlu steinbrúnni). Sjö
árum síðar fór þessi
setnfng að leita á mlg
og tók á sig mynd.“