Morgunblaðið - 14.11.1995, Side 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ROGNVALDUR
FINNBOGASON
+ Rögnvaldur
Finnbogason,
sóknarprestur í
Staðastaðarpresta-
kalli, fæddist í
Hafnarfirði 15. októ-
ber 1927. Hann lést
á heimiii sinu í Borg-
amesi 3. nóvember
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Borgameskirkju 10.
nóvember.
SERA Rögnvaldur kom I .
hingað til Seyðisfjarðar
á haustdögum árið
1968. Hann var þá þeg-
ar kunnur maður fýrir ýmissa hluta
sakir. Töluverðan þátt í því að nafn
hans varð mönnum minnisstætt, átti
það að í blöðum birtist útdráttur úr
friðarprédikun sem hann flutti á sjó-
mannadaginn 1954 fyrir hornfirska
sjómenn. Hann var þá sóknarprestur
í Bjarnanesi.
Mörgum þótti ræðan óvanaleg úr
hófí fram, hún fjallaði um frið, kjam-
orkuvoðann og samábyrgð mann-
kynsins alls í því sambandi. Þetta
var náttúrlega löngu fyrir þann tíma,
að slík umræða þætti við hæfí í kirkj-
um. Nú eru sem betur fer breyttir
tímar hvað þetta varðar.
Biblíutexti sr. Rögnvaldar í þess-
ari eftirminnilegu og snjöllu ræðu
var sagan af Kain og Abel: Á ég að
gæta bróður míns? í upphafí ræðunn-
ar vék hann að grein, sem birst hafði
í kunnu svissnesku tímariti um krist-
indóm og þjóðfélagsmál. Þessi grein
fjallaði um afleiðingarnar af kjam-
orkutilraunum Bandaríkjamanna á
Bikinieyjum, en sú grein hafði fyrst
birst í Japan, og bar yfirskriftina:
„Áskorun til þjóða heims“, ekki að-
eins til stórþjóðanna, sem við nefnum
svo, heldur sérhverrar þjóðar, hversu
fámenn sem hún kann að vera.
Sr. Rögnvaldur segir síðar í ræðu
sinni: „Bræðralagshugsjón kristin-
dómsins hefur aldrei fyrr orðið jafn
augljóslega sönn og brýn hveijum
manni og í dag. Takist kynslóð okk-
ar að sýna siðgæðisþroska, mun hún
lifa og ljós hennar lýsa mönnum
framtíðarinnar, bregðist hún, kann
mannkynssagan að renna sitt skeið
til enda. Við eigum því aðeins á
tvennu völ: Að sameinast öll í barátt-
unni fyrir friði og banna öll múg-
drápstæki, sem nú era prófuð með
fyrirlitningu á mannlíf-
inu. Eða: Að horfast í
augu við meiri ógæfu
en orð fá lýst, eyðingu
lífs á jörðinni." Áð lok-
um minnti hann svo á
í tilefni sjómannadags-
ins 23 japanska sjó-
menn, sem biðu dauð-
ans í kvölum sínum,
vegna geislavirkni frá
tilraunasprengingun-
um. Hann hvatti ís-
lenska sjómenn til að
votta hinum japönsku
virðingu sína með sam-
úðarkveðju og vera
minnugir örlaga þeirra.
Þeir sem muna tíma tvenna eru
ekki undrandi á, að þessi prédikun
vakti mikla athugli, og flestum þótti
örlög japönsku sjómannanna verðugt
umhugsunarefni á þessum degi. Há-
tíð hér, en hörmungar þar, víti til
varnaðar, orðið til fyrir mannlega
þröngsýni.
Allan dvalartíma þeirra hér í bæ,
kenndi sr. Rögnvaldur við Bama- og
gagnfræðaskólann, eins og hann hét
þá. Hann var allan tímann vinsæll
og eftirminnilegur fræðari og félagi,
bæði nemenda og kennara skólans.
Dvöl hans hér varð því miður styttri
en menn höfðú vonað, og haustið
1971 hélt fjölskyldan til Siglufjarðar,
en tveimur áram síðar að Staðastað
og voru þar til æviloka hans.
Á þessum forna og nýja hefðar-
stað undi hann og þau hjón mætavel
hag sínum, enda gnægð verkefna
heimafyrir, auk þess er staðurinn vel
í sveit settur og raunveralega stutt
til allra átta. Frú Kristín gegndi auk
kennslustarfa oddvitastörfum í sveit-
inni um árabil og var ein af brautryðj-
endum kvenna í því starfí. Margs
konar endur- og umbætur munu
hafa verið unnar á staðnum á tíma
þeirra hjóna þar, og fyrir þeirra at-
beina og forystu, s.s. skreyting og
endurbætur kirkjunnar sjálfrar, róm-
að verk.
Þegar sr. Rögnvaldar er minnst,
sækir margt á hugann, svo margir
eðliskostir gerðu hann eftirminnileg-
an. Okkur fínnst menn yfírleitt ekki
skemmtilegir til lengdar, nema við
getum virt manngildi þeirra eins og
það birtist í dagfari þeirra og fram-
göngu. Við þreytumst flest fljótlega
á mönnum sem era ekkert nema
skemmtilegir. Fleira þarf að koma til.

mmm ERFISDRYKKfAN
11 B H n p C11 U Veislusalur Lágmúla 4, sími 588-6040 T
ERFIDRYKKJUR
• Glœsilegir salir
• Gómsœtar veitingar
• Góö þjónusta
Upplýsingar í síma 588 2300
r e » I ii r i i I
G i i i I H e t ( I
Islenskur efniviður
íslenskar steintegundir henta margar
afar vel í legsteina og hverskoi^r
minnismerki. Eigum jafnan til fyrir-
liggjandi margskonar íslenskt efni:
Grástein, Blágrýti, Líparít og Gabbró.
Áralöng reynsla.
Leitið
upplýsinga.
BjS. HELGAS0N HF
ISTEINSMIÐ JA
SKEMMUVEGI 48 « SlMI 557 6677
■■
mmm
Sr. Rögnvaldur var óvenjulegur
mannkostamaður, velviljaður og
óeigingjam, bæði höfðinglyndur og
auðmjúkur í skapi. Samúð hans var
ávallt hjá þeim sem ’minna máttu sín
og stóðu höllum fæti.
Hann var geðhreinn maður, en
lund hans átti þó marga strengi og
breytilega, en samhljómurinn var
hreinn og tær. Honum lét einkar vel
að segja frá, og umfram allt að stofna
til fræðandi umræðu sem skerpti
hugsunina. Hann var þeim sjaldgæfa
eiginleika gæddur, að geta látið í ljós
á jafn áhrifamikinn hátt hvort heldur
málefnið vakti hrifningu hans eða
vanþóknun. Hann fékk gjarnan
gieðiglampa í augu væri eitthvert
fagurt eða mikilfenglegt málefni riíj-
að upp og rætt. Þann glampa mætti
maður oftar sjá.
Það sem auðveldaði honúm mjög
samskipti við aðra, var hversu fjöl-
fróður hann var og hve yfirgripsmik-
il þekking hans var. Ekkert var þó
fjær honum en að hreykja sér af
henni, hann var líka sjálfur aðdáandi
kenninga Lao-Tse sem birtast í Bók-
inni um Veginn.
Hann var aftur á móti af þessum
sökum veitandinn í öllu spjalli og
umræðu, manna skemmtilegastur
eins og þeir munu minnast, sem áttu
þess kost að njóta samvista við hann.
Hveijum manni sem kynntist honum
var ljóst að þar fór vænn maður og
góður drengur, sem nú er leystur frá
langri þraut erfíðs sjúkdómsstríðs og
er þar lögð líkn með þraut.
Ástvinum sr. Rögnvaldar og fjöl-
skyldu hans allri sendum við Inga
Hrefna og öll okkar börn hlýjar sam-
úðarkveðjur og biðjum þeim styrks
á þungbærri kveðjustund og þökkum
ykkur góðu kynnin.
Jóhann Jóhannsson,
Seyðisfirði.
Mitt i hringiðu fjárfestinga og
verðbréfaviðskipta, snemma sumars
árið 1987, hringdi síminn hjá mér
og djúp, áherslumikil og karlmannleg
rödd kynnti sig: „Hér er séra Rögn-
valdur Finnbogason á Staðastað sem
talar.“ Strax vakti þessi stutta kynn-
ing athygli mína. Það var eins og
ég væri hrifínn burt frá veraldar-
vafstri mínu og vestur á Staðastað
á Snæfellsnesi. Séra Rögnvaldur átti
erindi við mig og var ég fljótur að
bjóða þeim Kristínu Thorlacius, konu
hans, á heimili mitt. Áttum við þar
saman eftirminnilega síðdegisstund,
erindið var borið fram og afgreitt.
Líflegar og áhugaverðar samræður
mynduðust og- vöktu þau hjónin
áhuga, athygli og aðdáun mína. Þar
voru á ferð íslendingar sem ekki
voru að skara eld að eigin köku.
Öðra nær, þau voru að byggja upp
og reisa við kirkjur og kirkjustaði,
þ.e. Búðakirkju og Staðastað. Ég
varð orðlaus í aðdáun minni og virð-
ingu við að hlýða á frásagnir og
framtíðarsýn þeirra í þessum hugð-
arefnum. Hrifningin varð enn meiri
þar sem ég upplifði það sumarið
1962 að sjá Búðakirkju í slíkri nið-
urlægingu að áhrifanna gætir enn
þegar ég hugsa til þessarar æsku-
minningar. Upp frá þessum fyrstu
kynnum eignaðist ég góða vini sem
ég hef lært mikið af. Þau hjónin
sýndu einnig sitt rétta andlit í
„brimgný“ lífsins. Enn lærði ég af
þeim hvemig skynsamlegast er að
taka á móti óvæntum aðstæðum sem
allir fá að reyna, hver á sinn hátt.
Þau hlupu ekki frá vandanum, né
fóra með löndum.
Séra Rögnvaldur Finnbogason var
meðalmaður á hæð, ljós yfirlitum,
gjörvilegur og hin síðari ár þéttur á
velli. Maður fann fyrir nærvera hans
og ekki síst sterku og glampandi
augnaráðinu. Hans líkar eru sjald-
fundnir og lýsa honum best orð Hún-
freys, hertogans af Glostri í Hinrik
sjötta eftir Shakespeare: „Herra
minn, það er lágt og lítið geð sem
leitar ekki hærra en flýgur fugl.“
2.1.13-14 Séra Rögnvaldur þjónaði
Þjóðkirkjunni í rúm 40 ár. Fyrri hluta
starfsferils síns víða um land og hin
síðari á Staðastað. Þaðan er göfug
og tignarleg sjón til einnar af nátt-
úruperlum landsins, Snæfellsjökuls,
jökulsins sem oft á tíðum virðist
hefla sig upp frá jörðu í allri sinni
dýrð og veldi og fljóta í lausu lofti.
Séra Rögnvaldur var að nokkru
leyti einfari í klerkastéttinni og fór
sínar eigin leiðir. Hér á landi eiga
menn erfitt með að umbera sterka
og sjálfstæða persónuleika. Ljóð
hans, Kvöld í kirkjunni, leiðir okkur
í allan sannleika um störf hans og
lífssýn. Persónuleg kynni okkar
Rögnvaldar urðu meiri og nánari
með hveiju árinu sem leið. Við rædd-
um saman í síma og heimsóttum
hvor annan. Við höfðum um nóg að
tala og alltaf var Rögnvaldur vel
heima á þeim stöðum sem flogið var
til. Hann jós úr gnægtabranni þekk-
jngar sinnar og visku ef því var að
skipta. Við ræddum meðal annars
um lífíð og tilverana, myndlist, sem
hann hafði glöggt auga fyrir, bók-
menntir, þar sem hann var eins og
orðabók, biblíuna, sem hann hafði á
valdi sínu og voru Davíðssálmarnir
honum kærir, svo og náttúru- og
náttúruvemd.
Talað hefur verið um séra Rögn-
vald sem róttækan vinstrimann í
ákveðnum stjórnmálaflokki. Ég varð
aldrei var við það í fari hans, enda
vakti slík innansveitarkrónika ekki
áhuga okkar. Aftur á móti var Rögn-
valdur róttækur í allar áttir, þegar
honum sveið undan órétti og órétt-
læti innanlands jafnt sem utan. Hug-
ur hans var útum allan heim. Séra
Rögnvaldur var sálusorgari af Guðs
náð. Hann setti sig í spor viðmæl-
enda sinna, horfðist í augu við erfið-
leikana og tók á þeim með viðræðum
við viðkomandi á svo magnaðan
máta að flestir gengu mettir og riðu
feitara hrossi frá fundi hans. Séra
Rögnvaldur laðaði að sér menningar-
og listafólk, bæði innlent og erlent.
Hann var sjálfur mikið á ferðinni.
Það var eins og Staðastaður væri í
úthverfí Reykjavíkur. Ferðirnar vora
margar og fannst honum ekkert mál
að aka á milli, jafnvel sama daginn.
Rögnvaldur ferðaðist víða um
heim og kynnti sér menningu og
mannlíf í ýmsum löndum. Hann var
í nánu sambandi við rússnesku rétt-
trúnaðarkirkjuna og var meðal ann-
ars boðið að taka þátt í 1000 ára
afmæli kirkjunnar árið 1988. Var
mikill fróðleikur að hlýða á frásagn-
ir hans frá hátíðahöldunum og
STEINEY
KETILSDÓTTIR
+ Steiney Ketilsdóttir (Sína)
fæddist í Hafnarfirði 26. júní
1931. Hún lést á Borgarspítalan-
um 4. október síðastliðinn og fór
útför hennar fram frá Neskirkju
12. október.
ÞAÐ SYRTIR að, er sumir kveðja.
Þessi orð Davíðs Stefánssonar komu
upp í huga minn, þegar ég frétti
andlát vinkonu minnar Steineyjar
Ketilsdóttur. Fréttin var ekki óvænt,
en eins og hún skrifaði mér nokkram
dögum fyrir andlát sitt, var hún sátt
við sjálfa sig og alla og vel undirbú-
in undir dauðann.
Sorgin yfír brottför hennar bland-
aðist létti yfir, að kvalaþraut hennar.
var lokið.
Það er sagt, að sorgin gangi yfír
okkur í áföngum, fyrst eins og reið-
arslag sem deyfír tilfínningarnar en
leyfir okkur að fást við hversdags-
lega hluti þrátt fyrir allt. Seinna
þyrmir sorgin yfir okkur og verður
óbærileg, en þá gildir stuðningur
ættingja og vina.
Lífið var sannarlega harðhent við
þessa vinkonu mína, en hún tókst á
við vandamálið af krafti. Staða henn-
ar sem móður þroskahefts barns var
ekki öfundsverð og hún barðist fyrir
rétti hans 1 þjóðfélaginu.
Margir notfærðu sér þann eigin-
leika hennar að búast við góðu af
öllum. En þrátt fyrir erfíðleika og
banvænan sjúkdóm síðustu ára var
þó lífsgleðin stærsti þátturinn í skap-
gerð hennar. Hún miðlaði henni öll-
um vinum sínum og bömum af ör-
læti og gjafmildi.
Umhyggjan fyrir bömunum og
litlu barnabömunum var innileg, og
Sína var þakklát fyrir þá umhyggju
kirkjulífinu sjálfu. Hann var vel
heima í íkon-list kirkjunnar og flutti
erindi um þessa áhugaverðu listgrein
og þann þátt trúarlífsins. Dulúð hinn-
ar rússnesku kirkju og áhrifamikinn
kórsöng hennar kunni Rögnvaldur
vel að meta og naut ríkulega. Nú
þegar ég horfi yfír hafið heiman frá
mér og hugsa um kynni mín af jafn
stórbrotinni og lífsreyndri persónu
og séra Rögnvaldi Finnbogasyni,
koma mér í hug orð Dostojevskís:
„Við eram ríkisborgarar eilífðarinn-
ar.“ Heimili þeirra hjóna á Staðastað
og síðar í Borgarnesi var og er glæsi-
legt menningarheimili. Staðastaður
var í mínum huga eins og enskur
herragarður í smækkaðri mynd. Þar
var gott að koma og þar leið gestum
vel. Móttökumar voru alltaf jafn sér-
stakar og höfðinglegar. Þar ángaði
alit af menningu og list, allt það sem
heldur huganum upp úr „mold-
arbörðunum". Samræður og hlýjá
húsráðenda virkaði sem uppörvun
fýrir þann sem naut. Málverk og
skúlptúrar eftir þekkta innlenda og
erlenda listamenn voru hvar sem
augað eygði. Bókakostur á heimilinu
var einnig mjög góður og vandaður.
Er ég heimsótti þau hjón að Staða-
stað var það mér lærdómur að renna
augum um bækurnar og handfjatla
þær. Það varð úr að ég tók alltaf
fram sömu bókina með mér í háttinn
og las fram á rauða nótt. Já og mér
entist tími með ársmillibili að lesa
ævisögu Tolstoys. Snemma á morgn-
ana vaknaði ég svo við indælan
brauðilm, það var ekki að spyija að,
Kristín var að baka brauð til morgun-
verðar. Hvílíkur unaður að njóta
gestrisni þeirra hjóna. Ég fylgdist
með hugleiðingum og hugmyndum
séra Rögnvaldar á þeim árum sem
hann lét laga og lagfæra kirkjuna á
Staðastað. Allt var úthugsað. Hann
viðaði að kirkjunni listaverkum og
efnivið og leitað fanga víða. Árang-
urinn varð eftir því frábær. Öllu svo
vel- fyrirkomið og hvergi sér í of-
skraut. Þegar allt var orðið eins og
það átti að vera var Rögnvaldur orð-
inn sjúkur. „Fáir njóta eldanna sem
fyrstir kveikja þá.“ (D.S.) Fyrir tæp-
um þremur áram kenndi Rögnvaldur
sér meins þess, sem að lokum dró
hann til dauða. Glíman við dauðann
var löng og ströng og naut hann
fórnfúsrar umönnunar Kristínar all-
an þann tíma. En Rögnvaldur missti
aldrei móðinn, hann hélt sinni and-
legu reisn og spaugsemi til hins síð-
asta. „Að kveldi gistir oss grátur,
en gleðisöngur að morgni." (Sálmur
30:6.)
Um stund verður Snæfellsnesið
svipminna en með tímanum munu
minningamar um mætan mann
auðga skynjunina á þeim náttúru-
undrum sem þar ér að fínna.
I skáldsögunni Bræðumir Kar-
amazov fjallar Dostojevskí um þessi
huglægu mál sem mannfólkið á svo
erfítt með að skilja. Kemst hann að
athyglisverðri niðurstöðu: „Margt á
jörðinni er oss hulið en í þess stað
hefur oss verið gefín dulræn innri
vitund um lifandi tengsl vor við ann-
an heim, himneskan æðri heim. Og
hugsanir vorar og tilfínningar eiga
sér rætur þar, í öðram heimi, en
ekki hér.“
Ármann Reynisson.
sem bömin, sérstaklega Anna, sýndu
henni þessa síðustu mánuði.
Á bak við kæti og glens átti Sína
djúpar tilfinningar, sem hún ekki
treysti öllum fyrir. Dulspeki og trú-
mál voru hennar áhugamál. Eins
sátu þar í hásæti tónlist, bókmenntir
og málaralist og gáfu henni tæki-
færi til að njóta lífsins.
Skammdegið er gengið í garð á
undan áætlun. Söknuðinn finnum við
í brjóstum okkar, sem þekktum Sínu,
hana sem gerði lífið að veislu og dó
hetja.
Lengir nóttu, lúta höfðum blóm,
laufið titrar fölt á háum reinum,
vindur hvíslar ömurlegum óm
illri fregn að kvíðnum skógargreinum,
greinar segja fugli og fuglinn þagnar.
I bijósti mannsins haustar einnig að,
upp af hrelldu hjarta gleðin flýgur,
en vetrarmjöll í daggardropa stað
á dökkan lokk og mjúkan þögul hnígur,
og æskublómin öll af kinnum deyja.
(Grímur Thomsen)
Blessuð sé minning hennar.
Auður Björg Ingvarsdóttir.