Morgunblaðið - 16.11.1995, Blaðsíða 8

S B FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
London enn höf-
uðhorg fjármála-
heimsins
London. Reuter.
ÞÓTT hver bankinn á fætur öðrum
í Bretlandi hafi fallið í hendur út-
lendingum í ár virðist London hafa
treyst stöðu sína sem höfuðmiðstöð
fjármála heimsins.
Virtir brezkir bankar eins og
Barings, S.G. Warburg, Smith New
Court og Kleinwort Benson hafa
komizt í eigu útlendinga, sem vilja
festa sig í sessi á markaðnum í
London.
Þessar breytingar benda ekki til
þess að London sé í andaslitrunum
og sýna þvert á móti að nýtt líf
hefur færzt í fjármálastarfsemina
í heimsborginni að mati sérfræð-
inga.
Styrkleikamerki
„Fátt sýnir betur það mikilvæga
hlutverk, sem London hefur að
gegna, að hér hafa erlendir bankar
komið sér fyrir og telja miklu varða
að ráða yfir fyrirtækjum, sem hafa
aðsetur á Englandi," segir John
Delahey, sérfræðingur Societé Gén-
érale Strauss Turnbull.
Phil Rivett, meðeigandi í Coopers
& Lybrand, tekur í sama streng:
„Straumurinn liggur til London,
ekki frá henni.“
Hann sagði að ásælni þýzkra
banka hefði einkum treyst yfirburði
Lundúna i ár. Ekki alls fyrir löngu
var Frankfurt talin ógna stöðu
Londoti, en á þessu ári hafa þýzkir
stórbankar sýnt hug sinn með því
að tryggja sér örugga fótfestu þar.
í júlí gleypti Deutsche Bank
Morgan Grenfell, fimm árum eftir
að hann keypti það brezka fyrir-
tæki, og valdi London bækistöð hins
sameinaða fyrirtækis.
Kleinwort Benson lét í minni
pokann fyrir öðrum þýzkum aðila
— Dresdner Bank. Og talið er að
þriðji þýzki stórbankinn, Commerz-
bank, leiti að nýju fórnarlambi, þar
sem hann missti hið eftirsótta her-
fang Smith New Court í hendur
Merrill Lynch í Bandaríkjunum.
„Athyglisvert er að erlendir
bankar, einkum þýzkir, koma sér
fyrir í London, annaðhvort með því
að kaupa brezk fyrirtæki eða með
því að færa starfsemina hingað.
ENGLANDSBANKI í hjarta
fjármálamiðstöðvarinnar.
Þeir telja sig verða að vera hér, því
að hér sé markaðurinn,“ segir
Rivett.
Hærri áramótabónus
Sérfræðingar telja að London
kunni að fá byr í seglin um áramót-
in vegna fyrirsjánlegrar hækkunar
bónusgreiðslna, sem brugðust von-
um_í fyrra.
Aramótabónusar voru með mesta
móti 1993, en snarlækkuðu í fyrra.
í ár verða þeir viðunandi og í sum-
um tilfellum mjög háir að sögn
bankasérfræðinga.
Úttektir vinnuveitendasam-
bandsins CBI og fleiri aðila benda
þó til þess að til lengri tíma búast
við að starfsfólki verði fækkað veru-
lega til að draga úr kostnaði.
Mest aukning í London
En þrátt fyrir uppsagnir skarar
London fram úr keppinautum sínum
að flestu leyti. Nýlegar tölur sýna
að gjaldeyrisviðskipti aukist meir í
London en í öðrum fjármálamið-
stöðvum.
Samkvæmt könnun Bank for Int-
ernational Settlements hefur hlut-
deild Lundúna á alþjóðlegum gjald-
eyrismarkaði aukizt í 30% úr 27%
fyrir þremur árum.
A sama tíma hefur hlutur New
York minnkað í 16% og Tókýós í
10% úr 11.
Kauphöllin í London er einnig í
sérflokki. Þar er velta hlutabréfa í
viðskiptum landa í milli meiri en í
öllum öðrum fjármálamiðstöðvum
til samans og var hún 59% af heim-
sveltunni 1994.
Samkvæmt tölum CBI hafa 500
bankar frá 70 löndum aðsetur í
London. Sérfræðingar telja einnig
mikilvægt að London hafi upp á
víðtæka fjármálaþjónustu að bjóða
og góða aðstöðu til viðskipta.
Hermt er að þeir sem starfi í fjár-
málahverfinu City séu fleiri en allir
íbúar Frankfurt og mikið lof er
borið á hæfni þeirra á öllum sviðum
fjármála og viðskipta. „Betri fjár-
málamiðstöð er vandfundin,“ segir
Rivett.
Afhveiju stafa sveiflumar
íalþjóðlegu efnahagslífi?
EF MIÐAÐ er við fyrri reynslu ætti hagvaxtar-
skeiðið í Bandaríkjunum að vera komið í há-
mark. Frá því eftir seinna stríð hafa uppgangs-
tímar í efnahagslífmu að jafnaði varað í 50
mánuði, rúmlega fjögur ár, og þar sem þeir
hafa nú staðið í 55 mánuði ætti að vera kominn
tími til að hafa áhyggjur af næsta samdráttar-
skeiði. Ekki er þó víst, að unnt sé að spá fyrir
um sveiflur í efnahagslífinu með neinni vissu
og eins líklegt er, að í stað samdráttar sé langt
hagvaxtarskeið framundan í iðnríkjunum.
Upplýsingar um þjóðarframleiðslu ýmissa
ríkja að loknum þriðja fjórðungi þessa árs hafa
verið að birtast að undanförnu. Samkvæmt þeim
er hagvöxtur í Bretlandi 2,4% í stað 4,3% fyrir
ári og þótt búist sé við nokkurri uppsveiflu á
þriðja ársljórðungi í Bandaríkjunum þá stefnir
í, að hagvöxturinn á árinu verði 2,8% á móti
4,4% á síðasta ári. Á meginlandi Evrópu hefur
einnig dregið töluvert úr hagvexti og þar er
nokkur uggur í mönnum og í Japan er það litlu
meira en svo, að samdráttarskeiðinu sé lokið.
Forsendurnar vantar
Þrátt fyrir þetta eru hagfræðingar almennt
ekki trúaðir á samdrátt í Bandaríkjunum og
Evrópu en orðið eitt hefur skotið mönnum skelk
T bringu, einkum í Evrópu þar sem hagvaxtar-
skeiðið er yngra en í Bandaríkjunum.
Það, sem gerir samdrátt ólíklegan, er, að það
vantar þessar venjulegu forsendur fyrir honum
— vaxandi verðbólgu og hátt vaxtastig eða mik-
ið ójafnvægi í fjármálum fyrirtækja og heimila.
Þeir voru þó'fáir, sem sáu fyrir efnahagssam-
dráttinn upp úr 1990. Sveiflur í hagkerfinu eru
aldagamalt fyrirbrigði og nýtt samdráttarskeið
mun koma fyrr eða síðar. Spurningin er aðeins
hvenær.
Saga síðustu áratuga ætti að geta gefið ein-
hvetjar vísbendingar um framtíðina en vanda-
málið er, að sveiflurnar eru af öllum stærðum
og gerðum. Stysta hagvaxtarskeið í Bandaríkj-
unum eftir 1945 stóð aðeins í 12 mánuði,
1980-’81, og það lengsta í 106 mánuði, á tímum
Víetnamstríðsins 1961-’69. Lengsta hagvaxtar-
skeiðið á friðartímum var 92 mánuðir og lauk
í júlí 1990. Uppsveiflan á sér með öðrum orðum
ekki neinn útmældan tíma.
Engin ein ástæða
Það er enginn skortur á kenningum um
tröppuganginn í efnahagslífinu. Sumir hagfræð-
ingar hafa jafnvel rakið hann til sólbletta eða
afstöðu stjamanna og Keynes taldi, að jafnvæg-
isleysið í íjárfestingum stafaði stundum af skap-
inu í framleiðendum, sem sveifluðust milli bjart-
sýni og svartsýni. Sum samdráttarskeið eiga rót
Eftir stríð hafa hagvaxtar-
skeiðin verið lengri og
samdráttartímarnir
skemmri en áður og sumir
trúa því, að framundan sé
beinn og breiður vegur
sína að rekja til utanaðkomandi aðstæðna, til
dæmis olíukreppu eða viðskiptastríðs, og líklega
er engin ein ástæða fyrir óreglunni, sem einkenn-
ir þau.
Victor Zarnowitz, hagfræðingur við Chicago-
háskóla og kunnur sérfræðingur í hagsveiflum,
hefur kynnt sér vel hagvaxtar- og samdráttar-
skeið í Bandaríkjunum frá því á síðustu öld.
Slæmu fréttimar em þær, að með tímanum
hafa hagvaxtartímabilin orðið óreglulegri og
ófyrirsjáanlegri en góðu fréttirnar eru, að eftir
stríð hafa sveiflurnar í efnahagsstarfseminni
minnkað.
Breytingar á þjóðarframleiðslu milli ársijórð-
unga síðustu 50 árin hafa ekki verið nema þriðj-
ungur af því, sem var á árunum 1919-’45.
Auk þessa hafa hagvaxtarskeiðin verið lengri
og samdráttarskeiðin skemmri og minni en áð-
ur. Frá 1946 hefur samdráttartími í efnahagslíf-
inu að meðaltali staðið í 11 mánuði en hagvaxtar-
tímabilin í 50 mánuði. 1919-’45 var hagvöxtur
að jafnaði í 35 mánuði hveiju sinni en samdrátt-
urinn í 18 mánuði og ef litið er til tímabilsins
1854-1918 þá eru tölurnar 27 fyrir hagvöxt en
22 fyrir samdrátt.
Það er ekki aðeins, að hagsveiflurnar séu ólík-
ar frá einum tíma til annars, heldur eru þær
ólikar frá einu landi til annars. Þær hafa til
dæmis verið færri í Þýskalandi en í Bandaríkjun-
um en hafa tilhneigingu til að vera meiri og
dýpri þegar þær verða.
Jöfnunaráhrif þjónustugreina
Af þessu mætti hugsanlega draga þá ályktun,
að samdráttarskeiðin hyrfu að lokum alveg. Ein
af ástæðunum .fyrir því, að sveiflurnar eru minni
nú en áður, er að vægi þjónustunnar hefur auk-
ist mikið á kostnað framleiðslunnar. Margar
þjónustugreinar eru ekki jafn viðkvæmar og
vörufr&mleiðslan vegna þess, að eftirspurnin
eftir þeim er óháðari tekjubreytingum en eftir-
spum eftir vörum.
Vaxandi afskipti ríkisins af efnahagsstarfsem-
inni hafa einnig haft sín áhrif. Ríkisvaldið fer
yfirleitt ekki að dæmi fyrirtækja og sker niður
á samdráttartímum og eftir því sem opinber
útgjöld og skattheimta hafa aukist, hefur mikil-
vægi ýmissa „sjálfvirkra jöfnunaraðgerða" vax-
ið. Þá er til dæmis átt við, að á samdráttartím-
um'aukast útgjöld vegna atvinnuleysisbóta en
skattar lækka.
Annað atriði er tryggingasjóðirnir, sem hafa
átt þátt í afstýra bankakreppum á borð við
þær, sem gerðu samdráttarskeiðin áður fyrr
miklu erfiðari viðfangs. Umdeildari eru hins
vegar ýmsar efnahagsaðgerðir, sem geta stund-
um aukið á stöðugleika og stundum ekki, allt
eftir því hvenær gripið er til þeirra. Oft hafa
þær verið of miklar og of seint á ferðinni og
hafa því fremur ýtt undir þensluna á morgun í
stað þess að lækna samdráttinn í dag.
Stefnan í peningamálum hefur aftur á móti
orðið til að jafna framleiðsluna síðustu hálfa
öldina. Áður var peningaframboðinu leyft að
dragast saman í takt við minni framleiðslu en
seðlabankar nú á dögum fara sér hægar í þeim
efnum og halda því uppi eftirspurn.
Því er oft haldið fram, að ein af ástæðunum
fyrir minni sveiflum nú og jafnvel enn minni í
framtíðinni sé sú, að framleiðendur hafi betri
yfírsýn yfir birgðir. Tölvur og fullkomnari fram-
leiðsluaðferðir geri þeim nú kleift að miða fram-
leiðsluna nokkurn veginn við söluna og koma
þannig í veg fyrir birgðasöfnun.
Áhrif birgðasöfnunar
Birgðir eru að vísu ein minnsta stærðin í þjóð-
arframleiðslunni en þær hafa samt oft vegið
þungt á samdráttartímum. Gangurinn er þá sá,
að framan af safnast þær upp en síðan er brugð-
ist við með miklum niðurskurði í framleiðslu.
Að meðaltali áttu sveiflur í birgðum sök á helm-
ingi samdráttarins í þjóðarframleiðslu á erfið-
leikatímabilum í Bandaríkjunum fyrir stríð.
Til eru þeir, sem halda því fram, að hagsveifl-
ur séu næstum því liðin tíð og framundan sé
allt að því endalaus hagvöxtur. Að þeirra mati
eru það upplýsingatæknin og alþjóðavæðing
efnahagslífsins, sem bjóða upp á þessu fögru
framtíð, og þeir sjá fyrir sér, að hagvöxturinn
verði eins mikill og unnt er án þess að kynt sé
um leið undir verðbólgu.
Spádómar af þessu tagi eru ekki nýir af nál-
inni en rétta svarið er ekki hvort aftur kemur
nýtt samdráttarskeið, heldur hvenær og hvers
vegna. Hægari hagvöxtur í Bandaríkjunum og
Bretlandi endurspeglar hærri vexti á árinu en
með því að koma í veg fyrir þenslu hafa þessi
ríki líklega framlengt hagvaxtarskeiðið. Það er
ekki að kveðja og ekki heldur sveiflurnar í efna-
hagslífinu.
Heimild: The Economist.
Sony snýr
sér að
einkatölvu-
markaði
Tókýó. Reuter.
SONY hefur ákveðið að snúa
sér að framleiðslu heimilis-
tölva í samvinnu við banda-
ríska tölvukubbafyrirtækið
Intel samkvæmt tilkynningu
frá fyrirtækinu.
Sony hyggst setja fyrstu
gerðina á markað í Bandaríkj-
unum haustið 1996 og í Japan
og Evrópu ári síðar.
„Nýr markaður neytenda-
raftækja er í fæðingu vegna
sóknar einkatölvunnar inn á
heimili fólks og stafrænnar
hljóð- og myndbandstækni,"
sagði forstjóri Sony, Nobuyuki
Idei, í yfírlýsingu.
Forstjóri Intels, Andrew
Grove, sagði að þar sem saman
mundu fara -sérþekking Sony
á rafeindatækni í þágu neyt-
enda og tölvuþekking Intel
kynnu nýstárlegar einkatölvur
að sjá dagsins ljós.
Á síðari mánuðum hefur
hagnaður af slíkum tækjum
hins vegar rýrnað vegna
harðrar samkeppni og dræmr-
ar eftirspurnar á stórum mörk-
uðum. Tekjur af diskadrifum,
CD-ROM geisladiskum o.fl.
hafa þó snarhækkað.
Sérfræðingar segja ákvörð-
un Sony viðurkenningu á
helztu tilhneigingunni í raf-
eindaiðnaði er stefni í þá átt
að hljóð-, myndbands-, fjar-
skipta- og tölvutækni renni
saman í eina einkatölvu, en
sala á þeim stóreykst um þess-
ar mundir í Bandaríkjunum og
Japan.
„Nú þegar einkatölvur
flæða inn á heimili verða þeir
framleiðendur heimilisraf-
tækja, sem smíða ekki einka-
tölvur, undir í samkeppninni,“
segir sérfræðingur UBS Secu-
rities.
Þjóðveijar
gegn einum
gjaldmiðli
Bonn. Reuter.
TVEIR af hveijum þremur
Þjóðveijum telja að sameigin-
legur, evrópskur gjaldmiðill
muni rýra kjör þeirra sam-
kvæmt skoðanakönnun.
Alls töldu 67% að mynt-
bandalag (EMU) mundi hafa
ókosti í för með sér samkvæmt
Emnid-könnun N-TV sjón-
varpsins.
Áðeins 18% töldu að sam-
eiginlegur gjaldmiðill mundi
bæta lífskjörin.
Af kristilegum demókrötum
töldu 66% að sameiginlegur
gjaldmiðill mundu rýra kjörin.
Pechiney-
sala hafin
París. Reuter.
SALA á mestöllum 56% hlut
• franska ríkisins í Pechiney,
mesta áframleiðanda Evrópu,
hófst á þriðjudaginn.
Fimm milljónir franka kunna
að fást en ekki 7-8 milljarðar
eins og stjórn Alains Juppés
forsætisráðherra vonaði eitt
sinn að fengjust fyrir Pechiney.
„Ástandið er ekki með þeim
hætti að ríkið hagnist á því,“
sagði franskur hlutabréfasér-
fræðingur.