Morgunblaðið - 17.11.1995, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Fjárlagadeilan í Bandaríkjunum óvenju erfið viðureignar
Báðir flokkarnir leggja
pólitíska æru sína að veði
FJÁRLAGADEILAN í Banda-
ríkjunum snýst um ágreining milli
flokkanna, repúblikana og demó-
krata, um leiðir til að ná niður fjár-
lagahallanum. Vilja þeir fýrr-
nefndu, að það verði gert á sjö árum
og skattar jafnframt lækkaðir á
sama tíma, en þeir síðamefndu
stefna að því að ná honum niður á
10 árum til að komast hjá of mikl-
um niðurskurði.
Það er ekkert nýtt, að tekist sé
á um fjárlögin á Bandaríkjaþingi
og einkum þegar staðan er þannig,
að forsetinn hefur ekki meirihluta
þingmanna á bak við sig. Þannig
var það löngum í forsetatíð þeirra
Ronalds Reagans og George Bush,
demókratar höfðu töglin og hagld-
irnar á þingi, og nú eru það repú-
blikanar, sem setja Bill Clinton for-
seta stólinn fyrir dymar í krafti
meirihluta síns í báðum deildum.
Á síðustu 14 árum hefur það
komið fyrir fjórum sinnum, að ekki
hefur tekist að afgreiða fjárlögin í
tæka tíð og alríkið þar með misst
greiðsluheimildir sínar. Hingað til
hefur þó ávallt tekist að semja um
málin á skömmum tíma en nú er
staðan allt önnur og miklu erfíðari.
Fyrir kosningamar í nóvember í
fyrra, sem vom mikill sigur fyrir
repúblikana, settu þeir fram stefnu-
skrá, „Samning við Bandaríkin",
og þar lögðu þeir hvað mesta
áherslu á að ná niður fjárlagahal-
lanum og lækka skatta. Að því
hafa þeir síðan unnið og virðast
þess albúnir að leggja pólitíska æru
sína að veði í því stríði, sem þeir
standa nú í við Clinton og demó-
krata.
Félagsleg útgjöld skorin niður
Ekki er minna í húfi fyrir demó-
krata, sérstaklega forsetann. For-
setakosningar em á næsta ári og
Clinton er ákveðinn í að koma í veg
fyrir repúblikanar fái sínu fram-
gengt.
Tillögur repúblikana em þær, að
fjárlagahallanum verði náð niður á
sjö árum, á tímabilinu fram til 2002,
og skattar jafnframt lækkaðir um
240 milljarða dollara. Til að fjár-
magna þennan niðurskurð vilja þeir
skera niður framlög til heilbrigðis-
mála, ekki síst niðurgreiðslu ríkisins
á þjónustu við aldraða og fátæka,
til umhverfísmála og til ýmissa
annarra félagslegra útgjalda.
Clinton og demókratar segjast
vilja standa vörð um velferðarkerfíð
þótt þeir séu alls ekki andvígir ein-
hveijum niðurskurði þar og því
leggja þeir til, að fjárlagahallanum
verði eytt á allt að tíu árum til að
milda aðgerðirnar.
Ólíkar hagvaxtarspár
Flokkana greinir einnig á um
annað atriði, sem miklu máli skipt-
ir. Repúblikanar gera ráð fyrir
hægum hagvexti á næstu árum en
demókratar eru heldur bjartsýnni.
Þótt ekki kunni að muna miklu í
prósentum eða prósentubrotum, þá
hefur það veruleg áhrif á það hver
niðurskurðurinn þarf að vera til að
ná niður hallanum, hvort sem það
verður gert á sjö eða tíu árum.
Repúblikanar hafa boðist til að
leysa úr brýnasta greiðsluvanda rík-
isins og sleppa jafnframt ákvæðinu
um hækkun sjúkratryggingagjalda
hjá gömlu fólki en eftir sem áður
er það skilyrði inni, að fjárlagahall-
anum verði náð niður á sjö árum.
Slíkt frumvarp var raunar sam-
þykkt á þingi í fyrrakvöld en Clin-
ton ætlaði að beita neitunarvaldi
gegn því.
Það er engan bilbug að finna á
deiluaðilum í þessu máli og sumir
spá því, að við það geti setið í lang-
an tíma, jafnvel í þijá mánuði. Það
hlýtur þó að teljast óhugsandi.
Raunar hefur það hert Clinton í
afstöðu sinni, að meirihluti Banda-
ríkjamanna telur repúblikana bera
mesta ábyrgð á ástandinu en drag-
ist það á langinn getur það breyst
á skömmum tíma.
Krefjast
afsagnar
Molands
Ósló. Reuter.
STJÓRNARANDSTAÐAN í Noregi
skoraði í gær á Thorstein Moland
seðlabankastjóra að segja af sér
fremur en að láta af embætti tíma-
bundið eftir að hafa verið dæmdur
í skattasekt.
Moland og ýmsir aðrir fjárfestu
fyrir nokkrum árum í félagi, sem
stóð að kaupum á Airbus-farþega-
þotu, og út á það fékk hann
skattaafslátt. Hann seldi hins vegar
hlut sinn ári síðar og skattayfírvöld
segja, að hann hafi engan afslátt
átt að fá.
Moland hefur áfrýjað þessum úr-
skurði og tekið sér frí frá seðlabank-
anum á meðan en stjómarandstæð-
ingar segja, að málareksturinn geti
tekið nokkur ár og það gangi ekki,
að Moland geti geymt sér stöðuna.
Sigbjorn Johnsen fjármálaráð-
herra hefur einnig verið gagnrýndur
fyrir að veita Moland embættið eft-
ir að skattamálið kom upp.
Reuter
Gröf
Makkabea
fundin
ÍSRAELSKUR fornleifafræð-
ingur heldur á blaði með letri
sem fannst á 23 steinkistum er
varðveittar voru í neðanjarðar-
grafhvelfingu í miðhluta lands-
ins. Áletrunin á kistunum bendir
til þess að um sé að ræða graf-
reit hinnar voldugu ættar Hasm-
onea, öðru nafni Makkabea, er
samkvæmt fornum heimildum
gerðu blóðuga uppreisn á ann-
arri öld fyrir Krists burð gegn
veldi grískættaðra Selevkída, er
réðu þá löndum á þessum slóð-
um. Er þetta talin fyrsta sönnun
þess að Makkabear hafi raun-
verulega búið í þessum hluta
landsins á þeim tíma. Hvelfingin
fannst fyrir tilviljun fyrr í vik-
unni er verkamenn voru að
breikka veg.
Bókstafstrúarmenn úr röðum
gyðinga mótmæltu því harðlega
í gær að hróflað yrði við staðn-
um en lögregla flutti þá á brott.
Oskar Lafontaine kjörinn formaður þýskra jafnaðarmanna
„Napóleon
frá Saar“ fær
nýtt tækifæri
Bonn. Reuter.
OSKAR Lafontaine, sem beið auð-
mýkjandi kosningaósigur fyrir
Helmut Kohl kanslara árið 1990,
er nú aftur í sviðsljósinu eftir
óvæntan stórsigur yfír Rudolf
Scharping í formannskjöri þýska
Jafnaðarmannaflokksins í gær.
Lafontaine, sem hefur verið
nefndur „Napóleon frá Saar“,
fæddist í Saarlouis, nálægt frönsku
landamærunum, fyrir 52 árum.
Hann er kominn af kaþólskum
verkamönnum og var nemandi í
skóla jesúíta áður en' hann hóf
háskólanám í eðlisfræði.
Vanmat sameiningarviyann
Lafontaine náði skjótum frama
innan flokksins og var kjörinn
borgarstjóri Saarbriicken, höfuð-
borgar Saar-ríkis, árið 1976 og
varð leiðtogi Jafnaðarmanna-
flokksins í ríkinu ári síðar. Hann
varð forsætisráðherra ríkisins árið
1985.
Fiokkurinn batt mikiar vonir við
Lafontaine á síðasta áratug. Hann
var varaformaður flokksins á árun-
um 1987-1990 og kanslaraefni í
kosningunum 1990.
Helmut Kohl stóð þá höllum
fæti og Jafnaðarmannaflokkurinn
þótti mjög sigurstranglegur undir
forystu Lafontaines fyrir kosning-
arnar. Hrun Berlínarmúrsins setti
hins vegar strik í reikninginn. La-
fontaine gagnrýndi nánast alla
þætti sameiningar Vestur- og
Austur-Þýskalands og reyndi að
ala á áhyggjum Vestur-Þjóðveija
af kostnaði sameiningarinnar.
Lafontaine vanmat sameining-
arvilja Þjóðveija og það varð hon-
um að falli í kosningunum. Hann
varð óvinsæll meðal Austur-Þjóð-
veija, sem litu á hann sem sjálfs-
elskan Vestur-Þjóðveija sem vildi
ekki færa fórnir fyrir sameiningu
Þýskalands.
Geðsjúk kona stakk Lofontaine
í hálsinn með eldhúshnífí á kosn-
ingafundi í apríl 1990. Hann særð-
ist ekki alvarlega en árásin fékk
mjög á hánn.
„Umhverfis-sósíalismi“
Lafontaine kom fram sem hinn
tryggi flokksmaður þegar fráfar-
andi formaður jafnaðarmanna,
Rudolf Scharping, beið ósigur
fyrir Kohl í kosningunum árið
1994. Hann lét lítið á sér bera
meðan Scharping og Gerhard
Schröder, sem var talinn líkleg-
asti eftirmaður hans, börðust um
völdin.
Lafontaine hefur verið leiðtogi
vinstriarms Jafnaðarmannaflokks-
ins og er ákafur friðarsinni. Hann
er andvígur því að Þjóðveijar gegni
auknu hernaðarlegu hlutverki og
hefur boðað nokkurs konar „um-
hverfis-sósíalisma", með háum
orkusköttum og takmörkunum við
kjarnorku. Hann hefur einnig var-
að við of miklum hagvexti.
Lafontaine er mikill Evrópusinni
en óvíst er hvaða afstöðu hann
tekur til þess hvort Þjóðveijar eigi
að fórna þýska markinu fyrir sam-
eiginiegan gjaldmiðil ríkja Evrópu-
sambandsins.
Falla frá
landa-
kröfum
STJÓRNVÖLD í Eistlandi hafa
fallið frá kröfu um að Rússar
láti af hendi 2.000 hektara
landsvæði, sem tilheyrði Eist-
landi áður en landið var innlim-
að í Sovétríkin 1940. Eistnesku
stjórninni er mjög í mun að
semja um landamæri ríkjanna
þar sem ólíklegt er að Eistland
fái aðild að Evrópusambandinu
eða Atlantshafsbandalaginu
eigi þeir í landamæradeilum við
Rússa. Næsti ásteytingar-
steinninn í viðræðum ríkjanna
er krafa Eista um að Rússar
viðurkenni Tartu-friðarsáttmál-
ann, sem fyrsta eistneska lýð-
veldið og rússneskir kommún-
istar gerðu árið 1920. Sáttmál-
inn hefur mikla þýðingu fyrir
Eista þar sem í honum segir
að Rússar viðurkenni „fyrir fullt
og allt“ sjálfstæði Eistlands.
Roh hnepptur
í varðhald
ROH Tae-woo fyrrverandi for-
seti Suður-Kóreu var handtek-
inn í gær og stungið í steininn
eftir að hafa verið ákærður fyr-
ir að þiggja mútugreiðslur að
jafnvirði rúmlega 300 milljóna
dollara. Er hann fyrsti þjóð-
höfðingi landsins sem kærður
er fyrir glæpsamlegt athæfí. í
ákæruskjali upp á 1.000 síður
voru 30 auðkýfíngar og for-
stjórar tilgreindir sem lagt
höfðu honum til fjármuni.
Carignon
fangelsaður
ALAIN Carignon, sem sagði sér
starfí samgönguráðherra
Frakklands í fyrrasumar, var í
gær dæmdur í fímm ára fang-
elsi, þar af tvö skilorðsbundin,
fyrir spillingu. Þáði hann fé og
gjafir frá vatnsfyrirtækinu Ly-
onnaise des Eaux fyrir að beita
sér fyrir einkavæðingu vatns-
veitu í Grenoble er hann var
borgarstjóri þar.
Reno með
parkinson-
veiki
JANET RENO, dómsmálaráð-
herra Bandaríkjanna, upplýsti
í gær að hún væri með parkin-
sonveiki. Sagði Reno, sem er
57 ára, að sér liði vel og að hún
hygðist sinna embætti sínu
áfram.
Konum kennt
um þurrkinn
BERHÖFÐA konum í Swazi-
landi hefur verið kennt um
þurrka sem geisað hafa í sunn-
anverði Afríku. Þingmaður setti
ásiikunina fram og kvartaði
undan því að konur væru hætt-
ar að hylja höfuð sitt, þær brytu
þannig gamla hefðir.
Samkomulag
um fríverslun
MICKEY Kantor, viðskiptafull-
trúi Bandaríkjaforseta, sagði,
að mikilvægur áfangi að frí-
verslun á yfirráðasvæði Efna-
hags- og samvinnuráðs Asíu-
og Kyrrahafsríkja (APEC) hefði
náðst í gær. Þá var gert sam-
komulag um rammasamning er
leiðir til algerrar fríverslunar
innan 25 ára.
f
-
0