Morgunblaðið - 17.11.1995, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Kristinfræði í
GREIN þessi er
skrifuð af því tilefni að
fimmtudaginn 19.
október birtist hér í
Morgunblaðinu grein
eftir Þorvald Örn
Árnason undir fyrir-
sögninni „Trúar-
bragðamismunun í
grunnskólum?" í fyrri
grein um sama efni,
sem birtist hér í blað-
ijit í gær, fjallaði ég
örlítið um þá stefnu
sem lesa má út úr að-
alnámskrá grunnskóla
varðandi kristin fræði
í grunnskólum. Auk
þess kom ég inn á af-
stöðu þjóðarinnar og kennara til
þeirra fræða’. í þessari grein fjalla
ég um afstöðu Þorvaldar til kristi-
legrar siðfræði og fræðslu um önn-
ur trúarbrögð. Þá ræði ég aðeins
þá spurningu hvers konar kristin-
fræðikennslu við viljum í grunnskól-
um landsins.
Siðfræðin
Þetta hefur staðið
óbreytt í grunnskóla-
lögum frá 1974. Með
þessu er því slegið
föstu að grunnskólinn
eigi ekki að vera hlut-
laus varðandi þau
grundvallargildi sem
þama eru upp talin.
Aðalnámskráin frá
1989 (bls. 8-11) fjallar
nokkuð um þessi gildi
og er það vel þess virði
að bera saman umfjöll-
un hennar um kristi-
legt siðgæði og lýsing-
una í grein Þorvaldar.
Sú spurning vaknar
ennfremur hvort
grunnskólinn geti nokkurn tímann
verið hlutlaus um öll gildi og gildis-
mat og því verði einfaldlega að
velja hvað leggja skuli til grundvall-
ar. Tekið skal undir það sem segir
í aðalnámskrá gmnnskóla: „Kristn-
in hefur um aldir verið menningar-
og menntunarafl í heimshluta okkar
og er ein meginstoðin í margslungn-
um vef vestrænnar menningar og
þjóðfélagsskipunar. í kristnum
skilningi er manngildið byggt á trú-
arlegum forsendum og tekur m.a.
til jafngildis allra manna og virðing-
ar fyrir einstaklingnum. Um þessa
túlkun á manngildi og áhrif hennar
á starfshætti skóla geta flestir ver-
ið sammála þrátt fyrir mismunandi
trúarskoðanir." (Aðalnámskrá, bis.
10.)
Önnur trúarbrögð
Það er rétt að fræðsiu um önnur
trúarbrögð en kristni hefur ekki
verið mikið sinnt í grunnskólum á
íslandi. Aðalnámskrá (bls. 81-86)
gerir þó ráð fyrir að fjallað sé um
ólík trúarbrögð, siði, venjur og iífs-
viðhorf á öllum aldursstigum
grunnskólans. Einkum hefur verið
gerð tilraun til að fræða nemendur
á unglingastigi um þau trúarbrögð
sem eiga sér flesta fylgjendur í
veröldinni eða hafa haft mikil áhrif
Þorvaldur talar um „siðfræði á
kíistnum brauðfótum" í millifyrir-
sögn í grein sinni. Það orðalag lýs-
ir fyrst og fremst afstöðu hans til
„kristilegrar siðfræði“. Hitt er verra
að hann rangtúlkar forsendur
kristilegrar siðfræði með orðum sín-
um: „— þú skalt ekki gera þetta
því að Guð og Jesús vilja það ekki
— þú skalt haga þér svona vegna
þess að það stendur i Biblíunni." í
þessu efni verður að gera kröfu um
málefnalegri málflutning.
Það getur varla talist óeðlilegt
a.ð sú siðfræði sem kennd er í
grunnskólum á íslandi byggist á
kristnum forsendum. Fyrir því eru
bæði sögulegar, menningarlegar og
félagslegar ástæður. í 2. grein laga
um grunnskóla segir: „Starfshættir
skólans skulu því mótast af um-
burðarlyndi, kristilegu siðgæði og
lýðræðislegu samstarfi.“- (Lög um
grunnskóla, Stjtíð. A, nr. 66/1995.)
Gunnar J.
Gunnarsson
gruimskólum
á önnur trúarbrögð. Það er einnig
rétt að margt hefur naumast verið
nefnt í þessum fræðum í grunnskól-
um.
Auðvitað má deila um val á við-
fangsefnum þegar úr mörgu er að
velja. Það getur hins vegar ekki
talist óeðlilegt að beina athyglinni
fyrst og fremst að þeim trúarbrögð-
um sem náð hafa mestri útbreiðslu
í veröldinni. Þess vegna verður líka
margt útundan í námskrá og náms-
efni þótt varla sé hægt að sættast
á það orðalag að einhveiju sé hald-
ið úti í kuldanum. Mikilvægt er að
efla trúarbragðafræðslu í grunn-
skólum á íslandi og ekki síður að
koma þeim fræðum á blað í fram-
haldsskólum landsins _til að bæta
úr menntunarskorti íslendinga á
þessu sviði.
Hvers konar
kristinfræðikennsla?
Seint verða allir sammála um það
hvernig kristinfræðikennsla_ á að
fara fram í grunnskólum á íslandi.
Mikill meirihluti virðist vilja slíka
fræðslu, ýmist af sögulegum, menn-
ingarlegum, félagslegum, siðferði-
legum eða trúarlegum ástæðum.
Mikilvægt er þó i þessu sambandi
að leggja á það áherslu að það er
ekki hlutverk skólans að boða trú.
Honum er hins vegar ætlað að
kenna kristin fræði þar sem gerð
er heiðarleg grein fyrir því hvað
kristin trú er og nemendur kynnist
Biblíunni og kristilegum siðferðis-
gildum, auk þess að fræðast um
önnur trúarbrögð og lífsviðhorf.
Þótt mikill meirihluti kennslu-
tímans fari í að kenna kristin fræði
og kristilega siðfræði er ekki hægt
að kalla fræðsluna „þröngsýn þjóð-
kirkjufræði" ef vel er að henni stað-
ið. Hún þarf heldur ekki að útiloka
gagnrýna og skapandi hugsun ef
staðið er að henni eins og námskrá
gerir ráð fýrir og ætti í rauninni
að örva hana þannig að nemendur
temji sér að glíma við viðfangsefnið
og geri upp hug sinn að því marki
Menning okkar, samfé-
lagsgerð, réttarfar og
siðgæði á sér djúpar
rætur í kristinni hefð,
segir Gunnar J. Gunn-
arsson í þessari síðari
grein og bendir á að
mikill meirihluti fólks
skíri börn og skrái í
kristin trúfélög.
sem þeir hafa þekkingu og þroska
til. Jafnframt þarf að gera kröfu
um að öðrum trúarbrögðum og lífs-
viðhorfum séu einnig gerð heiðarleg
skil, þótt þeim sé ætlaður minni
tími en kristni, og að full virðing
sé borin fyrir trú og lífsviðhorfum
þeirra sem ekki eru kristnir (sbr.
aðalnámskrá bls. 87). Hitt er svo
augljóst að það verða alltaf ein-
hveijir sem kjósa að fá undanþágu
frá kristinfræðitímum fyrir börn
sín. Slíkur möguleiki þarf því að
vera fyrir hendi. Þó má spyija hvort
það geti ekki verið gagnlegt fyrir
þá sem ekki eru kristnir að fræðast
um það hvernig kristnir menn skilja
veruleikann og stöðu sína í tilver-
unni.
Það er óvíst að þjóðin vilji að
grunnskólinn hætti að kenna kristin
fræði og fari í staðinn að kenna
einhvers konar „lífsstefnufag".
Trúfrelsi og skoðanafrelsi þarf ekki
að fela í sér að öllum trúarbrögðum
og lífskoðunum sé gert jafnhátt
undir höfði í grunnskólum landsins
og má vel færa rök fyrir því að það
sé eðlilegt að byija á og veija mest-
um tíma í þau trúarbrögð sem eru
mest áberandi og standa föstum
rótum í umhverfi nemendanna jafnt
í sögu sem samtíð. Því hefur einnig
verið haldið fram að til þess að
skilja menningu, trúarbrögð og lífs-
viðhorf annarra þurfi fólk fyrst að
þekkja eigin menningu og trúar-
brögð eða ríkjandi trú og lífsviðhorf
eigin samfélags.
Lokaorð
Málefnaleg gangrýni og rökræða
er af hinu góða og er mikilvæg
hvort sem um er að ræða kristin
fræði í grunnskólum eða önnur
álitamál. Markmiðssetning og lýs-
ing á greininni kristin fræði, sið-
fræði, trúarbragðafræðsla er hvorki
óumdeilanleg né endanleg í aðal-
námskrá grunnskóla frá 1989. En
þær megináherslur sem þar eru
lagðar eiga sér sterk rök og for-
sendur í íslensku samhengi. Menn-
ing okkar, samfélagsgerð, réttarfar
og siðgæði á sér djúpar rætur í
kristinni hefð. Lífsviðhorf íslend-
inga er auðvitað fjölbreytilegt en
virðist þó hjá stórum hluta þjóðar-
innar eiga sér kristinn grundvöll.
Mikill meirihluti foreldra lætur
skíra börn sín og þorri þjóðarinnar
er skráður í kristin trúfélög. Auk
þess að veita þekkingu á kristinni
trú og hefð skiptir kristinfræðinám-
ið líka máli varðandi sjálfsvitund
og siðferðisvitund. Ekki þannig að
skólinn eigi að boða nemendum sín-
um kristna trú heldur gefa við-
fangsefni greinarinnar nemendum
tækifæri til að takast á við efni sem
snertir trú, lífsskoðun og siðferði
sem er ríkjandi í umhverfi þeirra
um leið og fræðsla um önnur trúar-
brögð og lífsviðhorf á að fara fram
að nokkru marki. Þannig skapar
hún grundvöll til þess að skilja eig-
in menningu og samfélag og trúar-
brögð og menningu annarra. Slíkt
er mikilvægur grundvöllur umburð-
arlyndis og virðingar fyrir öðrum.
Þá býður greinin upp á það að rök-
ræða viðfangsefnið og taka afstöðu
til þess og ætti því, ef vel er á
haldið, að draga úr hættu á afstæð-
ishyggju eða skeytingarleysi. Með
slíkri vinnu þroskast einstaklingur-
inn og styrkir sjálfsvitund sína og
siðferði hvort sem hann álítur sig
kristinn eða ekki.
Höfundur er lektor í kristnum
fræðum og trúarbragðasögu við
Kennaraháskóla Islands.
Stjörnuspekin og Biblían
Árni Þór Ingi Eldjárn
Þórðarson Sigurðsson
ÞANN 4. nóvember sl. birtist grein
til blaðsins eftir Þorstein S. Thor-
steinsson, er bar yfirskriftina
„Stjörnuspekin og andstaða ís-
lensku þjóðarinnar“.
Þorsteinn segir í grein sinni að
sumir séu hræddir um að ýmsu
verði breytt í nýrri þýðingu Bibl-
íunnar, nú þegar hún er endur-
þýdd, í minningu þess að árið 2000
verða þúsund ár liðin frá kristni-
töku á íslandi. Hann segir að kirkj-
unnar menn (tveir nafngreindir)
telji að stjömuspeki sé kukl og að
þeir séu á móti nýaldarhreyfing-
unni.
Þorsteinn tilgreinir einnig tvo
ritningarstaði sem fjalla um stjörn-
úrnar og dýrahringinn og nefnir
svo ferð vitringanna frá Austur-
löndum sem notuðu stjörnu til að
finna Jesú, til að færa honum lotn-
ingu. Hann notar þessi vers til að
reyna að staðfesta það að Drottinn
í o.rði sínu samþykki það að stjömu-
spekin og nýaldarhreyfingin eigi
rétt á sér. Því er öðm nær, Guð
þvert á móti varar okkur við því,
hér og þar í orði sínu, að þetta sé
honum þóknanlegt.
í Rómveijabréfinu 1:25 segir:
„Þeir hafa skipt á sannleika Guðs
og lyginni og göfgað og dýrkað hið
skapaða í stað skaparans, hans sem
er blessaður að eilífu. Amen.“ í 47.
kafla Jesaja talar Drottinn til Bab-
yloníumanna, sem eru upphafs-
menn stjömudýrkunar og stjörnu-
speki, og hæðist að athæfi þeirra.
í versi 13-15 segir: „Þú ert orðin
þreytt á hinum mörgu fyrirætlun-
um þínum. Lát því himnafræðing-
ana og stjörnuskoðarana koma og
hjálpa þér, þá er á mánuði hveijum
boða þér, hvað yfir þig á að koma.
Sjá, þeir eru hálmleggir, eldurinn
eyðir þeim. Þeir geta ekki bjargað
lífi sjálfra sín úr loganum . . . Svo
munu þeir reynast þér, er þú hefir
mælst fyrir, þeir er keypt hafa þig
frá æskuárum þínum: Þeir þjóta í
sína áttina hver, og enginn verður
til að hjálpa þér.“ I Daníelsbók má
sjá víða skýran mun þess að leita
til Drottins Guðs annars vegar og
hins vegar til stjörnuspekinga og
skoðunarbræðra nýaldarmanna
eftir hjálp og svöram. í 2 kafla 27.
og 28. versi segir: „Daníel svaraði
konungi og sagði: „Leyndardóm
þann, sem kongungurinn spyr um,
geta hvorki vitringar, særinga-
menn, spásagnarmenn né stjörnu-
spekingar sagt konungum. En sá
Guð er á himnum, sem opinberar
leynda hluti, og hann
hefur kunngjört
Nabúkadnesar kon-
ungi það, er verða
mun á hinum síðustu
dögum.“ Síðan opin-
berar Daníel vitrunina
sem Drottinn Guð gaf
honum.
Versin sem Þor-
steinn notar í Jobsbók
og sem hann telur
stjömuspekinni til
framdráttar eru þegar
Guð er að sannfæra
Job um hve hann sé
vanmáttugur frammi
fyrir skapara sínum
sem allt vald hefur á
himni og jörð. Hann segir: „Job,
getur þú stjórnað þessu? Ef ekki
hvernig getur þú þá stjórnað yfir
þinni eigin sál? Hann segir jafnr-
amt: „Getur þú þrengt sjöstirnis-
böndin eða fær þú leyst fjötra Órí-
ons?“ Sjöstirnið er sagt vera sam-
stæða fastastjarna sem úthellir
mildum áhrifum yfir jörðina á vor-
in, en þó þegar Guði þóknast. Hann
er fær um að þrengja eða binda
Sjöstirnið og gera vortíðina kalda.
Það er ekki í okkar valdi að skipa
hreyfingum stjarnanna né er okkur
treyst um leiðsögn þeirra.“ ... eða
fær þú leyst fjötra Óríons?“ Óríon
er sögð vera hin stórkostlega sam-
stæða fastastjarna sem útdeilir
hijúfum og óþægilegum áhrifum
yfir jörðina á vetrarárstíð. En Guð
getur samt ef honum svo líkar leyst
fjötra Óríons og gefið hið htjúfa
og stormasama veður, eða bundið
Gætum okkar á hvíta-
galdri nýaldarinnar,
segja Arni Þór Þórðar-
son og Ingi Eldjárn
Sigurðsson.
hann og gert veturinn mildann.
Það er vitað að menn gátu ferð-
ast með sólu og stjörnum himin-
hvolfsins í þá daga sem vitringarn-
ir voru uppi, þó svo að þeir hafi
fylgt stjörnunni þá er ekki þar með
sagt að þeir hafi verið stjörnuspek-
ingar. Hvort sem þeir hafi verið
það eða ekki, þá eru skýr boð Guðs
annars staðar í ritningunni um að
stjörnuspekin sé honum ekki þókn-
anleg, sem segir allt sem segja
þarf. Þessir menn hafa án efa feng-
ið boð frá Anda Guðs um að fara
og veita Jesú lotningu, og fylgdu
ljósi Morgunstjörnunnar skæru.
Þegar ritningin er krafin kemur
ýmislegt skýrt í ljós. Babýloníu-
menn höfðu herleitt Gyðingaþjóð-
ina og rænt helgidóma þeirra og
Daníel spámaður Guðs varð gerður
á unga aldri æðsti embættismaður
Babýloníu og síðar í ríki Meda og
Persa. Það segir og að hann hafi
haft ritningarnar hjá sér (Daníel
9:2). Vitringarnir hafa svo lesið og
heyrt um vitrun Daníels (því þeir
koma af sömu hirð) um hvenær
hinn smurði (Messías þýðir hinn
smurði) myndi fæðast. „... Frá
því, er orðið um endurreisn Jerúsal-
em út gekk, til hins smurða (Mess-
ías) höfðingja eru sjö sjöundir, og
í sextíu og tvær sjöundir skuli torg
hennar og stræti endurreist verða,
þó að þrengingartímar séu... “
(Daníel 9:24-26). Síðan hefur Heil-
agur andi leitt þá að 4 Mósebók
24-17, um það hvernig fæðingu
Messíasar bæri að, en þar segir:
„Ég sé hann, þó eigi nú, ég lít
hann, þó eigi í nánd, stjarna hans
rennur upp í Jakob (ísrael)j og
veldissproti (Messías) rífi af Isra-
el. . .“ Þess vegna sögðu vitring-
arnir: „Hvar er hinn nýfæddi kon-
ungur Gyðinga? Vér sáum stjörnu .
hans renna upp og erum komnir
til að veita honum lotningu." (Matt-
eus 2:2). Heilagur andi Guðs getur
líka leitt þig til að finna frelsarann
á auðmjúkum stað ef þú leitar.
Jesús segir ég er vegurinn, sann-
leikurinn og lífið, enginn kemst til
föðurins nema fyrir mig. Það er
því enginn annar vegur, nema veg-
leysa sem endar í glötun, enginn
annar sannleikur heldur bara fals-
mynd hans, lygin, og ekkert líf og
upprisa, heldur dauði og glötun,
það kemst enginn (ekki neinn) til
föðurins, nema (aðeins) fyrir Jesú
(í gegnum hann).
„Ég er dyrnar og sá kemur inn
um mig mun frelsast, . .. þjófurinn
(Djöfullinn) kemur ekki nema til
að stela og slátra og eyða (Anda
og sálu mannsins). Eg er kominn
til þess að þeir hafi líf, líf í fullri
gnægð.“ Jóhannes 10:9,10. Þor-
steinn, þess vegna hefur Guð ekk-
ert með önnur trúarbrögð að gera
og því getur engin sameining um
þau orðið. „Og ekki er það undur,
því að Satan sjálfur tekur á sig ljós-
engilsmynd. Það er því ekki mikið,
þótt þjónar hans taki á sig mynd
réttlætisþjóna, afdrif þeirra munu
verða samkvæmt verkum þeirra.“
Það er aðeins eitt fagnaðarerindi
gætum okkar því á hinu falska ljósi
— hvítagaldri nýaldarinnar.
Ingi Etdjárn er sölumaður og Árni
Þór iðnaðarmaður.