Morgunblaðið - 18.11.1995, Síða 4

Morgunblaðið - 18.11.1995, Síða 4
4 C LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 1995 C 5 JÓNAS Ingimundarson og Kristinn Sigmundsson. Kristinn, Jónas, Schubert TÓNLIST Illjómdiskar SCHWANENGESANG Franz Schubert: Schwanengesang (Svanasöngur) og fjögur sönglög. Kristínn Sigmundsson, bassabarítón. Jónas Ingimundarson, pianó. Upp- töku stjórnaði Halldór Vikingsson. Framleitt af Sony DADC Austria. Mál og menning MM-001. ÞÚ veist í fyrsta laginu á hverju þú átt von; frábærum flutningi á síðustu söngvum Schuberts — sem allir eru merktir snilldinni og rísa i óviðjafnanlegan skáldskap í Tvífar- anum (Der Doppelgánger) og Mynd- inni hennar (Ihr Bild). Raunar eru allir Heine-söngvamir á þvílíku plani að þeir eiga sér ekki hliðstæðu nema í Vetrarferðinni (ætli Tvífarinn eigi sér nokkra hliðstæðu — nema ef væri í síðasta söng Vetrarferðarinn- ar, Der Leiermann?). Að vísu er ég ekki að segja nein tíðindi nema hvað mér finnst stund- um gert of lítið úr söngvunum við texta Ludwigs Rellstab (sem var að vísu enginn Heine). Væntanlega gjalda þeir þess að standa við hlið Heine-söngvanna. Samt er varla hægt að hugsa sér yndislegri byijun á einu söngvasafni en Liebesbot- schaft og magnaðara framhald (sem gefur fyrirheit um það sem síðar kemur) en Kriegers Ahnung (stór- kostlega sungið). Eða þá Aufent- halt. Eða ljúfari mansöng en Leise flehen meine Lieder (Stándchen). Heine-söngvamir eru auðvitað snilldin uppmáluð, allir með tölu. Eða þekkja menn betri „sviðsetn- ingu“ á einsemdinni en í söngvunum Við hafið (Am Meer) eða Borginni (Die Stadt)? (Og hafði Sehubert þó hvorki séð saltan sjó né komið til Hamborgar!) — Svo ekki sé minnst aftur á Tvífarann. Þeir félagar, Kristinn og Jónas, bæta við fjórum alþekktum söngperl- um, að viðbættum einum Rellstab- söng (Herbst eða Haust), sem settur er á sinn stað (oftast sleppt). Goethe- söngvamir Wanderers Nachtlied (við stórfallegan texta, sem til er m.a. í snilldarþýðingu Helga Hálfdanarson- ar) og Heidenröslein eru einstaklega vel fluttir, Kristinn syngur þann seinni með stórum sjarma og jafnvel húmor. Hljómdiskurinn endar viðeigandi á lofgjörðinni Til tónlistarinnar. Ég held ég sé ekkert að ausa þá félaga meira lofi en komið hefur þegar fram, beint og óbeint. Flutn- ingur beggja er persónulegur um leið og hann er „ekta Schubert". Sjaldan hef ég heyrt einsemdinni betur lýst — og með skáldlegri (stundum nístandi) hætti. Við skulum ekki gleyma því að þessir söngvar Schuberts fjalla í ein- hveijum skilningi um ástina — sem á sér dapurlegan förunaut, einsemd- ina sjálfa. Þú hlustar á þá einn. Það sama gildir um Vetrarferðina (sem við bíðum eftir). Mál og menning og Halldór Víkingsson (stjóm upptöku) eiga heiður skilinn fyrir þessa merku útgáfu. Oddur Björnsson Albee í endurliti BANDARÍSKA leikritaskáldið, Edward Albee, hefur alltaf verið tregt til að veita blaða- viðtöl. Albee hefur nefnilega alltaf verið illa við þá áráttu gagnrýnenda að lesa ævisögu höfunda inn í verk þeirra. Nýlega veitti hann þó Inter- national Herald Tribune viðtal þar sem hann ræðir meðal annars um verk sitt, Three Tall Women, sem fengið hefur Pulitzer-verðlaunin. í því verki hafa gagnrýnend- ur þóst finna hliðstæðu kjör- móður skáldsins, því til mikill- ar armæðu. „Ég veit að öll leik- rit mín eru upprunnin inni í sjálfum mér“, segir Albee, „en ég hef aldrei skrifað leikrit um sjálfan mig — ég hef aldrei skrifað sjálfan mig í dular- gervi. Raunar finnst mér að það ætti aldrei að koma fram hverjir eru höfundar leik- verka.“ Albee hefur reyndar viður- kennt nó að ein af þremur persónum í leikritinu sé samin með móður hans í huga sem ættleiddi hann tveggja vikna gamlan, dreng sem átti eftir að fara að heiman á unglings- aldri og vera að heiman í tutt- ugu ár án þess að hafa sam- band við móður sína. „Sumir sem þekktu hana mjög vel segja að ég hafi gert hana mildari en hún var. Ég var heldur ekki að leita hefnda. Ég yfirgaf hana af frjálsum vilja og er fullkomlega sáttur við það. Hefur opnað sig Þegar Three Tall Women var frumsýnt í New York í fyrra átti Albee, sem er 67 ára, á hættu að verða viðfang fræði- manna, leikritaskáld sem væri fjallað um í háskólum en ekki sýndur á sviði leikhúsa. Liðin var rúmur áratugur frá því leikrit var sett upp eftir hann í borginni og nærri aldarfjórð- ungur frá því að leikrit hans hlaut góðar viðtökur gagnrýn- enda þar. Allt hefur þetta breyst. „Það er ekki aðeins verið að endur- ÞEGAR Three Tall Women var frumsýnt í New York í fyrra átti Edward Albee, sem er 67 ára, á hættu að verða viðfang fræðimanna, leikritaskáld sem væri fjallað um í háskólum en ekki sýndur á sviði leikhúsa. meta söguna í Rússlandi“, seg- ir Albee. Verk hans hljóta nú mikla athygli, auk fyrrnefndr- ar sýningar er verið að dusta rykið af eldri verkum hans. Sjálfur hefur hann líka opnað sig eilítið og er farinn að hleypa fjölmiðlum að sér og tala um fjölskylduna og lífið. „Yfir honum hvílir samt alltaf ákveðin leynd, ákveðin mýstík sem umlykur einnig leikrit hans“, segir Marian Seldes, sem leikur eitt aðalhlutverk- anna í Three Tall Women. Þröngsýn og ofsóknar- brjáluð móðir Albee var 11 ára þegar hann reyndi að stijúka að heiman í fyrsta sinn. „Föðuramma mín gaf mér alltaf 100$ í jólagjöf. Þegar ég var 11 ára haf ði ég því safnað mér 1100$. Ein- hvernveginn hafði mér tekist að bóka mér far með flutninga- skipi til Frakklands og var kominn niður á höfn í New York þegar foreldrar mínir fundu mig. Albee segist ekki vera hinum auðugu fósturforeldrum sínum gramur „en við áttum aldrei skap saman og ég taldi að mér myndi líða betur annarsstað- ar.“ Albee hefur sagt að móðir sín hafi verið þröngsýn og of- sóknarbrjáluð, að hún hafi vanvirt skoðanir hans og sam- kynhneigð. Föður sinn segir hann hins vegar hafa verið skaplausan og dulan. Atján eða nítján ára var Albee vísað úr Trinity-háskól- anum í Connecticut. Hann sett- ist að í Greenwich Village, listamannahverfi New York- borgar, og sinnti ýmsum störf- um, sentist til dæmis með skeyti fyrir Western Union. Hann skrifaði fyrst í stað ljóð sem ekki hlutu góðan hljóm- grunn hjá útgefendum en um þrítugsaldurinn hóf hann að semja leikrit sem vöktu strax athygli. Fyrsta leikritið hét Zoo Story en það frægasta er Who’s Afraid of Virginia Wo- olf? Enginn söknuður Albee segist aldrei hafa saknað heimahaga sinna eða foreldranna; „það plagaði mig ekkert að hafa farið svona ungur að heiman“. En eftir að hafa verið sambandslaus við foreldra sína í rúm 20 ár frétti hann að móðir sin hafði fengið hjartaáfall. „Ég frétti að hún væri veik og hugsaði sem svo að kannski þyrfti hún á félags- skap að halda“. Það tókust þó aldrei sættir á milli þeirra tveggja. „Hún talaði aldrei um brotthvarf mitt en hún var mér greinilega mjög reið. Ég fékk til dæmis nánast engan arf eftir þau. Ég þurfti svo sem ekkert á peningunum að halda en þetta var þeirra leið til að segja hvað þeim fannst. Ég held að hún hafi aldrei fyrir- gefið mér að fara frá þeim en ég hefði aldrei fyrirgefið sjálf- um mér hefði ég ekki farið.“ Ekki hlýrra til móður sinnar Albee hóf ekki að skrifa Three Tall Women fyrr en eftir að móðir hans lést. „Það var ekki til að forðast að móðga hana, það hefði bara verið kjánalegt að byija áður en hún féll frá, ég hefði þá ekki getað skoðað líf hennar í heild.“ Three Tall Women fjallar um þijár konur — 92, 52 og 26 ára — sem horfa aftur og reyna að endurmeta gjörðir sínar og afleiðingar þeirra. Ein afleiðinganna er að sonur einn- ar þeirra strýkur að heiman 18 ára og lætur ekki heyra frá sér í áratugi eða þar til móðir hans veikist alvarlega. I öðru atriði verksins gengur ungur maður inn á sviðið, er þar kom- inn sonurinn að heimsækja móður sína á banasængina. Albee segist hafa kynnst móður sinni vel á meðan hann skrifaði verkið. „Hún hafði margar ástæður til að vera eins og hún var. Ég skil hvers vegna hún þurfti að sýnast svona hörð; hún sá um alla hluti fyrir föður minn og fjöl- skylduna." Eftir að hafa skrifað verkið segist Albee þó ekki hafa orðið hlýrra til móður sinnar. Hann segir að sér verði reyndar ekki hugsað til móður sinnar þegar hann horfir á leikritið. Áhorf- endur segjast hins vegar iðu- lega sjá móður sína í elstu konunni á sviðinu. Morgunblaðið/Ásdís „Samtímis“ í Norræna húsinu FIMM myndlistarmenn opna sam- sýningu með heitinu „Samtímis" í kjallara Norræna hússins í dag, laugardag, kl. 16. Listamennimir eru Benedikt G. Kristþórsson, Elín P. Kolka, Gréta Mjöll Bjamadóttir, Gréta Ósk Sigurðardóttir og Krist- bergur Pétursson. Þau eiga öll nám að baki í Myndlista- og handíðaskól- anum og/eða frá skólum erlendis og hafa að baki fjölbreyttan sýning- arferil. A sýningunni í Norræna húsinu era grafíkverk, meðal annars æt7 ingar og þurmál í kopar og ál, stein- þrykk og blönduð þrykktækni. Listamennimir vinna út frá ólíkum hugmyndalegum forsendum. Sýningin stendur til 3. desember og er opin alla daga frá kl. 14-19. Faldar frásagnir * * Caritas á Islandi gengst fyrir tónleikum í Kristskirkju ÞORRI listamannanna sem fram kemur í Kristskirkju annað kvöld. Morgunblaðið/Ásdís Til styrktar misþroska og ofvirkum bömum CARITAS á íslandi efnir til tónleika í Kristskirkju við Landakot á rnorg- un klukkan 17 til styrktar mis- þroska og ofvirkum bömum. Fram kemur fjöldi landsþekktra lista- manna og gefa þeir vinnu sína. Á efnisskrá tónleikanna verða Adagio í F-dúr fyrir klarinett og orgel og Kvartett fyrir óbó og strengi eftir W.A. Mozart, 3 þættir úr einleikssvítu eftir J.S. Bach, Kvintett fyrir blásara eftir J. Chr. Bach og ariumar Agnus Dei úr Messe petit Solenelle eftir G. Ross- ini og Fac, ut portem úr Stabat Mater eftir G. Pergolesi. Listamennirnir sem kveðja sér hljóðs á morgun eru Alina Dubik messósópran, Júlíana E. Kjartans- dóttir, fiðla, Helga Þórarinsdóttir, víóla, Sesselja Halldórsdóttir, víóla, Richard Talkowsky, selló, Daði Kolbeinsson, óbó, Einar Jóhannes- son, klarinett, Sigurður I. Snorra- son, klarinett, Hafsteinn Guð- mundsson, fagott, Lilja Valdimars- dóttir, horn, Þorkell Jóelsson, hom, og Úlrik Ólason, orgel. Ein öflugasta hjálparstofnun heims Caritas Intemationalis starfar innan rómversk-kaþólsku kirkjunn- ar. Starfsemin hófst í Þýskalandi árið 1880 en breiddist út tii Evrópu um og eftir aldamót. Óx Caritas fiskur um hrygg eftir síðari heims- styijöld og er í dag ein öflugasta hjálparstofnun heims. Stofnuð var íslandsdeild innan Caritas árið 1989 og var hún tekin inn í alþjóðasam- tökin tveimur árum síðar. Caritas á íslandi hefur á undan- förnum áram gengist fyrir fjársöfn- unum á aðventu fyrir þá sem minna mega sín í þjóðfélaginu. Hinn árlegi Caritas-sunnudagur verður 3. des- ember næstkomandi og fer fjár- söfnunin fram í öllum kaþólskum kirkjum landsins. MYNDLIST Norræna húsið GRAFÍK/BÓK Behta Moltke, Ulla Ryum. Opið alla daga á opnunartíma Nor- ræna hússins tíl 3. desember. Aðgangur ókeypis. í ANDDYRI Norræna hússins, hefur verið komið fyrir sýningu á samvinnuverkefni tveggja lista- kvenna, þeirra Bertu Moltke grafíklistakonu og Ullu Ryum rithöfundar. Um er að ræða mjög náið sam- starf og hvernig það fór fram er mjög lærdómsríkt fyrir okkur ís- lendinga, því að hér er um svið að ræða sem vert er að „bóka- þjóðin“ gaumgæfi. Það er löng hefð að því í Danmörku, að gefa út vandaðar bækur í takmörkuðu upplagi, gjarnan í litlu broti eins og t.d. útgáfufyrirtækin Blöndal og Bröndum eru þekkt fyrir, þar sem einfaldleikinn og frábært bókverk varða veginn. Hér er ekki um neinn íburð að ræða, heldur handverk og fagmennsku á háu stigi, þar sem innihaldið kemst frábærilega vel til skila, auk þess að bækumar fara vel í hendi. Þetta kallar maður bóka- gerð í lagi og er sitthvað annað en þessar stóru íburðarmiklu listaverkabækur, sem við erum að burðast við að gefa út með miklu tapi og mætti kannski kalla montbækur, eins og listasöfnin okkar þurfa endilega að vera eins konar monthús úr marmara og eðalsteinum, og er hér líkingin sótt til ummæla útlendra lista- manna, og vísar öðru fremur til minnimáttarkenndar kotþjóðar. Rétt áður en ég hóf að skrifa þetta var ég að blaða í lítilli bók, sem inniheldur ljóðaþýðingar úr rússnesku, eftir Geir heitinn Kristjánsson, og sámar mér að sjá þessar perlur í jafn ómerkileg- um umbúðum, en síðurnar hrein- lega detta úr henni. Andstæðurn- ar eru miklar og mætti þetta jafn- ast eitthvað í áttina til einfald- leikans og hins handhæga, því þetta gengur ekki lengur á tækni og tölvuöld. Ég fann hjá mér sterka hvöt fyrir þennan formála fyrir þá sök, að mér þykir sam- vinna listakvennanna mikil fyrir- mynd og bókin öll vel úr garði gerð. Menn taki sérstaklega eftir hve myndimar prentast vel, hin- um vandaða pappír og óaðfinnan- legu og trausta bandi. Á stundum njóta myndirnar sín mun betur á síðum bókarinnar en frummynd- irnar á veggjunum, sem segir nokkra sögu og er giska sjald- gæft í bókagerð hérlendis. Grafiklistakonan Berta Moltke kann sitt fag til hlítar og hinar fínlegu myndir hennar era ein- faldar, blábrigðaríkar og afar vel unnar. Falla vel að textunum, sem eru í dagbókarformi og lýsa lífi gyðingakvenna gegnum fjórar kynslóðir frá síðustu aldamótum til vorra daga. Ekki er þó svo fráleitt, að sumar myndirnar hafi full mikinn svip af hreinum myndlýsingum, standi ekki nógu sterkt einar og sér, en það á Lífsneisti í leysingxnn ekki við myndir eins og „Hús“ (23), „Sléttan“ (24), „Hebraísk tákn“ (27), „Inngangur" (32) og „Tré“ (33), sem afar veik ogverð- mæt blæbrigði prýða. Og stafa- myndir eins og „Hvernig“ (1), „Turninn" (10) og „Veggur“ (16) standa vel sem sjálfstæð verk. Vönduð vinnubrögð og hand- verkið sjálft standa eftir sem sig- urvegarar í þessari samvinnu og ber þá einnig að nefna prentar- ann, Poul Kristensen, sem á stór- an hlut að máli um fagurt og menningarlegt útlit bókarinnar. Útgefandi er Christian Ejlers’ Forlag og hafa ýmsir sjóðir stutt framtakið svo sem Margrétar drottningar og Hinriks drottning- armanns, L. Zeuthen og fjöl- skyldu og verkstæðisins fyrir list- og listiðnað, sem ríkið stendur að og staðsett er á Gömlu dokk- unni í Kaupmannahöfn. Semsagt, vel að verki staðið. Bragi Ásgeirsson MYNDOST Nýlistasafnid MÁLVERK OG GRAFÍK Samsýning. Opið alla daga kl. 14-18 tíl 26. nóvember. Aðgangur ókeypis. VIÐ fyrstu sýn kann að virðast að hér mætist andstæður; annars vegar lífrænar teikningar Guðnýjar Richards, sem minna annaðhvort á örveröld smásjárinnar eða loftmyndir af vatnaleysingum túndrunnar, og hins vegar strangflatarmyndir Thomasar Ruppel, sem virka ýmist sem tilraunir með samspil lita og lita- tóna eða sem gluggar inn í hulda tilvera að baki tjaldanna. Við nánari skoðun kemur í ljós að andstæðurnar era fyrst og fremst á yfirborðinu, en í raun vinna þessar myndir ágætlega saman í sölunum, þar sem skiptast á dimmar og óreglu- legar myndir Guðnýjar og litrík mál- verk Ruppels. Sölunum er að nokkru skipt á milli þeirra til að heildarhrif myndanna ná að njóta sín, en á öðr- um stöðum er verkunum blandað saman, þannig að samvinna eða tog- streita þeirra kemur fram. Guðný Björk Richards útskrifaðist frá Myndlista- og handíðaskóla ís- lands 1985, og sótti síðar framhalds- nám til London og Stuttgart, en hún hefur undanfarin ár helst haslað sér völl í leikmyndagerð og grafíkvinnslu fyrir sjónvarp. Thomas Ruppel lauk námi frá Myndlistarakademíunni í Stuttgart 1990, og hefur síðan m.a. notið styrks til dvalar hér á landi, en hann hefur komið víða við í sýn- ingarhaldi undanfarin ár. Á sýningunni eru rúmlega sextíu verk, sem fylla alla sali safnsins. Guðný sýnir hér bæði málverk og verk unnin með þurrnál eða ætingu, og má segja að megineinkenni þeirra sé algjör fylling flatarins; fyrstu verkin minna öðru fremur á sprung- inn jökul, sem annað flæðir frá. í litleysinu finnst áhorfandanum þar fyrst og fremst um að ræða snjóleys- ingar og vatn í kyrrum pollum, ís- hrafl og jafnvel skafla í fjallshlíðum; hins vegar má einnig lesa þessar myndir sem óhlutbundið samspil ljóss og skugga eða línuspil þeirrar örver- aldar, sem sjá má kvikna í sífellu undir smásjá. Hér er unnið með fínlegum hætti, og er rétt að benda sérstaklega á þau verk Guðnýjar sem unnin era með þurrnál. Verk Thomasar Ruppel eiga bein- an ættboga að rekja til strangflatar- listarinnar og ýmissa frömuða reglu og skipulags fyrr á öldinni. Hins vegar er hér ekki aðeins um að ræða niðurskipun lita og flata, heldur einn- ig eftirtektarverða teikningu í graf- íkverkum, sem má helst líkja við gluggamynstur, eins og nefnt er að ofan. Hér er um að ræða afrakstur vandaðs listamanns, sem kann vel til verka. í setustofu sýnir Martin Leiensett- er nokkur myndverk þar sem hvalir eru í fyrirrúmi. Mest eru þetta lítil málverk sem sýna búrhvali líða um þögul djúpin, þar sem dökk umgjörð- in gerir dýrin enn dularfyllri en þjóð- sagan gerir ráð fyrir. Gamlir hval- skurðarmenn yrðu líkast ti) ekki sam- mála þverskurði listamannsins af hval, en það er aukaatriði; ekkert kemur hins vegar fram um tilgang þessara hvalaskoðunarmynda á þess- um vettvangi. Það hefur verið dauft yfir Nýlista- safninu undanfarið misseri, svo ekki sé meira sagt; sýningarskrár eru sjaldan meira en fátækleg fjölrit, sýningar einsleitar og fyrir mestan part lítt áhugavekjandi, enda orðin hending að sjá fleiri en tvo gesti samtímis innandyra. Þessi sýning (einkum hlutur Guðnýjar) sýnir lífs- neista og gefur von um að nú sé Eyjólfur að hressast, enda varla seinna vænna; annars hlýtur að vera stutt í að hefjist umræða um hvort þessi stofnun hafi lokið hlutverki sínu. Eiríkur Þorláksson Mosfells- kórinn með söng- skemmtun MOSFELLSKÓRINN heldur söngskemmtun sunnudaginn 19. nóvember kl. 20.30 í Bæj- arleikhúsinu í Mosfellsbæ og í Njarðvíkurkirkju miðviku- daginn 22. nóvember kl. 21. Einsögnvari með kórnum er Þorvaldur Halldórsson. Mosfellskórinn er blandaður kór sem syngur létt lög við undirleik hljómsveitar. Kór- stjóri er Páll Helgason. Á efnisskrá verða meðal annars O happy day, Go down Moses, Erla góða Erla, Þetta er yndislegt líf, The Rose o.fl. Miðasala við innganginn. Hamingju- pakkið með aukasýningu ÁKVEÐIÐ hefur verið að bæta við einni sýningu á verkinu Degi eftir Helenu Jónsdóttir sem Hamingjupakkið setti upp á Litla sviði Borgarleikhússins. í upphafí var aðeins áætlað að sýna verkið fjóram sinnum, en vegna fjölda áskorana hefur verið stofnað til aukasýningar miðvikudaginn 22. nóvember kl. 20.30. Dagur er gleðiverk sem byggist á frumsamdri tónlist eftir meðlimi hópsins, dansi, leik og söng og óvæntum . uppákomum. Tónleikar í Seljakirkju TÓNSKÓLI Eddu Borg heldur þriðju tónleika vetrarins í Seljakirkju í dag, laugardag, kl. 16.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.