Morgunblaðið - 21.11.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Ó ALDARFJÓRÐUNGUR sé liðinn
síðan Bítlarnir lögðu upp laupana
er meira fjallað um þá í fjölmiðlum
um allan heim en nokkra aðra
hljómsveit og þeir eru tekjuhæsta hljóm-
sveit ársins annað árið í röð. f dag kemur
út safn sextíu fágætra laga, þar á meðal
tveggja sem ekki hafa heyrst áður og telja
verður ný, þó einn hljómsveitarmeðlima
hafi verið látinn í hálfan annan áratug.
Veðmangarar í Bretlandi spá því að annað
laganna, sem gefið verður út sem smáskífa
4. desember, eigi eftir að komast á toppinn
á breska vinsældalistanum og Bítlarnir nái
að slá met Elvis Presley, sem kom sautján
lögum í fyrsta sæti breska breiðskífulistans.
Margur hefur sótt það fast að fá Bítlana
til að koma saman á ný, ekki síst viðskipta-
jöfrar í tónlistarheiminum. Allar líkur á því
hurfu þó út í veður og vind þegar John
Lennon var skotinn til bana fyrir utan heim-
ili sitt í New York fyrir fimmtán árum.
Ekki leið þó á löngu þar til tónleikafrömuð-
ir tóku að bera víumar í eftirlifandi Bítla
og óskuðu eftir því að þeir kæmu saman á
ný, hljóðrituðu breiðskífu og héldu í tón-
leikaferð. Svo voru menn vissir um skjót-
fenginn gróða að einn tónleikahaldari bauð
Bítlunum þremur 100 miiyónir dala í þókn-
un fyrir að spila; vel á sjöunda milljarð
króna. Þessu boði svaraði George Harrison
víst á þennan veg: Ekki nema John hætti
að vera dauður.
Bítlarnir slitu samstarfi sínu með miklum
látum, fór hver í mál við annan og fyrirtæk-
Bítlamir
snúa aftur
BÍTLARNIR á yngri ámm, að ofan Paul
McCartney og Ringo Starr, að neðan
George Harrison og John Lennon.
ið sem þeir stofnuðu saman, auk þess sem
John Lennon og Paul McCartney skiptust á
eitruðum sendingum í lögum. Þrátt fyrir
dauða Johns héldu málaferlin áfram og ós-
ættið varð meðal annars til þess að útgáfu-
rétturinn á lagasafni þeirra Lennons og
McCartneys lenti í höndunum á Michael
Jackson, þegar ekkja Johns, Yoko Ono, neit-
aði samstarfi við McCartney.
Lyktir fengust svo loks í málavafstrinu í
Iok síðasta áratugar og þá kviknaði áhugi
á að gera þáttaröð fyrir sjónvarp um sögu
Bítlanna. Þegar þeir félagar fóru svo að
ræðast við án þátttöku lögfræðinga fór vel
á með þeim og fyótlega kviknaði áhuginn
á að setja saman einhveija tónlist. Þeir leit-
uðu því til Yoko Ono sem lét af hendi upp-
tökur sem Lennon hafði gert að tveimur
lögum, Free as a Bird og Real Love. Upptök-
urnar voru hálfkaraðar, Lennon að glamra
á kassagítar og syngja, en þeir segjast hafa
látið sem Lennon hafi sent þeim lögin og
beðið þá að ljúka við þau, því hann ætti
ekki heimangengt.
Forsvarsmenn Apple-útgáfu Bítlanna
telja að þeir eigi eftir að hagnast um tíu
milljarða króna hið minnsta á útgáfunni og
Bítlarnir þrír eigi einnig eftir að þéna skild-
inginn, að minnsta kosti ef nýtt bítlaæði fer
af stað. Poppfræðingar víða um heim eru
þó efins um að ungmenni nútímans, sem
alin eru upp á rappi, danstónlist og grunge-
rokki eigi eftir að hrífast af Bítlarokkinu,
jafnvel þótt ný bítlalög líti dagsins yós.
Byggt á NY Times, Q, Rolling Stone, Mojo o.fl.
Lech Walesa fórnað fyrir
fyrrverandi kommúnista
Forsetakosningarnar í Póllandi
Reuter
ALEKSANDER Kwasniewski ræðir við fréttamenn eftir að
hafa greitt atkvæði í forsetakosningunum.
Var^já. Reuter.
ÚRSLIT forsetakosninganna í Pól-
landi benda til þess að Pólveijar
hafí fengið sig fullsadda á Lech
Walesa, fráfarandi forseta, sem þótti
of ráðríkur og átti í látlausum eijum
við ríkisstjómina
og þingið, þar
sem fyrrverandi
kommúnistar
ráða mestu. Þótt
flestir virði Wa-
lesa fyrir vask-
lega framgöngu í
baráttunni gegn
kommúnismanum
telja margir Pól-
verjar hann of
bráðlyndan og
herskáan til að gegna embætti þjóð-
höfðingja. Svo virðist sem margir
hafi tekið þá afstöðu að baráttunni
gegn kommúnismanum sé lokið með
sigri lýðræðisins.
„Lech . Walesa, maðurinn sem
breytti sögu Póllands og veraldar-
innar, fékk sömu örlög og Winston
Churchill. Hann sigraði í stríðinu og
tapaði í kosningunum," skrifaði Ad-
am Michnik, fyrrverandi bandamað-
ur Walesa og ritstjóri dagblaðsins
Gazeta Wyborcza.
Úrslitin eru auðmýkjandi ósigur
fyrir Walesa, rafvirkjann fyrrverandi
sem stjómaði verkfalli í skipasmíða-
stöð í Gdansk og stofnaði verkalýðs-
samtökin Samstöðu árið 1980. Ári
síðar setti kommúnistastjórnin her-
lög og handtók þúsundir Samstöðu-
manna, þeirra á meðal Walesa, sem
var í fangelsi í ellefu mánuði.
Skömmu eftir að hann var leystur
úr haldi var hann sæmdur friðar-
verðlaunum Nóbels og hann stjóm-
aði viðræðum Samstöðu við komm-
únistastjórnina, sem leiddu til hálf-
fijálsu kosninganna árið 1989 og
bundu enda á alræði kommúnista.
Árið eftir varð Walesa fyrsti þjóð-
kjörni forseti Póllands.
Varað við „rauðum
kóngulóarvef“
í kosningabaráttunni hamraði
Walesa á fortíð mótframbjóðandans,
Aleksanders Kwasniewskis, sem var
ráðherra íþrótta- og æskulýðsmála
í tveimur síðustu stjórnum kommún-
ista. Walesa og stuðningsmenn hans
vöruðu Pólveija við því að með því
að kjósa „bolsévíkann" Kwasniewski
myndu þeir festast í „rauðum kóng-
ulóarvef" og hverfa í „rauðum
Bermúdaþríhyrningi". Fyrrverandi
kommúnistar, sem ráða nú mestu á
þinginu og í stjórninni, myndu ekki
aðeins ná forsetaembættinu, heldur
einnig fá tækifæri til að skipa sína
menn í -áhrifamikil embætti og í for-
stjórastöður í þúsundum ríkisfyrir-
tækja.
Margir gamlir Samstöðumenn,
sem höfðu sagt skilið við Walesa,
ákváðu að styðja hann að þessu sinni
til að koma í veg fyrir að fyrrver-
andi kommúnisti yrði kjörinn forseti.
„Þessi Sigur merkir ekki aðeinS
að þeir sem börðust gegn kommún-
ismanum hafí beðið ósigur," sagði
Adam Michnik. „Hann merkir tákn-
rænt afturhvarf til alræðisanda arf-
taka kommúnista."
Ólíklegt þykir þó að sigur Kwasni-
ewskis hafi eins afdrifaríkar afleið-
ingar fyrir Pólveija og andstæðingar
hans spáðu í kosningabaráttunni.
Ekkert benti til að mynda til þess á.
fjármálamörkuðum að fjárfestar
hefðu miklar áhyggjur af afleiðing-
um kosningasigurs Kwasniewsksis.
Fjármálamenn sögðu að stjórnar-
flokkarnir hefðu alltaf lagt áherslu
á að þingið samþykkti lög um frek-
ari einkavæðingu, en Walesa hefði
ávallt torveldað það með ráðríki sínu.
Kwásniewski hefur lofað að beita
sér fyrir frekari breytingum í átt til
markaðsbúskapar og inngöngu Pól-
veija í Evrópusambandið og Atlants-
hafsbandalagið.
Væntanlegur forseti leggur
áherslu á að hann hyggist sætta
þjóðina, sem hefur verið klofin í
tvennt í afstöðunni til kommúnista
og Samstöðuflokkanna. Hann segir
að undir stjórn hans og Lýðræðislega
vinstrabandalagsins verði ekkert
afturhvarf til kommúnismans eða
„alræðisandans" sem Michnik
nefndi.
Naut stuðnings unga fólksins
Aleksander Kwasniewski, sem er
41 árs, þykir glæsilegur og vel gef-
inn stjórnmálamaður og lýsir sjálfum
sér nú sem jafnaðarmanni. Hann
gekk í pólska kommúnistaflokkinn
23 ára, var gcrður að ritstjóra stjórn-
málatímaritsins ITD og gat sér þá
orð fyrir að vera umbótasinnaður.
Þegar kommúnistastjórnin setti her-
lög árið 1980 ákvað hann að fara
ekki að dæmi margra ungra umbóta-
sinna og segja skilið við flokkinn.
Hann segist hafa ákveðið að beijast
frekar fyrir umbótum innan flokks-
ins.
Kwasniewski virðist hafa notið
mikils stuðnings meðal yngstu kjós-
endanna, meðal annars vegna lof-
orða hans um að draga úr áhrifum
kirkjunnar, sem hefur m.a. beitt sér
fyrir óvinsælum lögum um fóstur-
eyðingar. Kaþólskir biskupar lögðust
gegn Kwasniewski og talið er að það
hafi haft þveröfug áhrif á marga
kjósendur.
„Einsflokkskerfi"?
Þrír ráðherrar, sem hafa stutt
Walesa, tilkynntu í gær að þeir
myndu segja af sér vegna úrslita
kosninganna, þeir Wladislaw Bart-
oszewski utanríkisráðherra, Zbigiew
Okonski varnarmálaráðherra og
Andrzej Milczanowski innanríkisráð-
herra. Samkvæmt stjórnarskrá Pól-
lands ber að hafa samráð við forset-
ann við skipun þessara ráðherra og
Walesa tókst með harðfylgi að knýja
vinstristjórnina til að fallast á þre-
menningana.
„Ég virði úrslit lýðræðislegra
kosninga en ég fellst ekki á eins-
flokkskerfið sem nú er í sjónmáli,"
sagði Bartoszewski utanríkisráð-
herra.
Sundrung miðju- og hægriflokk-
anna stendur þeim fyrir þrifum og
pólskir fréttaskýrendur segja að þeir
þurfi nú að fylkja sér um einhvern
stjórnmálamann til að eiga mögu-
leika á sigri í næstu þingkosningum,
sem verða ekki síðar en eftir tæp
tvö ár. Ólíklegt er að Walesa gegni
þessu hlutverki og ljóst er að erfítt
verður að finna rétta manninn sem
flokkarnir geta sameinast um.
Walesa sagði ekki í kosningabar-
áttunni hvað hann hygðist gera ef
hann næði ekki endurkjöri. Hann
bað hins vegar Pólveija um að leita
ekki til hans eftir hjálp síðar ef þeir
kysu Kwasniewski. „Ef þið kjósið
Olek skulið þið ekki koma á heimili
mitt á Polanka-stræti [í Gdansk] því
ég bíð þar með teygjubyssuna og
bogann og örvarnar - og byija að
skjóta,“ sagði hann og glotti.
Moland
hættir sem
banka-
stjóri
TORSTEIN Moland seðla-
bankastjóri í Noregi hefur sagt
starfi sínu lausu. Hann neitar
að hafa verið beittur þrýstingi
en stjórnarandstaðan hótaði í
síðustu viku að leggja fram
tillögu á þingi um vantraust á
Sigbjorn Johnsen fjármálaráð-
herra yrði honum ekki vikið
frá. Nú þykir slíkt vera úr
sögunni. Yfirvöld lögðu 45%
refsiskatt á Moland í síðustu
viku vegna umdeildra hluta-
bréfakaupa hans. Hafði hann
lagt 75.000 krónur í fyrirtæki
sem fjármagnaði kaup á Air-
bus A320 þotu og fengið
150.000 krónu skattafrádrátt
í staðinn.
Gingrich vart
í framboð
NEWT Gingrich forseti full-
trúadeildar Bandáríkjaþings
sagðist í gær tæplega reyna
að hljóta útnefningu repúblik-
anaflokksins við forsetakosn-
ingarnar næsta haust. Myndi
hann velta málinu fyrir sér
með dætrum sínum á þakkar-
gjörðarhelginni.
Papandreou
lagður inn
ANDREAS Papandreou for-
sætisráðherra Grikklands var
fluttur í skyndingu á sjúkrahús
í gær vegna öndunarerfiðleika.
Talið var að um sýkingu í önd-
unarvegi væri að ræða.
Bjóðast til að
sleppa gíslum
SKÆRULIÐAR Al-Faran að-
skilnaðarsinna í Kashmir hafa
boðist til að sleppa tveimur af
fjórum vestrænum gíslum,
sem eru sjúkir, gegn því að
einn félagi þeirra verði látinn
laus úr fangelsi. Skæruliðarnir
tóku gíslana í júlí.
Þjóðin togaði
öll í gikkinn
YIGAL Amir, morðingi Yitzh-
aks Rabins forsætisráðherra
ísraels, sagði fyrir rétti í gær,
að öll ísraelska þjóðin hefði
staðið með sér er hann togaði
í gikkinn á morðvopni sínu.
Freistaði hann þess að snúa
yfirheyrslum yfir sér í áróðurs-
fund um öfgakennda þjóðern-
isstefnu sína.
Tilræði í
Tsjetsjníju
DOKU Zavgajev, fulltrúi rúss-
neskra yfirvalda í Tsjetsjníju,
slapp naumlega er uppreisnar-
menn sýndu honum banatil-
ræði í gær. Reyndu þeir að
sprengja upp bílalest hans í
höfuðborginni Grosní. Sex
manns a.m.k. slösuðust en
Zavgajev var sagður hafa
sloppið með minniháttar
skrámur. Vaxandi spenna er í
Tsjetsjníju vegna þingkosning-
anna í Rússlandi 17. desember
en Moskvustjórnin hefur úr-
skurðað að kjósa verði einnig
í héraðinu.