Morgunblaðið - 21.11.1995, Blaðsíða 1
Vargaldir/ Ljóð finnskra skóldkvenna í þýðingu Lórusar Más Björnssonar 2/3 Skáldkonur ffyrri
alda eftir Guðrúnu P. Helgadóttur/ 3 Skáldsagan Burt og Ijóðabókin Sólin dansar/3 Einar Páls-
son unt táknmál og tölvisi/3 Paula eftir Isabel Allende/4 Vandræður Hallbergs/4
MENNIIMG
LISTIRH
B
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
ÞRIÐJUDAGUR 21. NOVEMBER 1995
BLAÐ
Þankar á
íslenskri
strönd
NÝLEGA kom út í Svíþjóð
ljósmyndabók með ljóð-
rænum hugleiðinguin eftir
Anders Geidemark. í bók-
inni eru einnig ljóð eftir
þrjú skáld: Tomas
Tranströmer, Stein Stein-
arr og Þorstein frá Hamri.
Bókin nefnist Stigen ur
hav — av vingar skuggad.
Reflexioner frán en
islándsk strand. Forlag
höfundarins sem hann kall-
ar Innblástur gefur bókina
út.
Náttúruljósmyndari
Anders Geidemark (f.
1963) hefur tekið myndir
með sænska náttúru sem
myndefni og einnig fengist
við ritstörf og er vinsæll
fyrirlesari. Hann hefur
hlotið viðurkenningar fyr-
ir myndir sínar, m. a. frá
Samtökum sænskra nátt-
úruljósmyndara og styrk
frá Kodak. Bókin er frum-
raun hans á sviði bóka-
gerðar.
Höfundurinn hreifst að
sögn mjög af íslensku
landslagi og sótti til þess
innblástur. Hann hefur
fjórum sinnum dvalist á
Islandi í samtals sjö mán-
uði.
Morgunströnd, myndin hér
að ofan, er ein ljósmynda
Anders Geidemark í ís-
landsbók hans. Ströndin er
aðalmyndefnið.
Tímamótaverk
FRU BOVARY eftir Gustave
Flaubert er komin út í þýðingu
Péturs Gunnarssonar. Frú Bo-
vary var tímamótaverk og þótti
marka upphaf nútíma skáldsag-
nagerðar.
Þegar sagan kom út vakti hún
mikla hneykslun. Þóttu persónur
sögunnar algerlega siðlausar og
höfundurinn virtist leggja blessun
sína yfir ósómann. Vegna skáld-
sögunnar var höfðað mál á hend-
ur útgefanda og höfundinum.
Þeim var gefíð að sök að hafa
ofboðið trúar- og siðferðistilfinn-
ingu lesenda sinna. Útgefandinn
var sýknaður en Flaubert var
hins vegar víttur fyrir að láta
ósiðlegt athæfi persóna sinna ót-
alið.
„Sagan segir frá Emmu Bo-
vary og ferð hennar um glapstigu
freistinganna og óseðjandi leit
hennar að lífsins lystisemdum.
Um leið lýsir Flaubert mannlegu
eðli, heitum ástríðum sem vakna
fljótt og slævast skjótt," segir í
kynningu.
Bókin er 262 síður, prentuð í
Gutenberg. Snæbjörn Arngríms-
son gerði kápu. Verð bókarinnar
er 2.980. Útgefandi er Bjartur.
Sýndarveruleikinn er tekinn
við og ræður ríkjum
í NYLEGU ávarpi frá ritstjórum
spænskra menningartímarita er í
upphafi minnt á þá staðreynd að
upplýsingasamfélagið hefur tekið
við af iðnaðarsamfélaginu. Orðrétt
segir: „Sýndarveruleikinn er tekinn
við, ræður ríkjum, upplýsingarnar
hafa orðið mikilvægasta markaðs-
varan og fjölmiðlarnir eru leiðin
sem býr til og dreifir þessum nýja
veruleika. Með hjálp ótal dagblað-
asíðna, útvarpsþátta og endalausra
sjónvarpsmynda erum við vitni að
og þátttakendur í öllu sem gerist á
plánetunni."
Það sem vakir fyrir ritstjórunum
er að vara við þeirri vélrænu at-
höfn að taka gagnrýnislaust við
öllu því sem í mann er troðið. Fólki
ber að velja á milli. Menningartíma-
ritin (og allir vandaðir fjölmiðlar,
dagblöð meðtalin, innskot J.H.),
ijúfa takt og stefnu vélarinnar,
upplýsingamagnið er ekki mikil-
vægast heldur gæðin. Menningin á
ekki að smitast af framleiðsluþátt-
um, neita að hún láti stjómast af
efnahagslögmálum og taki mið af
stjómmálum og viðskiptum sem lúta
stjórn þjóðfélagsins. Menningin á
ekki eingöngu að vera afþreying,
ekki til þess eins að drepa tímann.
Sama sinnis eru hugsuðir eins
og heimspekingurinn Jacques
Derrida sem hefur bent á að fréttir
séu tilbúningur einn, þær séu smíð-
aðar: „Fréttir, eða tíðindi, eru ekki
sjálfgefnar heldur bókstaflega
framleiddar, síaðar og matreiddar
með aðferðum og tækjum sem eru
gerð af manna höndum, þar sem
Þær bækur sem mest er látið með og selj-
ast best eru oft tilbúningur að mati
Jóhanns Hjálmarssonar líkt og „smíðaðar“
fréttir. Upplýsingar eru orðnar
mikilvægasta markaðsvaran.
„MENNINGIN á ekki að vera til þess eins að drepa tímann.“
raðað er í forgangsröð og búinn til
tignarstigi til að þjóna öflum og
hagsmunum sem hvorki þolendur
né gerendur gera sér nægilega
grein fyrir.“ (Viðtal franska tíma-
ritsins Passages við Derrida, þýðing
Friðriks Rafnssonar og Torfa H.
Tulinius, eilítið stytt hér).
Derrida leggur áherslu á að ef-
ast og spyrna við fæti.
Líklegasta söluvaran
Þegar hugað er að bókaútgáfu
með tilliti til þessa er ljóst að þær
bækur sem eru líklegasta söluvaran
og eru skrifaðar og gefnar út í
þeirri trú, fá mesta kynningu í fjöl-
. miðlum. Nær daglega erum við
minnt á að hér sé komin rétta bók-
in til að njóta og gefa öðrum hlut-
deild í. Þetta eru „smíðaðar“ fréttir
í formi bóka.
Veigamestu bækurnar búa oftast
í skugga hinna yfirborðskenndu.
Meðal síðarnefndra bóka eru ævi-
sögur frægs fólks sem hefur í raun
ekki lifað annað en ánetjast sýndar-
veruleikanum og skolast út með
honum þegar nýr sýndarveruleiki
tekur við. Fjölmiðlar eru lítillækk-
aðir og gerðir skoplegir með gjör-
nýtingu sem felst í dulbúnum aug-
lýsingum í gervi kynninga þar sem
ákveðið er áður en bækur koma
út hver sé „bitastæðust“, eins og
matgæðingar haldi á pennanum.
Við þessu er líklega ekkert annað
að gera en auka kröfurnar, vera
strangari við sjálfan sig i vali, taka
sjálfur afstöðu hvað sem gerninga-
veðri markaðarins og fjölmiðla líð-
ur.
Þegar svo er komið að góð bók
verður metsölubók vegna þess að
hún er vel gerð og á erindi er
ástæða til að fagna. En gerist það
í ár? Vonandi. Er ekki annars óra-
langt síðan við fengum að lifa þá
daga; eru þeir í almanakinu?