Morgunblaðið - 24.11.1995, Blaðsíða 2

2 D FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Daníel
fylltur hetjumóð
- athafnasamir drengir
Jesús
KARL Sigurbjörnsson sókn-
arprestur, hvernig fyrirmynd
er Jesús?
Hann er hin æðsta fyrirmynd
kristins manns. Hann er heill
og sannur. Maður sem sameinar
styrk, djörfung og hetjulund og
hlýju, mildi og kærleika, en það
er sjaldgæf samsetning af því
að við veljum yfirleitt eitt á
kostnað annars.
Hann er maður sem horfist í
augu við ófullkomleika manns-
ins, breyskleika og synd, og
fyrirgefur án þess að niður-
lægja. Hann tekst á við bölið,
ranglætið og neyðina án þess
að hopa fyrir því eða finna því
málsbætur.
Hann notar vald sitt ekki
sjálfum sér til framdráttar, ekki
til að komast hjá sársauka og
erfiðleikum. Hann finnur til
með þeim sem líður illa og
syrgja. Samúð hans er heil og
djúp. Hann er fyrirmynd vegna
þess að hann sýnir annars vegar
hvernig manninum ber að vera,
o g hins vegar hvernig guð er
og viðbrögð hans.
drekanum. Þær leysa ótal þrautir,
sýna hugrekki gegn hinu ógnvæn-
lega og mikla útsjónarsemi.
Þær eru læknar sem bjarga
fólki, slökkviliðsmenn sem ráða
niðurlögðum eldsins, flugstjórar
sem hefja þotur til lofts, bílstjór-
ar, löggur sem stjórna umferðinni
og fanga bófa, veiðimenn sem
drepa ljónin og skipstjórar sem
sigla um höfin blá.
Þegar fylgst er með börnum
Gunnar
GUÐMUNDUR Andri Thorsson
rithöfundur, hvernig fyrirmynd
er Gunnar á Hlíðarenda?
Litlar vinsældir Gunnars á
Hlíðarenda sýna hrun karllegra
gilda sem snúast ekki aðeins um
atgervi og þrótt heldur ekki síður
skapstillingu og drengskap. Nú-
tímalesendur Njálu virðast upp-
lifa hjónaband Gunnars og Hall-
gerðar sem fótboltaleik þar sem
þarf að halda með einhverjum en
ekki þátt í þeim mikla harmleik
sem sagan er. Og þá er haldið
með Hallgerði.
Vinfesti Gunnars við Njál er
haft til marks um ergi því fólk
virðist ekki geta hugsað sér
ósexúala vináttu tveggja karla;
óvilji Gunnars til mannvíga er
túlkaður sem dauflyndi; kinnhest-
urinn frægi er talinn heimilisof-
beldi af verstu sort en ekki árekst-
ur tveggja ofurstoltra manneskja
sem sækja fyrirmyndir í eddu-
kvæðin og óhjákvæmileg niður-
staða þeirrar blöndu sjálfskapar-
vítis og örlaga sem sagan er um;
að snúa aftur er talið sýna ving-
ulshátt. Gunnar er mennskastur
allra gömlu fáfnisbananna, mesti
nútimamaðurinn og verðug fyrir-
mynd öllum karlmönnum.
horfa saman á barnaefni i sjón-
varpi skipta þau iðulega með sér
hlutverkum. Strákarnir eru prins-
arnir og stelpurnar eru prinsess-
urnar og svo lifa þau sig inn í
ævintýrið. Strákarnir eru Simbi,
konungur ljónanna, og stelpurnar
Nala vinkona hans. Þeir eru krýnd-
ir konungar eða riddarar sem redda
ríkinu. Það skortir ekki myndefni
sem flytur skilaboðin að strákar
uppskeri í samræmi við erfiðið.
MANNESKJA leggur hart að sér
í vinnunni, en það er ekki nóg.
Hún tekur vinnuna með sér heim,
annaðhvort í skjalatösku eða í
huganum, og brátt kemst ekkert
annað að. Tíminn líður og ánægju-
stundunum fækkar. Vinnan hindr-
ar eðlileg samskipti við fjölskyldu
og vini. Vinnan er númer eitt, tvö
og þijú og ófullnægður makinn
íhugar að byija nýtt líf með öðrum
sem hefur tíma. Og verst er að
það er ekki einu sinni gaman í
vinnunni lengur.
Manneskjan er að brenna út,
hvað er til ráða? Einfalt svar:
„Vinna í vinnunni á skýrt afmörk-
uðum tíma og vera annar maður
utan þess, innan um aðra. Aðferð-
in er eftirfarandi skv. ráði breska
geðlæknisins Paul Gilbers við
Kingsway spítala í Derby.
Stimpla sig út andlega. Takið
tíma í að hætta vinnu. Svarið ekki
síma, takið til á skrifborði, skrifíð
niður afrek dagsins og kveðjið svo.
Stilla vitundina. Skiptið með-
vitað um skap á leiðinni heim. Rifj-
ið upp góðar minningar og komið
ekki pirruð heim til að rífast við
ijölskylduna. Hlustið á tónlist eða
sögu í bílútvarpinu. Farið í sturtu
og hrein föt þegar heim er komið.
Vera lifandi. Mók fyrir framan
sjónvarpið er ekki á dagskrá, hitt-
ið frekar einhveija vini í vikunni.
Leggið allt í ánægjulegan félags-
skap. Farið í leikhús eða stundið
íþróttir. Frístundir eru nefnilega
ætlaðar til leiks og gleði en ekki
aukavinnu.
Fá símsvara. Heimilið er heil-
agt. Leyfíð ekki starfsfélögunum
„HALLÓ, bara alltaf í vinnunni? Hvernig væri að skreppa
í heimsókn eitthvert?"
ÞRÁTT fyrir líkamann og erfðir
þarf að læra að vera karlmaður
og æfa hlutverkið að vera karl.
„Mömmó“ er til dæmis vinsæll
leikur sem börn nota eins og til
að æfa væntanleg hlutverk sín í
lífinu. Hér verður einblínt á áber-
andi fyrirmyndir drengja og ekki
ályktað um fyrirmyndir stúlkna.
Fyrirmyndir eru hluti af
55 félagsmótun. Börn draga
O dám af fyrirmyndum sem eru
32 mikilvægar í lífí þeirra en það
eru foreldrar, systkini, félag-
■C ar, kennarar og hetjur sem
S birtast þeim úr bókum, sjón-
55 varpi eða kvikmyndum. Að
05 eiga sér fyrirmynd er að
herma eftir hegðun sem ann-
!*■ aðhvort er ýtt undir eða ekki,
og í öllum þjóðfélögum gilda
óskráðar reglur um æskilega
hegðun kynjanna.
Hið kvenlega tabú
Bilið milli karla og kvenna,
til dæmis hvað störf, klæða-
burð og persónuleika varðar,
hefur minnkað en samt sem
áður má greina mun á mörgum
sviðum, og ákveðnar kynbundnai
fyrirmyndir eru ríkjandi í vestrænni
menningu. Þegar einstaklingur
reynir að svara spumingunni „hver
er ég?“ hefur kyn hans iðulega
áhrif á svarið og hlutverkið sem
því fylgir.
Samkvæmt rannsóknum er
sterk tilhneiging í umhverfinu að
ýta undir karlmennsku drengja og
strax eftir 2ja ára aldur taka þeir
að velja sér leikföng í samræmi
við hugmyndir annarra um hvað
séu strákaleikföng; vopn og bíla.
Það er eins og eitthvað í umhverf-
inu reyni að forða þeim frá því
að vera „kvenlegir".
Einnig hefur komið í ljós að
þegar þeir eldast eru þeir fremur
látnir hjálpa til utan dyra eins og
að moka snjóinn, slá blettinn og
þvo bílinn. Feður virðast líka láta
athugasemdir falla ef synir þeirra
eru í svokölluðum stelpuleikjum.
Og síðast en ekki síst virðast félag-
ar þeirra líta alla „kvenlega“ til-
burði í hópnum hornauga.
Þrátt fyrir aukið jafnrétti á
heimilum og breytta tíma virðast
strákagengin raða öllu í stráka-
og stelpubása, og dagdraumarnir
oft vera líkt og í textanum „Eg
vil líkjast Daníel...“ sem sunginn
er í sunnudagaskólanum (Rut hún
er svo sönn og góð).
Ég erveiðimaður
sem drepur Ijón
Fyrirmyndir
drengja eru at-
hafnamenn. Þær
eru prinsinn eða fá-
tæki sveitastrákur-
inn sem finnur ráð
til að bjarga prins-
essunni
Sókrates
RÓBERT H. Haraldsson heim-
spekingur, hvernig fyrirmynd
er Sókrates?
Ég myndi segja að hann
væri þrenns konar fyrir-
mynd. 1) Hann þorir aðvera
hann sjálfur. Hann þorir að
stíga út fyrir hinn hef-
bundna ramma sem við not-
um, bæði til að skynja og
tala. Hann þorir að upp-
lifa hlutina eins og
maður sér þá og draga
hefðbundið kennivald
í efa.
2) Sókrates er líka
fyrirmynd í því að
þora að feta sig áfram
með rökræðunni en
ekki kappræðunni.
Hann er fyrirmynd í að
vera öðruvísi en aðrir en
ekki á duttlungafullan hátt
heldur með skapandi hugs-
un.
3) Æðruleysið er þriðja
fyrirmyndin sem ég sé í
Sókratesi. Það kemur í ljós
þegar hann tekst á við
dauðann og óblíð örlög
með einstakri hugaró og
styrk.
FLAUTULEIK-
ARINN eftir Ma-
net. Fyrirmyndir
drengja blása til
atlögu, annað-
hvort með frið
í hjarta eða
hefnd.
Er til
líf eftir að
vinnu lýkur?