Morgunblaðið - 25.11.1995, Blaðsíða 2
2 D LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjunga-
gjarnir
tónlist-
arnemar
NOKKRUM Ijónheppnum evrópsk-
um tónlistarnemum í framhalds-
námi gefst nú kostur á því að taka
þátt í eins árs námskeiði þar sem
allt er greitt. Námskeiðið er að þessu
sinni haldið á glæsilegu hefðarsetri
nærri Kraká í Póllandi og fjöldi
heimsþekktra tónlistarmanna tekur
nemendurna í kennslustund. Þá er
ráðgjafamefnd fyrir nemendur sem
menn á borð við Yehudi Menuhin,
Luciano Berio, Georgy Ligeti og
Pierre Boulez, eiga sæti í.
Það er evrópska Mozart-stofnun
sem stendur að námskeiðinu, en
stofnunin er nú þriggja ára. Evrópu-
sambandið og fjöldi banka fjár-
magna námskeiðið og er ætlunin
með því að auka menningartengsl
landa á milli. Skólastjórinn, Michal
Bristiger, segir list raunar vera einu
leiðina til bæta fyrir þá miklu mis-
skiptingu auðs, sem sé staðreynd {
Evrópu.
Nú eru fimmtíu nemendur á nám-
skeiðinu, á aldrinum 22 til 30 ára,
að því er segir í The European. Á
síðasta ári var námskeiðið haldið í
Prag og vonast er til þess að næst
verði hægt að halda það í Ungverja-
landi.
Nemendumir hafa til þessa farið
vítt og breitt um Evrópu með upp-
færslur sem æfðar hafa verið á nám-
skeiðinu. Hingað til hefur lykilorð
þeirra verið nýbreytni. Á síðasta ári
sýndu nemendur umdeilda uppfærslu
á verki Hindemiths, Sancta Susanna,
sem fjallar um kynóra nunnu. Höf-
undurinn dró á sínum tíma verk sitt
til baka og það hafði ekki verið sett
á svið í 72 ár er nemendumir tóku
það upp á sína arma.
í ár fmmsýndu þeir ópem Moz-
arts, Zaide, sem hann náði ekki að
ljúka við. Það verk tók Luciano
Berio að sér, samdi forleik að henni
og fyrsta atriði þar sem persónurnar
deila um hvemig Mozart hefði Iokið
við ópemna.
jsbb r
M - "TBí.- '1
-- b. • m -
i - itxwm • Lrn,- 'iL i
a ' 2 '■ l '' UV2M
Morgunblaðið/Þorkell
Ljósakassar eru not-
hæfir fyrir margt annað
en auglýsingar. Þór-
oddur Bjarnason skoð-
aði ljósmyndir í Ijósa-
kassa á Kirkjusandi og
kannaði tilurð verksins.
Myndir RAX í
stærsta ljósa-
kassa á landinu
SETTUR hefur verið upp
ljósakassi með myndum
eftir Ragnar Axelsson,
RAX, í anddyri nýrrar fjár-
málamiðstöðvar íslandsbanka á
Kirkjnsandi. Þar bætist RAX í fé-
lagsskap Kjarvals og Þorvaldar
Skúlasonar sem eiga einnig verk í
miðstöðinni. RAX er fyrir margt
löngu kunnur fyrir ljósmyndir sínar
og nýlega var sýning á verkum
hans í anddyri Morgunblaðshússins.
Segja má að tími sé kominn til að
verk hans fái birtingu sem þessa.
Verkið blasir við þeim sem heim-
sækja fjármálamiðstöðina strax á
leið þar inn. Því er stillt upp beint
andspænis rafmagnsrennihurðun-
um sem opna manni leið inn í húsið.
Tónlist í myndunum
Áberandi er að á flestum mynd-
unum er fólk, hvort sem það er í
nærmynd eða það stendur í íjarska
eins og hluti af landslaginu eða
umhverfmu. Hiti, vatn, íslands-
banki, beljandi jökulár, ærslafullar
lindár, fólk að störfum og ballett
er meðal myndefna. Ljósakassinn
færir myndimar ljóslifandi fram á
borð áhorfandans og tónlistin í
myndunum framkallast í eyrunum.
Eitthvað fór upplýsingahöggmynd
bankans í taugarnar á mér en henni
hefur verið skellt ansi nærri mynd-
unum. Hún myndi örugglega njóta
sín_ betur aðeins fjær.
íslandsbanki leggur áherslu á
tengsl sín við náttúruöflin og at-
vinnulífið og sjást þessir þættir vel
í verkinu. Tvær stúlkur gægjast út
um glugga einhvers útibúsins á
krumpaðri en öðruvísi mynd og dýr-
in stór og smá eiga sína fulltrúa.
Áhugavert þótti mér að sjá strand-
myndina því Island er svo sannar-
lega ekki frægt fyrir ljósar kóral-
strendur, þó þessi sé það kannski
ekki, en hvar er þessi- strönd?
Ljósakassinn, sem er um sjö
metrar á breidd og tveir á hæð, er
sá stærsti á landinu að sögn Krist-
jáns Péturs Guðnasonar fram-
kvæmdastjóra Skyggnu - Mynd-
verks sem sá um vinnslu verksins í
samstarfi við Ragnar og arkitektinn
Valdimar Harðarson sem hannaði
umgjörð myndanna. I kassanum eru
28 myndir sem RAX tók sérstaklega
fyrir verkefnið eða valdi úr safni
sínu. Að sögn Sigurveigar Jónsdótt-
ur, upplýsingafulltrúa bankans, var
hugmyndin á bakvið myndvalið sú
að annarsvegar væri lögð áhersla á
fallegar myndir sem gleðja augað
og hinsvegar að sýna hvað bankinn
stendur fyrir í orði og á borði. Hún
sagði að Ragnar hefði komið með
tillögur í upphafi sem hefðu svo slíp-
ast til á vinnslutímanum.
Heldur lit í 5 - 6 ár
„Upphaflega var talað um að
nota ljósmyndir á pappír en það
þótti meira nýnæmi í ljósakassanum
og því var sú leið farin auk þess
koma myndirnar betur á móti áhorf-
endum með þessu móti,“ sagði
Kristján Pétur. Hann sagði að verk-
efnið hafi verið tímafrekt og krefj-
andi en þó skemmtilegt enda er um
að ræða fyrsta verkið af þessum
toga sem unnið hefði verið hér á
landi. Cybachrome-efnið sem er
notað við myndirnar er eina efnið
sem þolir langtíma lýsingu og held-
ur fullum lit í 5 - 6 ár.
. Sigurveig Jónsdóttir sagði að með
því að setja myndimar í ljósakassann
hafi verið tekin töluverð áhætta enda
tíðkast þessi myndvinnsla nær ein-
göngu í auglýsingum. Hún sagði að
með þessu móti væri anddyrið hlý-
legra en ella og þau í bankanum
væru afskaplega ánægð með útkom-
una. Aðspurð af hveiju ekki kæmi
fram nafn listamannsins á verkinu
sagði hún að til stæði að koma fyrir
einhverjum upplýsingum, bæði um
listamanninn og myndimar sjálfar.
Ákveðið var að hafa engan texta
inni á myndunum sjálfum og því er
nafn Ragnars hvergi sjáanlegt.
Brahms, Mozart og Kodály í brennidepli hjá Tríói Reykjavíkur í Hafnarborg
Með ung--
versku ívafi
VONANDI eiga þessir tón-
Iéikar éftir að falla hlust-
endum vel í geð. Verkin
eru ólík en öll í mjög
háum gæðaflokki,“ segir Gunnar
Kvaran sellóleikari en
annaðkvöld kl. 20
verða aðrir tónleikar
vetrarins í tónleikaröð
Tríós Reykjavíkur og
Hafnarborgar. Á efnis-
skrá eru tríó í B-dúr
eftir Mozart, tríó í C-
dúr eftir Brahms og
dúó fyrir fiðlu og selló
eftir Kodály. Auk
Gunnars koma Guðný
Guðmundsdóttir fiðlu-
leikari og Philip Jenk-
ins píanóleikari fram á
tónleikunum.
Guðnýju og Gunnar
þarf vart að kynna ís-
lenskum tónlistarunn-
endum en gestur kvöldsins, Philip
Jenkins, kemur frá Skotlandi. Hann
var um hríð búsettur hér á landi
og hélt þá fjölmarga tónleika og
kom meðal annars fram sem einleik-
ari með Sinfóníuhljómsveit Islands.
Þau Guðný hafa leikið töluvert sam-
an og efndu til að mynda árlega til
sónötutónleika um nokkurt skeið.
Jenkins er nú um stundir yfirmaður
píanódeildar Royal Scottish Aca-
demy of Music and Drama í
Glasgow.
Tríó í B-dúr er fjórða tríóið af
sjö sem Wolfgang
Ámadeus Mozart
(1756-1791) samdi á
árunum 1786-1788.
„Mozart var frægur
fyrir mikil afköst,“ seg-
ir Gunnar, „auk þess
sem verkin komu yfir-
leitt fullsköpuð úr
pennanum. Hann
breytti sárasjaldan
nótu.“
Gunnar segir að tríó
Mozarts séu mjög fal-
leg en ekki jafn mikið
leikin og tríó Beetho-
vens, þar sem jafnvægi
ríki milli píanósins, fiðl-
unnar og sellósins. „í
tríóum Mozarts er píanóið í lykil-
hlutverki, fiðlan gegnir einnig stóru
hlutverki en sellóið er í algjöru und-
irleikshlutverki."
Safnaði þjóðlögum
Dúó fyrir fiðlu og selló samdi
ungverska tónskáldið Zoltán Kodály
(1882-1967) árið 1914 eða um líkt
Philip Jenkins
Morgunblaðið/Ásdís
GUÐNÝ Guðmundsdóttir og Gunnar Kvaran eru á einu máli
um að dúó fyrir fiðlu og selló eftir Kodály sé sennilega stór-
brotnasta dúó sem skrifað hafi verið fyrir þessi hljóðfæri.
leyti og eitt af sínum frægustu verk-
um, einleikssónötu fyrir selló. Kod-
ály kostaði kapps um að safna,
rannsaka og gefa út ungversk þjóð-
lög, meðal annars í samvinnu við
Bela Bartók. Urðu þau síðan uppi-
staða í mörgum verka hans.
„Á þessum tíma var Kodály far-
inn að nota þjóðlögin mikið. Það
kemur berlega í ljós í þessu verki,“
segir Gunnar og Guðný er honum
sammála um að þetta sé sennilega
stórbrotnasta dúó sem skrifað hafi
verið fyrir fiðlu og selló.
Kodály var lengi prófessor við
tónlistarháskólann í Búdapest og
bryddaði upp á ýmsum nýjungum í
tónlistarkennslu. Hafa þær notið
mikillar hylli. „Börn eiga að læra
að syngja jafn fljótt og þau læra
að tala,“ er haft eftir honum.
Tríó í C-dúr eftir Johannes
Brahms (1833-1897) hefur notið
geysilegra vinsælda í gegnum tíð-
ina. „Þetta verk er geysilega vold-
ugt og vel samið og ber öll merki
þroskaðs listamanns. Allir kaflarnir
eru stórkostlegir en annar kaflinn,
sem er einmitt byggður á ungversku
stefi, er í mestu uppáhaldi hjá mér,“
segir Gunnar og Guðný bætir við að
í raun megi segja að tónleikarnir
verði rrtéð ungversku ívafi.
Árið 1997 verða hundrað ár liðin
frá andláti Brahms og hefur Tríó
Reykjavíkur í hyggju að minnast
þeirra tímamóta sérstaklega. „Þótt
Brahms sé mjög frægur fyrir stóru
verkin sýnir hann síst veikari hlið á
sér sem kammertónskáld. Að mínu
mati er Brahms eitt stórbrotnasta
tónskáld sem skrifað hefur kammer-
tónlist," segir Gunnar og Guðný
tekur í sama streng: „Fólk fær aldr-
ei nóg af tónlist eftir Brahms.“