Morgunblaðið - 28.11.1995, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HVER AKVEÐUR
RÉTT LAUNÞEGA?
FRAM kom á aðalfundi Sambands almennra lífeyrissjóða síð-
astliðinn föstudag að Alþýðusamband íslands og Vinnuveit-
endasambandið hefðu gert með sér samkomulag, sem felur
meðal annars í sér að „launþegum verður áfram skylt að greiða
iðgjald í lífeyrissjóði viðkomandi starfsstéttar eða starfshóps“,
eins og segir í frétt Morgunblaðsins af fundinum. Forystumenn
ASÍ og VSÍ hafa með öðrum orðum komizt að þeirri niðurstöðu
fyrir luktum dyrum, að áfram skuli vera skylduaðild að lífeyris-
sjóðum.
í samkomulagi samtaka vinnumarkaðarins, sem verður tekið
til afgreiðslu á vettvangi þeirra nú í vikunni, er jafnframt kveð-
ið á um hertar reglur um rekstur og uppbyggingu lífeyrissjóða.
Margar þær kröfur, sem gera á til sjóðanna samkvæmt þessum
reglum, eru til bóta. Þar má nefna ákvæði um, að lífeyrissjóði
sé óheimilt að taka við iðgjöldum nema eignir sjóðsins dugi
fyrir lífeyrisskuldbindingum. Einnig ákvæði um, að stjórn lífeyr-
issjóðs sé skylt að láta fara fram tryggingafræðilega úttekt á
fjárhag sjóðsins árlega og að niðurstaða þeirrar úttektar skuli
vera hluti af árlegum reikningsskilum sjóðsins. Svo og ákvæði
sem tryggja rétt sjóðfélaga betur en verið hefur, til dæmis hvað
varðar lágmarkslífeyrisréttindi, rétt sjóðfélaga til setu á árs-
fundi lífeyrissjóða og upplýsingagjöf sjóðanna. Réttur sjóðfélaga
til setu á ársfundum er auðvitað sjálfsagður og skref í átt til
lýðræðislegri uppbyggingar sjóðanna.
Nýjar reglur um störf og skyldur stjórnenda lífeyrissjóða eru
einnig mikilvægar. Þar er gert ráð fyrir, að stjórnarformaður
og framkvæmdastjóri lífeyrissjóðs skuli ekki sitja í stjórnum
atvinnufyrirtækja, sem sjóðurinn á hlutabréf í.
Það stenzt aftur á móti engan veginn að forystumenn ASÍ
og VSÍ geti samið um það sin á milli að viðhalda skylduaðild
launþega að ákveðnum lífeyrissjóðum. Það er sjálfsagt að menn
séu skyldugir að leggja hluta af launum sínum til hliðar til að
mæta kostnaði vegna veikinda og slysa og til að tryggja tekjur
sínar á elliárum. Slík ákvæði eiga heima í landslögum. Það er
hins vegar hreint og klárt mannréttindamál að launþegar geti
ráðið því hvar þeir ávaxta lífeyri sinn. Að því hafa verið færð
skynsamleg rök að skyldugreiðslur í fastákveðinn lífeyrissjóð
brjóti í bága við Mannréttindasáttmála Evrópu og eignarréttar-
ákvæði stjórnarskrárinnar. Það er sömuleiðis hiutverk löggjaf-
ans að tryggja að þar sé öllum vafa eytt.
Forsvarsmenn samtaka vinnumarkaðarins komast varla upp
með að taka ákvarðanir um meðferð fjármuna launþega með
þessum hætti. Finnur Ingólfsson viðskiptaráðherra kvað nýlega
upp úr um það að endurskoða ætti skylduaðild að lífeyrissjóðun-
um. Ráðherrann lætur þessa samþykkt ASÍ og VSÍ tæplega
breyta þeirri afstöðu sinni. Jafnframt hljóta launþegar að treysta
á þá þingmenn stjórnarflokkanna beggja, sem áður hafa lagt
fram þingmál um afnám skylduaðildar að lífeyrissjóðum, að
taka málið upp að nýju og tryggja rétt launþega með lögum.
LANGAVITLEYSA
UM VÖRUGJALD
ALLAR horfur eru nú á því að ísland verði fyrsta EFTA-rík-
ið, sem dregið verður fyrir EFTA-dómstólinn vegna brots
á samningnum um Evrópskt efnahagssvæði. Eftirlitsstofnun
EFTA (ESA) hefur komið því á framfæri við fjármálaráðuneyt-
ið að þolinmæði hennar sé nú á þrotum vegna þess að breyting-
ar á innheimtu og álagningu vörugjalds á lslandi hafa enn ekki
litið dagsins ljós.
ESA telur að íslenzkum og erlendum framleiðendum vöru sé
mismunað með því að við útreikning gjaldstofns vörugjaldsins
er heildsöluálagning áætluð þegar um erlendar vörur er að
ræða, en miðað við raunverð íslenzku vörunnar. Þá fá innlendir
framleiðendur gjaldfrest, en ekki erlendir.
Stofnunin skrifaði fjármálaráðuneytinu fyrst vegna þessa
máls í júlí á síðasta ári. Formlegar athugasemdir voru sendar
í marz á þessu ári og loks fékk fjármálaráðuneytið rökstutt
álit, efsta stig athugasemda frá stofnuninni, í júní. Frestur til
að koma breytingunum á rann út í ágúst.
Hagsmunaaðilar á íslandi höfnuðu fyrir allnokkru frumvarps-
drögum, sem fjármálaráðuneytið hafði útbúið til að reyna að
leysa málið. Starfshópur, sem fjármálaráðherra skipaði með
þátttöku hagsmunasamtaka nokkrum dögum áður en rökstudda
álitið barst, átti að skila áliti í október, áður en þing kæmi
saman. Hópurinn hefur hins vegar enn ekki komizt að niðurstöðu.
Það mun tvímælalaust skaða hagsmuni íslands, verði það
dregið fyrir EFTA-dómstólinn vegna máls, sem hlýtur að snú-
ast fyrst og fremst um tæknileg útfærsluatriði, en ekki neina
grundvallarhagsmuni. ísland á mikið undir því að staðið sé við
skuldbindingar EES-samningsins, sem snúa að réttindum ís-
lenzkra borgara og fyrirtækja í öðrum aðildarríkjum.
HINN 1. mars 1994 kærði
Radiomiðun hf. til Sam-
keppnisráðs vegna „mis-
notkunar Pósts og síma
[P&S] á einkaleyfisaðstöðu sinni til
eflingar á markaðsráðandi stöðu
Söludeildar stofnunarinnar á hinum
almenna notendabúnaðarmarkaði“.
í greinargerð með kærunni var
bent á meint misrétti milli söludeild-
ar P&S og annarra söluaðila not-
endabúnaðar. Meðal annars óeðlileg
tengsl deilda P&S sem störfuðu í
skjóli einkaréttar og þeirra sem
kepptu á samkeppnismarkaði; óhjá-
kvæmilega hagsmunaárekstra þar
sem starfsmenn P&S áttu að gæta
óskyldra hagsmuna; misnotkun á
upplýsingum til að styrkja sam-
keppnisstöðu og óeðlilegar inn-
heimtuaðgerðir vegna sölu notenda-
búnaðar.
Radiomiðun hf. gerði þá kröfu að
í stað söludeildar Pósts og síma yrði
stofnað sjálfstætt fyrirtæki sem hefði
eigin stjóm og heyrði beint undir
samgönguráðuneytið; hefði sjálf-
stæðan fjárhag og ætti ekki ríkissjóð
upp á að hlaupa þegar illa áraði;
hefði aðsetur í eigin húsnæði en
ekki húsum Pósts og síma; að nafn
og merki fyrirtækisins gæfi á engan
hátt til kynna tengsl við Póst og
síma.
Farið var fram á að Samkeppn-
isráð beitti samkeppnislögum og
krefðist fullkomins aðskilnaðar sölu-
deildar P&S frá vernduðum þjón-
ustuþáttum stofnunarinnar sem
störfuðu í skjóli einkaleyfis.
Úrskurður Samkeppnisráðs
Samkeppnisráð gaf út ákvörðun
nr. 30/1994 hinn 20. september
1994. í niðurstöðum var bent á
ýmislegt athugavert við rekstur
Pósts og síma. Meðal annars að
notendabúnaður söludeildar var til
sölu þar sem einkaréttarþjónusta
var innt af hendi. I álitinu sagði
m.a.: „Á meðan ekki er bókhaldsleg-
ur aðskilnaður á milli einkaleyf-
isstarfsemi P&S annars vegar og
sölu notendabúnaðar hins vegar og
ekki er greiddur tekju- og eigna-
skattur af starfsemi stofnunarinnar
telur Samkeppnisráð samkeppnis-
legt jafnræði með fyrirtækjum á
markaði fyrir notendabúnað ekki
tryggt.“
Með hliðsjón af niðurstöðum at-
hugana Samkeppnisstofnunar og
vísan til samkeppnislaga taldi Sam-
keppnisráð „að taka beri til athugun-
ar að stofnað verði sérstakt félag
um þann hluta rekstrar P&S sem er
i samkeppnisumhverfí og félagið
verði sjálfstæður lögaðili sem greiði
skatta og skyldur eins og samkeppn-
isaðilar".
Ákvörðunarorð Samkeppnisráðs
voru eftirfarandi: „Til að taka af
allan vafa um að Póst- og _______
símamálastofnun greiði
ekki niður viðskipti með
notendabúnað með einka-
leyfisverndaðri starfsemi
stofnunarinnar mælir ““”““
Samkeppnisráð, með vísan til 2.
mgr. 14. gr. samkeppnislaga nr.
8/1993, sbr. 1. gr. sömu laga, fyrir
um fjárhagslegan aðskilnað þeirrar
starfsemi sem lýtur að viðskiptum
með notendabúnað frá þeirri starf-
semi stofnunarinnar sem nýtur
einkaleyfisvemdar.“
Reglugerð um Póst og síma
f framhaldi af þessum úrskurði
gaf samgönguráðuneytið út reglu-
gerð 98/1995 „um Póst- og síma-
málastofnun, skipulag og verkefni“
hinn 10. febrúar sl. og gekk hún í
gildi hinn 15. mars sl.
Samtök seljenda fjarskiptabún-
aðar (SSF) sendu Samkeppnisstofn-
un erindi hinn 5. apríl síðastliðinn.
Erindi SSF var að fá afstöðu Sam-
keppnisstofnunar til skipulags og
verkaskiptingar Póst og símamála-
stofnunar, samkvæmt fyrrgreindri
reglugerð, með tilliti til aðskilnaðar
á milli einkaréttarstarfsemi og sam-
keppnisstarfsemi.
SSF óskaði eftir afstöðu varð-
andi skilgreiningu reglugerðarinn-
ar annars vegar á einkaréttarstarf-
semi og hins vegar samkeppnis-
Samkeppnis-
legt jafnræði
ekki tryggt
SAMKEPPNI
í FJARSKIPTUM
Kvartað yfir
ójafnri
samkeppni
Samkeppnisstofnun hafa borist nokkur erindi frá seljendum íjarskipta-
búnaðar sem hafa kvartað yfir ójafnri samkeppnisstöðu hins ríkis-
rekna Pósts og síma (P&S) annars vegar og einkarekinna fyrirtækja
hins vegar. Guðni Einarsson kynnti sér niðurstöður og ákvarðanir
Samkeppnisráðs varðandi fjarskiptamarkaðinn.
mi; varðandi rekstrarform sam-
keppnisstarfseminnar og einnig
fjárhagslegan aðskilnað einkarétt-
arstarfsemi og samkeppnisstarf-
semi P&S.
Einkaréttur á samkeppnissviði
SSF taldi reglugerðina ekki gera
ráð fyrir lögformlegum aðskilnaði
einkaréttarstarfsemi og samkeppn-
isstarfsemi P&S. Þá var bent á að
undir verkefni samkeppnisstarfsemi
P&S myndu falla stofnkerfi á sviði
tveggja farsímarása og stofnkerfi á
______ sviði boðkerfa. P&S hefði
í raun einkarétt á rekstri
slíkra kerfa því sam-
gönguráðuneytið hefði
ekki veitt öðrum leyfi til
““ slíks rekstrar, ekki aug-
lýst slík leyfi til umsóknar og ekki
svarað einni umsókn um leyfí til
reksturs GSM-farsímakerfis, sem
þá hafði legið í ráðuneytinu í um
hálft ár. Þá var á það bent að eng-
in áform sæjust um það í téðri reglu-
gerð að GSM-stofnkerfi P&S yrði
til leigu fyrir aðra aðila á markaðn-
um, líkt og víða hefur verið gert til
að tryggja samkeppni.
„Þvert á móti er beinlínis gert
ráð fyrir að svokallað samkeppnis-
svið stofnunarinnar hafi eitt aðgang
að GSM-stofnkerfinu og að keppi-
nautar á markaði verði að sækja
allar einstakar tengingar og númer
undir það og skrá hjá þessu sviði
stofnunarinnar öll sín viðskipti,“
segir í bréfi SSF.
Þá er á það bent að í viðbót við
bein tengsl og órofna hagsmuni
stofnkerfa og markaðsstarfsemi
P&S njóti samkeppnisstarfsemi
stofnunarinnar ríkisábyrgðar og
skattleysis og horfur á að svo verði
áfram.
Niðurstaða SSF er sú að reglu-
gerðin greini ekki á skilmerkilegan
hátt á milli einkaréttarstarfsemi og
samkeppnisstarfsemi.
Ríkið selur síma
Morgunblaðið/Ásdís
EINKAFYRIRTÆKI sem selja notendabúnað á borð við símtæki,
farsíma og faxtæki kvarta yfir því að Póstur og sími hefur notað
pósthús og símstöðvar um landið sem sölustaði fyrir notendabún-
að. Pósthúsin og símstöðvarnar heyra undir einkaréttarrekstur
stofnunarinnar, en söludeild samkeppnisrekstur.
ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1995 33
Samtök seljenda
fj arskiptabúnaðar
SAMTÖK seljenda fjarskipta- _
búnaðar (SSF) voru stofnuð 17.
maí 1990. Samtökin eru sam-
starfsvettvangur 11 fyrirtækja í
Verslunarráði íslands og Félagi
íslenskra stórkaupmanna sem
selja síma- og fjarskiptabúnað.
Hvatinn að stofnun samtak-
anna var undirbúningur að fjar-
skiptalögum sem gengu í gildi
1. apríl 1993. Meðal markmiða
samtakanna er „að móta afstöðu
til laga og reglugerða sem í gildi
eru eða í vændum hverju sinni
og varða rekstur og þróun síma-
og fjarskiptakerfa, sölu og við-
hald hvers konar notendabúnað-
ar og tengingu hans við fyrr-
greind kerfi.“
Einnig beita samtökin sér fyr-
ir því að almenn síma- og fjar-
skiptaþjónusta á Islandi verði
byggð upp og rekin af framsýni
og öryggi og standistlkröfuharð-
asta samanburð á alþjóðlegan
mælikvarða.
Samtökin beita sér fyrir alger-
um aðskilnaði milli uppbygging-
ar og reksturs stofnkerfa og al-
menningssímaþjónustu; milli
prófana og viðurkenningar á
notendabúnaði; milli sölu not-
endabúnaðar og tilheyrandi
þjónustu.
Þá er það markmið SSF að
standa fyrir umræðum og að-
gerðum í þeim tilgangi að vinna
að heilbrigðu starfsumhverfi og
eðlilegri þróun, þar á meðal af-
námi hverskonar einokunar
varðandi afmörkuð fjarskipta-
kerfi og viðskipti með notenda-
búnað.
Formaður SSF er Þórður Guð-
mundsson, framkvæmdastjóri
Hátækni hf.
Samkeppni án samkeppni
Samgönguráðuneytið tjáði sig
um erindi SSF. I svari ráðuneytisins
kom fram að við skiptingu milli fjar-
skiptasviðs og samkeppnissviðs hafi
í stórum dráttum verið fylgt skipt-
ingu fjarskiptalaga í einkarétt og
samkeppni. Síðan segir: „Grunnnet-
ið og talsímaþjónustan er því á
einkaréttarsviðinu en önnur starf-
semi á samkeppnissviði. Skiptir þá
ekki máli hvort samkeppni ríkir í
raun á ákveðnu sviði heldur hvort
samkeppni er heimil samkvæmt lög-
um.“
Ráðuneytið telur að- samkeppni
ríki í raun á öllum sviðum sam-
keppnissviðs nema farsímaþjón-
ustu. Það benti einnig á að í fjar-
skiptalögum hefði P&S verið heim-
ilað að taka þátt í samkeppni á
markaðnum, að uppfylltum sömu
skilyrðum og giltu gagnvart öðrum
aðilum.
Ráðuneytið taldi aðskilnað einka-
réttarstarfsemi og samkeppnis-
starfsemi P&S fullnægjandi, þótt
póst- og símamálastjóri stjórnaði
hvoru tveggja. Varðandi fjárhags-
legan aðskilnað væri bannað að
færa fjármuni á milli þessara sviða.
Loks benti ráðuneytið á að vænt-
anlega yrði öll fjarskiptaþjónusta
gefin fráls hér 1. janúar 1998, í
samræmi við ályktun EES og vænt-
anlega tilskipun ESB.
SSF taldi svar ráðuneytisins
renna frekari stoðum und-
ir það álit samtakanna að
með reglugerðinni séu
ekki uppfyllt skilyrði um
fjárhagslegan aðskilnað
einkaréttarstarfsemi og
samkeppnisstarfsemi. Auk þess hafi
ekki orðið neins konar lögformlegur
aðskilnaður á milli fyrrnefndra
sviða.
Sérstakt félag æskilegt
Samkeppnisráð svaraði 3. nóv-
ember síðastliðinn erindi SSF og
erindi frá Radiomiðun um hvort
aðskilnaðurinn á milli einkaréttar-
starfsemi og samkeppnissviðs væri
í anda ákvörðunar Samkeppnisráðs
frá 20. september 1994.
Samkeppnisráð taldi að verka-
skipting P&S, eins og hún kemur
fram í reglugerð 98/1995, væri
ekki ósamrýmanleg ákvæðum eða
markmiði samkeppnislaga. Einnig
að skipulagsbreytingar sem gerðar
voru með útgáfu reglugerðarinnar
væru samrýmanlegar samkeppnis-
lögum. „Hins vegar þarf að búa svo
um hnútana að samskipti sam-
keppnissviðs og einkaréttarsviðs
verði með þeim hætti að þau mis-
muni ekki þeim sem eru á sam-
keppnismarkaði.11
Samkeppnisráð ítrekaði ákvörð-
un sína nr. 30/1994 um að æskilegt
væri að stofnað yrði „sérstakt félag
um samkeppnisrekstur Póst- og
símamálastofnunar sem yrði sér-
stakur lögaðili sem greiddi skatta
og skyldur eins og keppinautar.
Þetta sjónarmið hefur ekki breyst.
Meðan rekstrarformið er með þeim
hætti sem nú er munu einkarekin
fyrirtæki ekki sitja við sama borð
og samkeppnissvið Póst- og síma-
málastofnunar." Hvað varðar atriði
sem geta valdið samkeppnislegri
mismunun, til dæmis miðlun upplýs-
inga um stækkun farsímakerfisins,
segir Samkeppnisráð: „Verður að
telja það eðlilegt og sjálfsagt að
öllum farsímaseljendum séu tiltæk-
ar upplýsingar um slíka hluti á sama
tíma.“
Hvað varðar sölu notendabúnað-
ar á símstöðvum P&S telur Sam-
keppnisráð að „rétt sé fyrir P&S
að heimila þeim aðilum sem þess
óska og uppfylla hlutlæg og sann-
gjörn skilyrði að selja (í umboðs-
sölu) notendabúnað í símstöðvum."
Samkeppnisráð taldi ekki ástæðu
til að gera athugasemdir við upplýs-
•ingar samgönguráðuneytis og P&S
um fjárhagslegan aðskilnað einka-
réttarstarfsemi og samkeppnis-
starfsemi P&S.
Bið eftir reglum um farsíma
Samkeppnisráð benti á að sam-
kvæmt Iögum er samgönguráðherra
heimilt að veita leyfi til að reka
stofnkerfi. Það eru kerfi á borð við
GSM-farsímaþjónustu.
„Samgönguráðherra hef-
ur ekki birt hvaða skilyrði
þarf að uppfylla til að fá
leyfi til að reka umrædd
kerfi þótt liðin séu tvö og
hálft ár frá setningu fjarskiptalaga
og nokkur tími sé liðinn síðan ráðu-
neýtinu barst umsók um rekstur
GSM-farsímakerfis... Með því að
ekki liggja fyrir almenn hlutlæg
skilyrði og vegna þess dráttar sem
orðið hefur við afgreiðslu umsóknar
um GSM-farsímakerfi verður að
telja að farið sé gegn markmiði
samkeppnislaga. Jafnframt verður
ekki betur séð en að þessi skipan
mála fari gegn þeirri grunnreglu
íslensks réttar um jafnræði aðila.“
Yfirburðir P&S á markaðnum
Að lokum bendir Samkeppnisráð
á að fjárhagslegur styrkur P&S og
umsvif í sölu notendabúnaðar skapi
samkeppnissviði P&S yfirburða-
stöðu á markaði fjarskiptabúnaðar.
Einnig megi nefna aðgang að sölu-
stöðum póst- og símstöðva sem
öðrum hafi ekki verið boðinn. „Það
er mat Samkeppnisráðs með vísan
til stöðu samkeppnisstarfsemi
Póst- og símamálastofnunar á
markaðnum að hraða þurfi form-
breytingu rekstrar stofnunarinnar
svo að samkeppnislegur jöfnuður
megi nást.“
Samkeppnis-
reksturí
sérstakt félag
FAKTORSHÚSIÐ á ísafirði komst líklega fyrst í
símasamband hér á landi.
Einkarétt-
ur í 90 ár
IÁR eru 90 ár liðin frá því sett
voru lög á íslandi um einka-
rétt ríkisins á rekstri ritsíma
og talsíma hér á landi. Kjarna
þeirra var að finna í 1. grein laga
sem konungur staðfesti 20. október
1905: „Landinu er áskilinn einkarétt-
ur til þess að stofna og starfrækja
ritsímasambönd og málþráða ...“ Þá
þegar voru starfandi einkarekin tal-
símafélög hér á landi. Líklega var
Ásgeir Ásgeirsson yngri, kaupmaður
á Isafirði, fyrstur til að leggja síma
á íslandi. Sími hans var lagður sum-
'arið 1889. ísland er eina landið sem
vitað er um þar sem talsími var tek-
inn í notkun á undan ritsíma.
Landssími Islands tók til starfa
árið 1906 og næstu árin höfðu síma-
félögin í einkaeigu takmörkuð
starfsleyfi og tengdust línur þeirra
símakerfi Landssímans. Svo fór að
ríkið keypti þessi símafélög eitt af
öðru.
Allar götur síðan hefur ríkið haft
einkarétt á fjarskiptaþjónustu hér á
landi og Póst- og símamálastofnunin
farið með einkaleyfið. Á sviði fjar-
skiptaþjónustu hefur stofnunin
byggt upp símakerfið, bæði grunn-
kerfið og notendaþjónustu.
Einkaréttur á undanhaldi
Undanfarin ár hefur losnað um
einokun ríkisins á fjarskiptasviðinu.
Fram til ársins 1984 hafði Póstur
og sími einkarétt á sölu notendabún-
aðar en þá var sala notendabúnaðar,
svo sem símtækja, faxtækja og far-
síma, gefin fijáls. Fram að því þurftu
símnotendur að sætta sig við það
tækjaúrval sem Pósti og síma þókn-
aðist að hafa til sölu á hveijum tíma.
Að mati aðila sem þekkir vel til við-
skipta með símbúnað tók ein fimm
ár að metta uppsafnaða símaþörf
landsmanna eftir einokunina. Þótt
þessi einkaréttur væri afnuminn
kváðu lög samt á um að stofnunin
skyldi ætíð hafa til sölu allan almenn-
an notendabúnað.
Rekstur virðisaukandi fjarskipta-
þjónustu færðist í vöxt í lok áttunda
áratugarins. Þjónusta af því tagi
hefur aldrei verið bundin einkarétti
ríkisins og því öllum heimil sem upp-
fylla almenn skilyrði um rekstur.
Sem dæmi um virðisaukandi þjón-
ustu má nefna símatorg og tölvuboð-
skipti.
Ekki lengur skylt að selja síma
Árið 1993 voru sett ný fjarskipta-
lög. Stofnað var Fjarskiptaeftirlit og
tók það við tegundaprófun og viður-
kenningu á notendabúnaði af Pósti
og síma. Ekki var lengur krafist
sérstaks leyfis til að selja notenda-
búnað.
Aflétt var þeirri skyldu af Pósti
og síma að hafa allan notendabúnað
til sölu en stofnuninni heimilað að
selja sérhveija tegund fjarskipta-
þjónustu og búnaðar að uppfylltum
sömu skilyrðum og giltu gagnvart
öðrum aðilum. Ríkið hélt áfram
einkarétti til að veita talsímaþjón-
ustu á íslandi og í íslenskri land-
helgi og lofthelgi og að eiga og reka
almennt tjarskiptanet. Póst og síma-
SÍMTÆKI frá 1889 sem notað
var í talsíma Ásgeirs Ásgeirs-
sonar á Isafirði.
málastofnunin annaðist framkvæmd
þessa einkaréttar sem fyrr.
Lögin takmarka einkarétt Pósts
og síma á fjarskiptasviðinu við bygg-
ingu fjarskiptakerfa og rekstur tal-
þjónustu. Þrátt fyrir meira svigrúm
til umsvifa einkaaðila á sviði fjar-
skipta samkvæmt lögum hafa engir
haslað sér völl svo um munar á því
sviði enn sem komið er.
Fullt samkeppnisfrelsi 1998
Með aðild að Evrópska efnahags-
svæðinu (EES) féllst Island á að taka
inn í löggjöf landsins ýmsar sam-
þykktir Evrópusambandsins (ESB)
um fjarskipti. Þeirra á meðal er til-
skipun um samkeppni á sviði fjar-
skiptaþjónustu og tilskipun um að
koma á fijálsum aðgangi að íjar-
skiptanetum. Tilgangur þessara til-
skipana er að veita íbúum innan EES
fjölbreyttari og betri fjarskiptaþjón-
ustu á hagkvæmu verði. EES hefur
ályktað um að ö]l fjarskiptaþjónusta,
þar með talinn rekstur grunnnets,
verði gefin frjáls 1. janúar 1998. Þá
lýkur einkarétti ríkisins til fjarskipta-
þjónustu.
í undirbúningi er löggjöf um breytt
rekstrarform Pósts og síma. Félaginu
verður breytt í hlutafélag í eigu ríkis-
ins og fær það þá eigin stjórn.
Enn grá svæði
Unnið er að því að skilja sam-
keppnisrekstur Pósts og síma frá
þeim rekstri sem enn er bundinn
einkaleyfi. Á milli samkeppnissviðs
og einkaleyfissviðs munu þó enn vera
grá svæði. I samtali við póst- og
símamálastjóra, Ólaf Tómasson, sem
birtist hér í blaðinu 28. júlí í fyrra
tók hann svo til orða um skilin á
milli samkeppnissviðs og einkarétt-
arreksturs stofnunarinnar: „Nú þeg-
ar er búið að aðgreina þetta að hluta
til en það verður aldrei alfarið gert.
Hins vegar má ekki niðurgreiða þjón-
ustu, sem er í samkeppni þannig að
við færum tekjur og gjöld eins aðskil-
ið og við getum. Eg á von á þvi að
verði um samkeppni að ræða í öðrum
þjónustugreinum verði að byggja upp
eitthvert hliðarfyrirtæki, þó svo að
ýmislegt verði notað sameiginlega
eins og bókhald, yfirstjórn og slíkt;
það er ekkert óeðlilegt."