Morgunblaðið - 28.11.1995, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ
40 ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1995
« «1™.*.. ............ ...........
MINNINGAR
■4“ Anton G. Axels-
1 son fæddist í
Reylg'avík 12. júlí
1920. Hann lést í
Landspítalanum
föstudaginn 17.
nóvember síðastlið-
inn og fór útförin
fram 24. nóvember.
Á VORDÖGUM árið
1946 kynntist ég Ant-
oni G. Axelssyni en
Aann var þá nýkominn
frá flugnámi í Banda-
ríkjunum og hóf flug-
kennsiu hjá flugskólan-
um Cumulus sem þeir Jóhannes R.
Snorrason, Magnús Guðmundsson
og Smári Karlsson höfðu stofnað
eftir að þeir komu frá flugnámi í
Kanada. Það má með sanni segja að
þeir séu guðfeður kennsluflugs á fs-
landi. Eftir síðari heimsstyijöldina
vaknaði mikill áhugi íslenskra æsku-
manna á flugi sem þessir frumheijar
og ármenn íslenskrar flugsögu gáfu
þeim tækifæri á. Margir af þeim flug-
nemum sem Toni kenndi urðu síðar
meir atvinnuflugmenn og tóku virk-
an þátt í því mikla ævintýri sem flug-
jð varð og hefur borið hróður íslands
um víða vejöld. Anton hóf störf hjá
Flugfélagi íslands hf. þann 1. janúar
1947 og fylgdi þeirri miklu og öru
þróun sem varð á starfsferli hans,
allt frá Catalina flugbátum til Boeing
727 þotna. Anton var afar farsæll í
starfi sem varði yfir fjóra áratugi
og eftir að hann kom í land tók hann
upp þráðinn að nýju og gerðist kenn-
ari og prófdómari hjá Flugmálastjórn
íslands og miðlaði hann eins og fyrr-
um þekkingu sinni og reynslu til
æskumanna þessa lands, þjóðinni til
heilla og framfara. Sláttumaðurinn
slyngi hefur á þessu ári fellt marga
úr röðum frumheija íslenskra flug-
mála en sem betur fer hafa þeir skil-
ið eftir sig vel plægðan akur sem
uppsker eins og til var sáð.
Nú að leiðariokum þakka ég Tona
framlag hans til flugsins á Islandi
og síðast en ekki síst allar gömlu
og góðu stundirnar er við áttum sam-
an í gamla Cumulusbragganum á
vordögum árið 1946. Ég votta Jenny,
börnum, barnabörnum og ástvinum
hans mína dýpstu samúð.
Blessuð sé hans minning.
Aðalsteinn Dalmann Októsson.
Félagi okkar, Anton G. Axelsson,
hefur nú kvatt okkur að sinni eftir
erfiða sjúkdómsbaráttu og lagt í sitt
hinsta flug til annarra heima.
Anton, sem lærði flug í Kanada
og Bandaríkjunum á stríðsárunum,
var einn af frumheijunum í flugi hér
á landi, fyrst í flugkennslu og síðan
í innanlands- og millilandaflugi hjá
Flugfélagi íslands og eftir starfslok
hjá Flugleiðum var hann eftirlitsflug-
maður hjá Loftferðaeftirlitinu.
Þá var hann einn af stofnendum
Félags íslenskra atvinnuflugmanna
og starfaði þar að félagsmálum stétt-
ar sinnar.
Anton var vinsæll maður, farsæll
í starfi sínu og góður heimilisfaðir.
Undanfarin ár höfum við nokkrir
telagar ásamt Antoni komið saman
á eftirmiðdögum og rætt áhugamál
okkar og hagsmuni eftirlaunaflug-
manna sem Anton barðist ötullega
gegn að yrðu skert og stöndum við
í mikilli þakkarskuld við hann fyrir
baráttu hans í því máli.
Við félagarnir kveðjum nú Tona
með söknuði eftir áratuga kynni og
vináttu með þökk fyrir samfylgdina
um leið og við sendum Jennýju eig-
inkonu hans, börnum og öðrum ást-
vinum, okkar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Jóhannes Markússon, 01-
af Olsen, Ingvar Þorgils-
son, Kristinn Olsen.
Anton G. Axelsson, einn af frum-
herjum íslenskrar atvinnuflugssögu,
hefur kvatt okkur. Anton starfaði
sem atvinnuflugmaður í hartnær
hálfa öld, lengst af sem flugstjóri
hjá Flugfélagi íslands, síðar Flug-
leiðum, en síðast sem
prófdómari og eftirlits-
maður hjá loftferðaeft-
irliti Flugmálastjórnar.
Hann er orðinn stór
flugmannahópurinn
sem starfað hefur með
Antoni í gegnum árin.
Samstarf okkar um
borð í flugvél hófst árið
1973, ég þá að byija
sem flugmaður á þotu,
hann flugstjóri með
þeim eldri og reyndari.
Hann tók mér vel frá
fyrstu stundu, óspar á
tilsögn en þó aldrei
uppáþrengjandi, þolin-
móður - oftast - en umfram allt
ætíð notalegur og skemmtilegur.
Ekki kynntist ég Antoni sem manni
margra orða, líklega hefði verið sagt
að hann hefði „knappan stíl“ hefði
hann lagt fyrir sig ritstörf. Hann
kom skoðunum sínum á framfæri í
fáum orðum, sem þó skildust vel og
átti auðvelt með að greina á milli
aðalatriða og aukaatriða. Það sann-
aðist á farsælum flugmannsferli
hans. Anton var heiðarlegur í öllum
samskiptum, ætlaðist til hins sama
af öðrum, þoldi annað illa. Hann var
mannþekkjari góður.
Anton var einn af stofnendum
Félags íslenskra atvinnuflugmanna
og tók alla tíð virkan þátt í félags-
starfinu. Hann gegndi ýmsum trún-
aðarstörfum fyrir félagið, sat meðal
annars í stjórn þess og stjórn Lífeyr-
issjóðs atvinnuflugmanna í mörg ár.
Hann öðlaðist réttindi á fjölda flug-
vélategunda, upplifði og tók þátt í
þróun og framförum, sem hann hef-
ur tæplega, frekar en aðra, órað
fyrir þegar hann hóf flugnám í byij-
un árs 1944. Hann fékk fyrstur ís-
lendinga réttindi til að fljúga þyrlu
árið 1949.
Anton lifði viðburðaríka ævi og
var gæfumaður í starfi. Það fór aldr-
ei fram hjá okkur sem með honum
störfuðum að hann bar mikla um-
hyggju fyrir sínum nánustu og sendi
ég þeim mínar innilegustu samúðar-
kveðjur. Það var gæfa að fá að kynn-
ast og starfa með Antoni Axelssyni.
Blessuð sé minning hans.
Kristján Egilsson.
Í hinstu flugferð sinni í jarðnesku
lífi flaug Jónatan Livingston mávur
fram á tvo stjörnubjarta máva er
voru komnir til þess að fylgja honum
í hærri hæðir. I hinni hugljúfu bók
um þennan dáða flugfugl er síðustu
flugferð hans lýst á eftirminnilega
hátt:
„Ef við fljúgum nokkur hundruð
metrum hærra, get ég ekki lyft mín-
um gamla skrokki lengra upp.“
„Jú, þú getur það, Jónatan. Þú
ert búinn að læra. Skóla okkar er
lokið og mál til komið, að sá næsti
byrji."
Éins og skilningurinn hafði skinið
yfir honum alla ævi, þannig brá
hann nú birtu á þetta andartak í lífi
Jónatans mávs. Þeir höfðu lög að
mæla. Hann gat flogið hærra og tími
var til kominn að halda heim.
Hann horfði lengi, lengi út í him-
ingeiminn í síðasta sinn, út yfir þetta
stórfenglega silfurland, þar sem
hann hafði lært svo margt.
„Ég er tilbúinn," sagði hann loks.
Og Jónatan Livingston mávur hóf
sig upp ásamt stjörnubjörtu mávun-
um tveim og hvarf út í aldimman
geiminn."
Nú horfir Toni vinur minn, Anton
Axelsson flugstjóri, út í heimigeim-
inn í síðasta sinn. Núna flýgur hann
á braut frá fjölskyldu og okkur vin-
um sínum, hærra en nokkru sinni á
sínum langa og farsæla flugferli.
Aldursmunur okkar Tona var
næstum því jafn mikill og atvinnu-
flugsaga íslands er löng. Þrátt fyrir
það finnst mér við báðir alltaf hafa
verið jafn ungir þegar rætt var um
okkar hjartans mál - flugmál, í víð-
asta skilningi þess orðs.
Ég hafði oft heyrt Tona að góðu
getið áður en ég hitti hann i fyrsta
sinn um borð í Boeing 727-þotunni
Gullfaxa á Reykjavíkurflugvelli. Þá
var ég aðeins tíu ára gamall flug-
áhugamaður sem var sérstaklega
boðið að „fljúga með“ tvær ferðir á
milli Reykjavíkur og Akureyrar og
var mér skipað til sætis í stjórnklef-
anum hjá Tona.
Síðar áttu ferlar okkar í fluginu
eftir að liggja saman okkur báðum
til gagns og gamans. Fyrst í starfi,
tæpan áratug hjá Flugleiðum og
nokkur ár hjá Flugmálastjórn. Síðar
í leik, mörg undanfarin ár í góðum
vinahópi við síðdegisskaffidrykkju á
Hótel Loftleiðum. Ævilangt mun ég
búa að kynnum mínum við Tona og
vil með þessum fátæklegu orðum
þakka honum gott veganesti í lífinu.
Hver einasti maður var eitt sinn
ungur en því miður vill það oft
gleymast. Þessa einföldu staðreynd
lífsins geymdi Toni hins vegar í
huga sér og hjarta. Hann var ætíð
boðinn og búinn að hjálpa ungu fólki
sem var að fljúga úr hreiðrinu og
taka fyrstu vængjatökin.
Er Toni lét af störfum hjá Flug-
leiðum hf. fyrir aldurs sakir sóttist
Pétur Einarsson fyrrv. flugmála-
stjóri eftir reynslu og hæfileikum
hans í starf eftirlitsflugstjóra Flug-
málastjórnar. Ein af fjölmörgum
skyldum við þetta ábyrgðarmikla
starf er að vera verklegur prófdóm-
ari ungra flugnema. Ekkert var
Tona ljúfara og skyldara en að sinna
þessu unga fólki. Hann var alltaf
tilbúinn að fara í próf þegar hinir
ungu og spenntu flugnemar kölluðu
með fiðringinn í maganum eftir sínu
fyrsta einkaflugprófsskírteini. Allir
flugmenn þekkja tilfinninguna sem
fylgir þvi að hafa staðist þennan
merka áfanga í upphafi flugferils.
Oftar en ekki fór Toni í prófflugið
án þess að krefjast gjalds því hann
vissi sem var að hver einasta króna
efnalítilla flugnema kemur að notum
fyrir næsta flugtíma. Þannig var
Toni fyrst og fremst flugmaður og
mannþekkjari en ekki ópersónulegur
embættismaður sem lét kaldan bók-
stafinn blífa. Fyrir okkur sem störf-
um á Reykjavíkurflugvelli var sér-
lega ánægjulegt að sjá ungan flug-
nema og Tona, þennan Nestor flug-
manna, ganga áleiðis frá litlu flug-
vélinni með sælusvip að loknu far-
sælu prófflugi.
Ég hef kosið að varpa hér að
framan litlum geisla á þann hluta
flugmannsferils Tona sem snýr að
samvinnu hans og ungs fólks sem
hefur kosið að hasla sér völl í flug-
málum. Hann sýndi þessu unga fólki
umhyggju og virðingu og það er ein-
læg trú mín að hann hafi uppskorið
jafn ríkulega og hann sáði á þessum
akri. Það kom gjarnan fram í sam-
tölum okkar hvað þessi þáttur á flug-
mannsferlinum var honum mikils
viðri.
í minningunni mun Toni lifa sem
aðlaðandi og jákvæður maður, heil-
steypt og hreinskilin persóna, traust-
ur og úrræðagóður vinur og afar
skemmtilegur maður með ríka kímn-
igáfu.
Jónatan Livingston mávur var
ekki eins og aðrir mávar sem flugu
einungis til þess að leita sér ætis.
Fyrir Jónatani mávi var flugið
ástríða. Hann leitaðist við að ná sem
mestri fullkomnun í fluglistinni,
hann flaug hærra og hærra, lengra
og lengra og hraðar og hraðar. Síð-
ast en ekki síst var Jónatan Liyings-
ton mávur góður leiðbeinandi. í Tona
bjó þessi eini sanni Jónatan mávur
sem ég held að búi í okkur öllum
þó að mætti gjarnan bera meira á
honum.
íslensk flugmál standa í þakkar-
skuld við Anton Axelsson þar sem
hann varði lífstarfinu meðal margra
annarra góðra manna og kvenna í
að búa næstu kynslóðum enn traust-
ari atvinnugrein í hendur.
Gunnar Þorsteinsson.
Maðurinn með Ijáinn hefur heim-
sótt vin minn, Anton Axelsson. Það
er ekki langt síðan, eða í ágústlok,
að Toni, eins og hann var oftast
kallaður, heimsótti mig á Landspít-
alann þar sem ég lá allmikið veikur.
Hann var svo hress eftir veru sína
á Reykjalundi að hann lék á als
oddi og átti ekki orð yfir hve dvöl
hans þar hefði hjálpað honum.
Nú, aðeins tæplega þremur mán-
ANTON
AXELSSON
uðum seinna, er hann allur. Allir
vissu að Toni hafði gengið í gegnum
mikil og erfið veikindi en einhvern
veginn fannst manni að tími hans
væri ekki kominn. Sérstaklega ekki
þegar hann kom hvað eftir annað í
heimsókn til mín, brosandi og kátur
á Volvo-bílnum sínum, svo glaðbeitt-
ur til lífsins. Oft var hann nýbúinn
að drekka eftirmiðdagskaffi með
fyrrverandi flugstjórum og öðrum
þeim, sem eru komnir á eftirlaun
hjá Flugleiðum, þannig að næg virt-
ist vera orkan.
Kynni mín af Antoni hófust árið
1959 þegar ég hóf störf hjá Flugfé-
lagi íslands hf. Þá voru flugstjórarn-
ir goð í augum okkar flugafgreiðslu-
mannanna og við umgengumst þá
með mikilli _ lotningu svo ekki sé
meira sagt. Árið 1967 varð ég stöðv-
ar- og sölustjóri á Kefiavíkurflug-
velli en þá hafði Flugfélag íslands
eignast fyrstu þotu íslendinga, Gull-
faxa. Anton Axelsson var að sjálf-
sögðu í fyrsta flugstjórahópnum og
það leiddi til þess að kynni okkar
urðu meiri en áður.
Árið 1981 styrktist svo vinátta
okkar enn þegar Toni og Björn Guð-
mundsson komu til Kano í Nígeríu,
en þangað hafði ég verið sendur til
að aðstoða við uppbyggingu á flugfé-
laginu Kabo Air. Þar reyndist Toni
betri en enginn og veitti mér mikinn
styrk og aðstoð. í Nígeríu bundust
fjölskyldur okkar Tona vináttubönd-
um og Toni varð tíður heimagangur
í Lálandi 23 þegar heim var komið.
Samverustundirnar lifa nú áfram í
safni minninganna ekki síst þegar
við ræddum heimsmálin og fréttir
líðandi stundar. Þegar ég missti eig-
inkonu mína fyrir tæpum fjórum
árum naut ég enn vináttu Tona og
ekki síður eiginkonu hans Jennýjar.
Þau sýndu þá ómetanlega umhyggju
fyrir vini sem hafði misst mikið.
Ég gerði mér alls ekki ljóst, þrátt
fyrir veikindin, þegar ég heimsótti
Tona á afmælisdaginn minn, 15.
nóvember sl., að það væri komið að
leiðarlokum. Hann var með fullri
rænu og við spjölluðum saman vin-
irnir í hinsta sinn í þessu jarðlífi.
Ég bið Guð að blessa Anton Axels-
son og ég votta þér, Jenný mín,
börnum þínum, barnabörnum og
tengdafólki mína innilegustu samúð
vegna fráfalls þessa góða drengs.
Grétar Haraldsson.
Kær samstarfsmaður og vinur er
kvaddur í dag. Langt var orðið hans
flug, og spannaði 50 ár. Hann fædd-
ist tæpu ári eftir að fyrsta flug var
framkvæmt á íslandi. Sé flett í Flug-
mannatali og æviágrip hans lesið,
birtir það þverskurðarreynslu ís-
lensks flugs frá upphafi. Frumstætt
flug frumheija. Flogið „by the seat
of your pants“, eða eftir eðlisávísun.
Árið 1957 komu V. Viscount flugvél-
ar til Flugfélags íslands. Skemmti-
Iegt viðtal er við Anton í tímaritinu
Flugmál, apríl/júní 1957, varðandi
þjálfun á þessar flugvélar, sem tók
tvo mánuði, og fór fram í London,
ásamt lýsingu á flugvélunum. Á
þessum tíma var höfuðstöð milli-
landaflugs FI í Kaupmannahöfn. Þar
voru oftast áhafnaskifti, og gist.
Höfn varð því sem annað heimili
Antons á þessum árum. Frá 1963
fiaug hann jafnframt DC-6B flugvél-
um FÍ, svo og um tíma til Bandaríkj-
anna fyrir Loftleiðir hf. 1967 kom
svo „þotan“, sem svo var nefnd.
Nýsmíðaður „Gullfaxi", Boeing
727/108, og sérsmíðaður, klæddur
íslenskum myndum í farþegarými.
Sú þjálfun stóð í tæpa tvo mánuði í
Seattle í Bandaríkjunum. Hápunktur
flugferils Antons er eflaust þegar
hann flaug fyrstur hinum nýja far-
kosti til Kaupmannahafnar, og til
baka, 1. júlí 1967. Fjórum árum síð-
ar bættist „Sólfaxi“ i flotann, 1980
keyptu Flugleiðir hf. nýja Boeing
727/200, en 1983 urðu starfslok hjá
Antoni, því hámarksaldri var þá náð.
Næstu ellefu ár starfaði hann hjá
Flugmálastjórn íslands, m.a. sem
prófdómari.
Það var ekki mulið undir Anton á
æskuárum hans í miðri kreppu. Það
átti við, sem Ö.A. sagði um Stjána
bláa: „Kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip og stældu kjark“. Sem
unglingur starfaði Anton sem sendill
í Bernhöftsbakaríi. Þar kynntist hann
Kjarval, sem frá segir í ævisögu
----------------------------------- {
Kjarvals. Og þröngt hefur verið í búi /
Meistarans, sem fékk eitt sinn mán- á
aðarkaup Antons að láni, 10 krónur,
og greiddi með tveimur afborgunum.
Enda treysti Kjarval honum einum,
bæði sem flugstjóra, sem og banka-
stjóra og fararstjóra, þegar hann
heimsótti Höfn í síðasta sinn árið
1964. Og í engu brást Anton vini
sínum.
Sem og af Kjarval gengu ýmsar
sögur af Antoni, og margar stílfærð-
ar. Ein lýsir honum nokkuð, og kann |
að vera færð í stílinn. Eitt sinn átti j
hann að hafa prófað nemanda til *
einkaflugprófs. Ekki mun honum
hafa þótt flugmennt nemans traust-
vekjandi. Felldi hann þó ekki, en
sagði að skilnaði: „Blessaður. Taktu
aldrei með þér farþega.“
Við störfuðum saman meira og
minna í þrettán ár. Hann tók mér
framan af með vissum fyrirvara, og
í trúnað hans var löng leið, og alls
ekki sjálfgefið. Til þess varð að vinna. i
Skapið var stórt, og ef hvessti, þá
gerðist það hressilega. En vináttu (
sína gaf hann mér, og sú var traust.
Anton var meðalmaður á hæð,
grannur sem ösp á yngri árum, en
þéttist með aldri. Hærður vel. Augun
snör, og sem þeim leyndist fátt.
Með árunum fannst mér meiri ró
færast yfir Anton, og sjálfur skynj-
aði ég betur seinna þá streitu sem
fylgdi hans starfi fyrrum. Eftir að ,
hann kom á „þotuna“, var sem hann
væri kominn heim.
Ég kveð vin minn Anton. Ég veit |
hann mun eiga góða heimkomu, og
segi: „Bon Voyage“. Jennýju og ást-
vinum öllum votta ég innilega samúð.
Ámundi H. Ólafsson.
Einn af frumheijum íslenzkrar
flugmannasveitar er fallinn frá. An-
ton G. Axelsson var um marga ára-
tugi einn af máttarstólpum Flugfé-
lags íslands, flugstjóri þar um langt ,
árabil og síðar hjá Flugleiðum. Um
náms- og starfsferil hans, ætt og
fjölskyldu má lesa í hinu ágæta Flug-
mannatali (og átti hann sjálfur sæti
í ritnefnd þess).
Margir af flugstjórum þessa
brautryðjendatímabils í flugsögunni
voru þjóðkunnir menn og að verð-
leikum: undir starfi þeirra, öryggi
og áræðni átti þessi litla þjóð á við-
sjálum norðurslóðum oft ótrúlega
mikið í varðveizlu mannslífa og ör-
uggum samgöngum sem verið hafa
lífæð viðskipta og samfélagstengsla.
Flugið hefur fært saman lönd og
þjóðir, svo að hreint undur hefði
verið í augum allra þeirra sem uppi
voru fyrir hundrað árum og þaðan
af fyrr.
Ut á við var nafn Antons ekki
jafn-kunnugt og sumra kollega hans,
þótt hann væri virtur í starfi sem
flugstjóri og prófdómari flugmanna
í marga áratugi. En Anton lagði sig
fram um að forðast sviðsljós ijöl-
miðla, og því fóru færri fréttir af
giftusamlegum ferðum hans en oft
hefði verið ástæða til. En honum var
snemma treyst til ábyrgðarstarfa og
bar gæfu til að komast klakklaust
og með reisn frá áskorunum lífsins.
Anton hafði til að bera sterka
skapgerð, hann var karlmenni, vel
gefinn, hressilegur og sjarmerandi,
hlýr í viðmóti, röddin styrk og djúp
og eins og andaði af honum hvetj-
andi áhuga, gefandi fyrir sjálfs-
traust þeirra sem umgengust hann.
Félágslyndur var hann, hrókur fagn-
aðar á góðri samverustund og hlátur
hans smitandi. Ég er á aldur við
börn hans, frændsystkini mín, og
þekkti Tona ekki sem jafningi hans
eða félagi, heldur mest í fjölskyldu-
boðum fyrri ára, en fyrir alla hluti
minnist ég hans með virðingu og
hlýju.
Anton var kvæntur Jennýju Jóns-
dóttur, móðursystur minni, sem var
honum samboðin í reisn og myndar-
skap. Hún sér nú á bak elskuðum
manni sínum eftir langt og farsælt
hjónaband og erfið veikindi undir
það síðasta. Eg flyt henni, börnum
þeirra fjórum, barnabörnum og öðr-
um ættingjum innilegustu samúðar-
kveðjur mínar og fjölskyldu minnar.
Jón Valur Jensson.
• Fleiri minningargreinar um
Anton Axelsson bíún birtinga,r og
munu birtast í biaöinu næstu
daga.