Morgunblaðið - 29.11.1995, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 1995
FRÉTTIR: EVRÓPA
Reuter
MARIANNE Jelved, fjármálaráðherra Danmerkur, og finnskur
starfsbróðir hennar, Iiro Viinanen, ræðast við fyrir fjármálaráð-
herrafurid ESB á mánudag. Finnar vinna nú að því að uppfylla
skilyrði fyrir þátttöku í EMU og Iýsti forseti Finnlands, Martti
Ahtisaari, því yfir á mánudag að upptaka sameiginlegrar mynt-
ar væri forsenda fyrir stækkun ESB austur á bóginn.
Fjármálaráðherrar um myntbandalagið
Stöðugleikasáttmáli
samþykktur en deilt
um tímasetningu
Brussel. Reuter.
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Clinton leitar eftir stuðningi við friðargæslu í Bosníu
Færri andvígir því
að senda hermenn
Reuter
BILL Clinton Bandaríkjaforseti flytur sjónvarpsávarp sitt um
fyrirhugaða þátttöku Bandaríkjahers í friðargæslu í Bosníu.
FJARMALARAÐHERRAR Evrópu-
sambandsríkjanna tóku vel í tillögur
Þýzkalands um „stöðugleikasátt-
mála“ til að tryggja að aðildarríki
væntanlegs Efnahags- og mynt-
bandalags (EMU) stefni því ekki í
hættu með of miklum fjárlagahalla.
Hins vegar stóðu Frakkar í vegi
fyrir samkomulagi um tímasetning-
ar og viðmiðanir við upptöku sam-
eiginlegs Evrópugjaldmiðils.
Hugmyndir Theos Waigel, fjár-
málaráðherra Þýzkalands, um „stöð-
ugleikasáttmála" hlutu braut-
argengi á fundinum. Þær fela í sér
að ríki, sem hafa fjárlagahalla, sem
er meira en 3% af landsframleiðslu,
lengur en í tvö ár, verði sektuð um
háar fjárhæðir. Þá verði stefnt að
því til lengri tíma að hallinn verði
ekki meiri en 1%. „Enginn var á
móti [sáttmálanum] í grundvallar-
atriðum,“ sagði Waigel eftir fundinn.
„Allir eru sammála um þörfina á
stöðugleika til langs tíma.“
Ekki er með öllu ljóst hversu skil-
yrðislaus stuðningur fjármálaráð-
herranna er við sáttmálann, sem
Waigel vill láta innsigla á næsta
ári. Kenneth Clarke frá Bretlandi
sagði að „skoða yrði smáatriðin" og
Göran Persson frá Svíþjóð sagðist
óánægður með sektirnar.
Ágreiningur var um þijú megin-
atriði á fundinum:
• Öll ríkin önnur en Frakkland voru
sammála um að ákvörðun um það,
ÁR VAR liðið í gær, 28. nóvem-
ber, frá því að Norðmenn höfnuðu
aðild að Evrópusambandinu í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Þá var
meirihlutinn tæpur, 52% gegn
48%. Nú sýnir skoðanakönnun,
sem Meningsmálinginstituttet
gerði fyrir Dagbladet hins vegar
að 67% Norðmanna séu sáttir við
að standa utan sambandsins, en
33% vilji ganga í það.
Gro Harlem Brundtland, for-
sætisráðherra Noregs, sagði í
samtali við Arbeiderbladet að hún
sæi ekki fyrir sér að Noregur
gengi í ESB í sinni forsætisráð-
herratíð. „Afsvar þjóðarinnar er
það, sem gíldir í fyrirsjáanlegri
framtíð," sagði Brundtland.
Hún varaði ESB-andstæðinga
hins vegar við að beija sér á brjóst
vegna þess að allt gangi vel í
Noregi þessa dagana. „Eg er ekki
viss um að Noregi eigi eftir að
ganga svo vel utan ESB. Það er
alltof snemmt að segja til um
það,“ sagði Brundtland.
„Furðulegt ástand“
Aftenposten sagði í leiðara í
hvaða ríki tækju þátt í þriðja og síð-
asta stigi myntsamrunans, ætti að
byggjast á raunverulegum hagtölum
ársins 1997 en ekki aðeins á spá.
Ráðherrarnir töldu að taka átti
ákvörðun „eins snemma og unnt er
á árinu 1998.“ Þetta orðalag mætir
kröfum Þýzkalands um að aðeins
áreiðanleg gögn um frammistöðu
einstakra ríkisstjórna liggi ákvörð-
uninni til grundvallar.
Frakkar óttast hins vegar að
þetta þýði að upptöku Evrópumynt-
arinnar seinki, ekki sízt vegna þess
að talið er að a.m.k. ár þurfi að líða
frá ákvörðuninni þar til myntin er
tekin upp. Þeir sögðust því myndu
leggja þetta ágreiningsatriði fyrir
leiðtogafund ESB í Madríd í næsta
mánuði.
• Enn er óskýrt hvort nýja Evrópu-
myntin verði lögmætur gjaldmiðill
strax er hún verður tekin upp í við-
skiptum fyrirtækja og fjármála-
stofnana í ársbyrjun 1999 (seðlar
og mynt til almennra nota verða
gefin út síðar). Þetta atriði getur
þó ráðið miklu um trúverðugleika
myntarinnar á markaði.
• Evrópska peningamálastofnunin,
EMI, hefur lagt til að strax í ársbyij-
un 1999 verði allar opinberar skuld-
ir aðildarríkja EMU skráðar í Evr-
ópumyntinni. Mörg aðildarríki vilja
þó fá að halda áfram að skrá skuld-
ir sínar í eigin mynt um nokkurra
ára skeið.
tilefni dagsins að furðulegt
ástand ríkti nú í tengslum Noregs
við ESB. Noregi hefði aldrei verið
síður unnt — og ríkissljórnin vildi
ekki — veijast þeim áhrifum frá
ESB, sem flæddu alls staðar inn
yfir landamærin. „Það eina, sem
við í raun sleppum við, er að taka
pólitíska ábyrgð á þróun mála í
okkar heimshluta. Meira formlegt
fullveldi Norðmanna var það, sem
vó einna þyngst í afstöðu þeirra
sem greiddu atkvæði gegn aðild,"
segir blaðið. „Nú höfum við þetta
fullveldi, en til hvers notum við
það? Ríkisstjórnin notar það til
að sækjast eftir eins nánu sam-
starfi og hægt er við ESB, um
efnahagsmál í EES, um landa-
mæri í Schengen-samningnum,
um varnir og öryggi með því að
leggja Vestur-Evrópusambandinu
til hersveitir, o.s.frv. AHt er þetta
hið bezta mál og ólikt þvi, sem
gerðist 1972, en það undirstrikar
hversu sérkennileg þróunin verð-
ur þegar ríkisstjórn heldur bara
áfram eins og áður — eftir að
hafa tapað sögulegri þjóðarat-
kvæðagreiðslu."
Sáttatónn í leið-
tognm repúblik-
ana á þingi
Washington. Reuter.
BILL Clinton, forseti Bandaríkj-
anna, flutti sjónvarpsávarp í fyrri-
nótt og hvatti Bandaríkjamenn til
að styðja áform hans um að senda
20.000 hermenn til að framfylgja
friðarsamningunum í Bosníu. Hann
viðurkenndi þó að þátttöku í friðar-
gæslunni fylgdi hætta á mannfalli.
Samkvæmt skoðanakönnunum,
sem gerðar voru eftir ávarpið, eru
færri Bandaríkjamenn andvígir
þátttöku Bandaríkjamanna í friðar-
gæslunni, en forsetinn nýtur þó
ekki stuðnings meirihlutans í þessu
máli. Sáttatónn var í leiðtogum
repúblikana á þingi eftir ávarpið.
Clinton lagði áherslu á að það
væri siðferðileg skylda Bandaríkja-
manna að leggja sitt af mörkum
til að koma á friði í Bosníu og sagði
að þeir ættu áfram að gegna for-
ystuhlutverki í heiminum.
„Við getum ekki stöðvað öll stríð
um alla framtíð," sagði forsetinn.
„Við getum þó bundið enda á sum
stríð. Við getum ekki bjargað öllum
konum og börnum. Við getum þó
bjargað mörgum. Við getum ekki
gert allt. Við verðum þó að gera
það sem við getum.
Við eigum að veita forystu. Það
er skylda okkar sem Bandaríkja-
manna.“
Varar við mannfalli
Sjónvarpsávarpið er ein mikil-
vægasta ræðan á forsetaferli Clint-
ons og hann sagði það skyldu
Bandaríkjanna að taka þátt í friðar-
gæslunni í Bosníu, þótt henni gæti
fylgt meiri hætta en í friðargæsl-
unni í Sómalíu.
Clinton sagði að hann myndi fá
lokaútgáfu áætlunar Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) um aðgerðir
í Bosníu síðar í vikunni. Ef hann
styddi áætlunina myndi hann senda
hana strax til þingsins og óska eft-
ir stuðningi þess.
Friðarum-
leitunum
þokað
London. Reuter.
BRESKA stjórnin sagði í gær,
að tilraunum til að þoka friðar-
umleitunum á Norður-írlandi
hefði miðað.í rétta átt en sagði
þó að enn' væru mikilvæg
ágreiningsefni óútkljáð.
John Major forsætisráð-
herra sagði í þinginu að hann
hefði átt símasamtal við John
Bruton, írskan starfsbróður
sinn, og myndu þeir ræðast
við aftur síðdegis í þeirri von
að leysa úr ágreiningi er kom-
ið hefur í veg fyrir að viðræð-
ur allra fylkinga deiluaðila
hæfust.
Major sagði í fyrirspurna-
tíma í þinginu í gær, að hann
myndi ekki hrapa að niður-
stöðu í máli þessu. „Samkomu-
lag verður að vera ásættanlegt
á okkar forsendum. Og það
verður að leggja grunn að því
að allir deiluaðilar geti sest
að samningaborði. Það er til-
gangslaust að semja um eitt-
hvað sem nær því markmiði
ekki,“ sagði hann.
Forsetinn sagði að á meðan þing-
ið ræddi áætlunina myndi hann
senda tiltölulega fáa hermenn til
Bosníu til að undirbúa friðargæsl-
una, koma upp höfuðstöðvum og
fjarskiptakerfí. Hafist yrði handa
við að senda þangað um 20.000
bandaríska hermenn, aðallega frá
herstöðvum í Þýskalandi, fyrstu
dagana eftir að friðarsamningarnir
yrðu undirritaðir í París um miðjan
næsta mánuð.
Clinton sagði að það fylgdi því
alltaf hætta að senda hermenn til
friðargæslu og í þetta sinn mætti
búast við einhveiju mannfalli, sem
hann myndi bera pólitíska ábyrgð
á. Hann hét því að refsa þeim sem
réðust á bandaríska hermenn.
46% með, 40% á móti
Samkvæmt könnun, sem gerð
var fyrir CNN, USA og Gallup eft-
ir ávarpið, eru 46% Bandaríkja-
manna hlynnt því að bandarískir
hermenn verði sendir til Bosníu en
40% á móti. 6. nóvember höfðu 47%
verið hlynnt þátttöku Bandaríkja-
hers í friðargæslunni og 49% á móti.
53% aðspurðra voru þeirrar skoð-
unar að friðargæslan tæki langan
tíma en 35% töldu að henni lyki
innan árs.
í skyndikönnun CNN sögðust
ANDREAS Papandreou, forsætis-
ráðherra Grikklands, sem var lagð-
ur inn á sjúkrahús fyrir níu dögum
vegna lungnabólgu, hefur hrakað
mjög að undanförnu. Gripið var til
þess ráðs að setja hann í nýrnavél
í gær, í annað sinn á tveimur dög-
um. Haft var eftir lækni á sjúkra-
húsinu að ástand forsætisráðherr-
ans væri mjög alvarlegt.
Papandreou virtist á batavegi um
helgina eftir að hafa þjáðst af
lungnabólgu en á mánudagskvöld
kom í ljós að hann átti einnig við
nýrnaveiki að stríða og var strax
settur í nýrnavél.
„Nýrnaveikin gæti haft alvarleg-
ar afleiðingar vegna þess að hann
er þegar mjög .veill," sagði læknir
sem ekki vildi láta nafns síns getið.
„Við gætum staðið frammi fyrir
keðjuverkun sem hefði áhrif á önn-
ur mikilvæg Iíffæri. Ástand hans
er mjög alvarlegt."
Talsmaður sjúkrahússins sagði
52% þeirra, sem hlýddu á ávarpið,
styðja áform Clintons, en 39% voru
á móti þeim. Meðal þeirra sem
hlýddu ekki á ávarpið, eða helmings
úrtaksins, voru stuðningsmenn og
andstæðingar áformanna jafn
margir, 41%.
Leitað leiða til sátta
Sáttatónn var í helstu leiðtogum
repúblikana eftir ávarpið. Bob Dole,
leiðtogi repúblikana í öldungadeild-
inni, kvaðst vilja finna leið til að
styðja þá ákvörðun Clintons að
senda hermenn til Bosníu, hvort
sem hann gerði það með stuðningi
þingsins eða ekki. „Það leikur eng-
inn vafi á því að hermennirnir fara
til Bosníu, hvort sem þingið sam-
þykkir það eða ekki,“ sagði Dole.
„Við verðum að finna leið til að
geta stutt forsetann og ég tel að
við þurfum að bíða og sjá hver við-
brögð Bandaríkjanna verða.“
Newt Gingrich, forseti fulltrúa-
deildarinnar, léði einnig máls á
stuðningi við ákvörðun Clintons.
„Forsetinn verður að útskýra fyrir
þjóðinni hvers vegna ungir menn
ættu að hætta lífi sínu í Bosníu.
Flestir Bandaríkjamenn vilja ekki
að Bandaríkin hætti að veita NATO
forystu eða missi af tækifæri til að
stuðla að friði í þessum heimshluta."
starfsemi hjartans „nógu góða“ nu
sem stendur. „Við vitum þó ekki
hvað gerist á morgun eða næstu
daga.“
Óvissa um eftirmann
Papandreou var í öndunarvél
fyrstu dagana eftir að hann var
fluttur á sjúkrahús en var tekin úr
henni á föstudag. Læknar voru þá
bjartsýnir á að forsætisráðherrann
gæti hafið störf að nýju.
Afturkippurinn í bata forsætis-
ráðherrans varð til að auka enn
óvissuna um eftirmann hans. Pap-
andreou hefur neitað að tilnefna
eftirmann og sagði áður en hann
veiktist að hann tæki ákvörðun í
málinu þegar hann teldi það tíma-
bært. Hann hefur þó ekki getað
tekið neinar ákvarðanir á sjúkra-
húsinu, enda hefur hann lengst af
verið með öndunarslöngu i hálsi,
ekki getað talað, og oft verið undir
miklum áhrifum lyfja.
Ár frá norska nei-inu
Andreas Papandreou hrakar
Astand hans sagt
„mjög alvarlegt“
Aþenu. Reuter.