Morgunblaðið - 02.12.1995, Blaðsíða 24

GLYMJAIVi
VETUR - Allir
vegir færir. Finnsku
Nokia-nagla dekkin
hafa þótt reynast vel
þegar menn eru
komnir út á hálan ís.
„JUKEBOX" komust f
tfsku á sjötta
áratugnum en hurfu
sfðan af sjónarsviðinu.
Nú bendir margt til að
tfmi þeirra sé að renna
upp aftur með tilkomu
geislatækninnar.
haJLiim
l'ÍBÍIH HJOLREIÐAR
IIUSISUII hafa til skamms
tíma þótt henta illa í siyó og
hálku en nú er öldin önnur.
Meö háþróuðum fjallaþjólum og
ýmsum sérbúnaði fyrir vetrar-
þjólreiðar, svo sem nagladekkj-
um og sérhönnuðum vetrar-
fatnaði, eru hjólreiðamönnum
allir vegir færir hvort heldur er
í blindbyl eða grimmdarfrosti.
Nagladekkm gera að sjálf-
sögðu útslagið. A hálu svelli og
ísingu bíta naglarnir sig í klak-
ann og í sr\jó auðvelda þeir yfir-
ferðina, þótt auðvitað séu tak-
mörk fyrir hversu mikill snjó-
þunginn má vera. En það gildir
líka um farartæki á fleiri
þjólum.
Finnar hafa gegnt foryst-
uhlutverki á sviði framleiðslu á
nagladekkjum fyrir reiðhjól og
hafa stundað þá iðju í áratugi.
Hér á landi eru á boöstólum
dekk frá Finnlandi af gerðinni
Nokia sem þótt hafa reynast
vel, en vegna styrkleika nagl-
anna þola þau að bjólað sé á
auðu malbiki án þess að vart
verði við slit að marki. Gripið í
dekkjunum er gróft, sem gefur
góða spyrnu í snjó og hliðarnar
eru sérstyrktar og húðaðar með
þykku gúmmíi þannig að
dekkin þola talsvert hnjask.
Framleiðsla þessara dekkja er
dýr enda handunnin og kosta
þau því talsvert meira en veryu-
legt fjaUahjóladekk, eða á milli
3.300 til 3.500 krónur, sam-
kvæmt upplýsingum frá hjól-
reiðaversluninni Erninum, þar
sem Nokia-dekk eru m.a. á
boðstólum. Einnig er á boð-
stólum sérhæfð og dýrari út-
gáfa frá Nokia, sem er breiðari
og meö fleiri nöglum. Þau dekk
eru hugsuð fyrir hjólreiðar utan
vegar og við sérlega erfiðar
aðstæður.
^NÝI OG GAMLI TÍMINN - Baldur
Brjánsson veitingamaðui’ flettir i gegnum lagalis-
tann á nýja geislaspiJaranum. Gamla, jukeboxið“ af
Austurbar er hinsvegar í nýjum vistarverum í
Eldsmiðjunni..
sem slanguryrði í Bandaríkjunum yfir
dufl, daður, dans og samkvæmislíf.
► Joe Á blómaskeiði ,jukeboxanna“ á
sjötta áratugnum voru skráð yfir 700
þúsund slík í Bandaríkjunum, en síðan
hurfu þau nánast af sjónarsviðinu á
sjöunda áratugnum. Síðustu tölur um
fjölda ,jukeboxa“ eru 225 þúsund, og
fer þeim hratt fjölgandi.
► Joe Jackson, nýbylgjutónskáld og
tónlistarmaður, sem hlaut alheimsfrægð
fyrir plötu sína Look Sharp (1978), hef-
ur verið ötull í tilraunum með hljóð og
tóna. Fjölhæfni hans á þessu sviði kem-
ur meðal annars vel fram á hljómplöt-
unni Jumpin’ Jive, sem er einskonar
óður til ,jukebox-tónlistar“.
► Philip Glass, fæddur í Baltimore
1937, einn af þekktustu franiúrstefnu-
tónlistarmönnum sinnar kynslóðar,
samdi óperu árið 1990, sem hann kallar
Hydrogen Jukebox, eða vetnisdansbox,
þar sem byggt er á margmiðlunartækni
níunda áratugarins.
upp
► Fyrsta ,jukebox“ sem vitað er um
var sett upp í veitingahúsinu San
Francisco's Palais Royal Saloon árið
1889. Það var ný útfærsla á uppfynd-
ingu Edisons, „grammófóninum", og
hafði fjórar hlustunarpípur, þannig að
fjórir gátu notið tónlistarinnar í senn.
► Orðið ,jukebox“ kom fyrst fram
undir lok íjórða áratugarins, en þá fór
þetta fyrirbæri að ryðja sér verulega til
rúms í Bandaríkjunum í kjölfar vaxandi
vinsælda sveifludjassins. Orðið er dregið
af afrísku orði ,jook“, sem notað var
Morgunblaðið/Sverrir
LAUGARDAGUR
2. DESEMBER 1995
Hvers vegna skemmast hálskirtlar?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIRSVARAR SPURNINGUM LESENDA
Ónæmis-
kerfið
Spurning: Hvemig getur maður
styrkt ónæmiskerfið?
Svar: Ónæmiskerfi líkamans er
einkum nauðsynlegt til að vinna á
sýklum sem berast inn í líkamann
og þannig ver það okkur fyrir
sýkingum. Besta ráðið til að
styrkja ónæmiskerfið er að lifa
heilbrigðu lífi, þ.e. að borða hollan
og fjölbreyttan mat, fá daglega
hæfilegt magn vítamína og
steinefna, stunda hóflega líkams-
þjálfun og fá góða hvíld á hverri
nóttu. Fyrir utan þessar almennu
ráðleggingar eru ekki þekkt nein
einfold ráð til að styrkja
ónæmiskerfíð nema hvað talið er
að sumar bólusetningar hafi
tímabundið örvandi áhrif á
ónæmiskerfið (einkum berkla-
bólusetning og inflúensubóluset-
ning). Við sumum illkynja
sjúkdómum eru gefin lyf sem
örva vissa þætti ónæmiskerfisins
en þau er ekki hægt að nota til að
örva eða styrkja ónæmiskerfið al-
mennt.
Spurning: Er algengt að háls-
kirtlar í börnum skemmist?
Hvers vegna gerist það og hver
eru einkennin ef slíkt á sér stað?
Svar: Hálskirtlar og nefkirtlar
eru í raun alls ekki kirtlar heldur
eitlar (kirtlar gefa frá sér safa,
eitlar eru hluti af vömum líka-
mans gegn sýklum). Við hálsból-
gu nær sýkingin oft til þessara
eitla og einkennin eru særindi í
Skemmdir
hálskirtlar
hálsi, kyngingarerfiðleikar, sót-
thiti, höfuðverkur og hrollur.
Hálseitlarnir verða oft rauðir og
bólgnir og stundum gengur úr
þeim gröftur. Stundum geta myn-
dast ígerðir eða graftarpollar í
eða undir hálseitlunum og getur
slíkt valdið endurteknum hálsból-
gum. Áður fyrr var slíkt algengt í
börnum og unglingum og voru
hálseitlamir (og nefeitlarnir) þá
yfirleitt fjarlægðir. Nú til dags
em skemmdir hálseitlar fremur
sjaldgæfir og má eflaust rekja
það til þess að slæm hálsbólga er
oftast læknuð fljótt með sýkla-
lyfjum. Ef hálseitlar eða nefeitlar
skemmast er oft bót að því að
fjarlægja þá.
• Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt lækninn um það sem þeim ligg-
ur á itjai-ta og er tekið á móti
spurningum á virkum dögum á milli
klukkan 10 og 12 i síma 569 1100.