Morgunblaðið - 07.12.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 1995 33
AÐSENDAR GREINAR
Jólaóratóría Bachs
DAGANA 9. og 10. desember nk.
verða 3 fyrstu kantötumar úr Jólaór-
atóríu Bachs fluttar í Hallgrímskirkju
undir stjóm Harðar Askelssonar.
Flytjendur eru Mótettukór Hallgríms-
kirkju ásamt hljómsveit og einsöngvur-
unum Mörtu G. Halldórsdóttur sópran,
Moniku Groop alt, Karl Heinz Brandt
tenór og Tómasi Tómassyni bassa.
íslenskir tónlistamnnendur hafa
margsinnis átt þess kost á undanföm-
um ámm að hlýða á þessa yndisfögm
tónlist í túlkun fjölda úrvals lista-
manna. Oftast vom fluttar fyrstu
kantötumar eða valdir kaflar úr verk-
inu. Skrásetjara þessa pistils em ekki
tiltækar tæmandi heimildir um alla
þessa tónleika, en á enga mun hallað
þótt tveggja flytjenda sé hér sérstak-
lega getið. Þar er um að ræða Pólý-
fónkórinn, undir stjóm Ingólfs Guð-
brandssonar, sem stóð að flutningi
fímm sinnum á ámnum 1964-1979
og Langholtskórinn, undir stjóm Jóns
-Stefánssonar, sem flutti Jólaóríuna
fimm sinnum á áranum 1981-1990,
þar af tvisvar sinnum verkið allt.
Hvað er óratóría? í tónlistarorða-
bókum segir að erfitt sé að skilgreina
hugtakið. Ástæðan er einfaldlega sú,
að merking þess hefur verið breytileg
bæði milli landa og skeiða tónlistar-
sögunnar. Á okkar tímum er átt við
langt tónverk við samfelldan trúarleg-
an texta, sem flutt er af kór, hljóm-
sveit og einsöngvumm. Rétt eins og
óperan er óratórían uppmnnin á ítal-
íu. í upphafí vora flytjendur söngs í
leikbúningum og hljómsveitin'hálffal-
in. Blómadagar ítölsku óratóríunnar
vom á 17. öld og nægir þar að nefna
höfunda eins og Giovanni Battista
Pergolesi og Alessandro Scarlatti. í
Þýskalandi þess tíma vom hins vegar
flest stórvirki kirkjutónlistar passíur
eða kantötur. Óratórían hafði hins
vegar áhrif á þróun þessara greina
tónlistarmeiðsins og samkvæmt fram-
angreindum skilningi á óratóríu em
hinar miklu passíur Bachs óratóríur.
Johan Sebastian Bach
Dagana 9. og 10. des-
ember verða þrjár kant-
ötur úr Jólaóratóríu
Bachs fluttar í Hall-
grímskirkju, segir Sig-
ríður Guðmundsdótt-
ir, sem hér fjallar um
tónverkið.
Hins vegar er Jólaóratórían í raun
réttri ekki óratóría, heldur sex sam-
stæðar kantötur og skal nú gerð grein
fýrir þeim í örstuttu máli.
Hver einstök kanata er fullgerð
sem slík, með texta er tilheyrir flutn-
ingsdeginum. Þær vom fmmfluttar
í Leipzig 1734-35. Flutningsdagar
voru þrír fyrstu jóladagarnir, þ.e.
25., 26. og 27. desember, áttundi
dagur jóla (nýársdagur), næsti
sunnudagur þar á eftir, sem bar upp
á 2. janúar og þrettándinn, 6. jan-
úar. Kantptur nr. 1, 2, 4 og 6 voru
fluttar í báðum höfuðkirkjunum,
Tómasarkirkjunni og Nikulásarkirkj-
unni, en nr. 3 og 5 einungis í hinni
síðarnefndu. Vafaiaust er talið, að
Bach hafi hugsað sér þær sem eina
heild og lúta margvísleg rök að því.
Þær eru t.d. allar byggðar um D
dúrinn, nánar tiltekið D-G-D-F-A-D
og hann lét prenta alla textana í einu
lagi. Einnig má nefna atriði eins og
það, að hann lokar hringnum með
því að nota fyrstu laglínu fýrsta sál-
malagsins í lokakór síðustu kantöt-
unnar. Þessa laglínu sótti hann í
kóral eftir þýska tónskáldið Hans
Leo Hassler. „Herzlich tut mich ver-
langen", en það tónverk þekkja ís-
lenskir _ kirkjugestir sem sálminn
góða „Ó höfuð dreyra drifið". Þessi
sálmur kemur einnig nokkrum sinn-
um fyrir í Matteusarpassíunni. Frum-
gerð Jólaóratóríunnar hefur varð-
veist og er nú geymd á safni í Berlín.
Við samningu Jólaóratóríunnar
notaði Bach jöfnum höndum nýtt
efni og ýmislegt er hann hafði áður
samið. Fyrirferðamestar em þar
kantötur er hann skrifaði til að heiðra
konungsíjölskylduna í Dresden á ár-
unum 1733 og 1734 og kirkjuleg
kantata sem nú er týnd. Eldra efnið
fékk að sjálfsögðu nýjan texta. Við
samningu textans naut hann, sem
oftar, aðstoðar skáldsins Henrici,
sem skrifaði undir höfundarnafninu
Picander.
Margar og lærðar greinar hafa
verið ritaðar um tilurð Jólaóratór-
íunnar sem önnur stórvirki Bachs og
unnendur tónlistar meistarans geta
víða leitað fanga. Vissulega gefur
öll slík vitneskja tónlistinni aukna
vídd, en fyrst og fremst talar hún
til okkar sjálf, ávallt ný og undra-
verð. Snilld hans fáum við ekki skil-
ið en njótum af gnægð hennar alla
ævi með þakklátum huga.
Aðalheimild: Malcolm Boyd. Bach.
- (The Master musicians series).
1983. J.M. Dent & Sons Ltd., Aldine
House, 33 Welbeck Street, London
WIM 8 LX.
Höfundur er líffræðingur og syng-
ur í Mótettukór Hallgrimskirkju.

Vegna mikillar eftirspurnar hefur
okkur tekist að útvega viðbótar-
gistirými á Kanaríeyjum.
Brottför Laust Lengd
20. des. 1 sæti 4 vikur
27. des. 2 sæti 3 vikur
27. des. 2 sæti 4 vikur
03. jan. 3 sæti 3 vikur
24. jan. 10 sæti 3 vikur
31. jan. 12 sæti 2 vikur
07. feb. 10 sæti 2 vikur
14. feb. 9 sæti 2 vikur
14. feb. 4 sæti 3 vikur
4 4
ÚRVAL ÚTSÝN
Lágmúla 4: sími 569 9300,
Hafnarfirði: simi 565 2366, Keflavík: sími 421 1353,
Selfossi: stmi 482 1666, Akureyri: stmi 462 5000
■ og bjá umboðsmönnum um land allt.
'tvarpstœi
SIEMENS
I aðer gaman aðgefa
SllllllPj vandaðar og fallegar jólagjafir.
Gjafir sem gleðja og koma að góðum
notum lengi, lengi. (
Þannig eru
heimilistcekin frá Siemens, \ í
Bosch og Rommelshacher.
(Ekki sakar að
kceta hiiálfana
íleiðinni.) . ...

Ryksugur fi\
M I
Hrœrivél meö öllum
fylgihlutum á 16.900 kr. stgr.
Handryksuga á 3*750 kr. ^
Q BrauÖristárfyá 3.600 ktj
comroí :#

Vöfflujám á 5*900 kr. J

jGufustrokjárn frá 3*900 kr.j
SJtMENS
SMITH &
NORLAND
Umboðsmenn: Akranes: Rafþjðrtösta Sigurdórs • Borgarnes: Glitnir • Borgarfjöröur: Rafstofan Hvítárskála • Helli
Hallgrímsson • Stykkishólmur: Skipavik • Búðardalur: Ásubúð • ísafjörður: Póllinn • Hvammstangi: Skjanni • Sauðárkrókur: í
• Húsavík: Öryggi • Þórshöfn: Norðurraf • Neskaupstaður: Rafalda • Reyðarfjörður: Rafvélaverkst. Árna E. • Egilsstaðir: Sveinn"
• Höfn í Hornafirði: Kristall • Vestmannaeyjar: Tréverk • Hvolsvöllur: Kaupfélag Rangæinga • Selfoss: Árvirkinn • Grindavík
• Keflavík: Ljósboginn • Hafnarfjörður: Rafbúð Skúla, Álfaskeiði.
* Grundarfjörður: Guðni
ið • Akureyri: Ljósgjafinn
vík: Stefán N. Stefánsson
ikjaverslun. Sig. Ingvarss.
Noatum 4 • Simi 5113000
QLAN • AUGLÝSINGASTOFA