Morgunblaðið - 08.12.1995, Blaðsíða 2

2 B FÖSTÚDAGUR 8. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
•1
DAGLEGT LIF
P
>
■V
■
OGRE er ljótur og gráðugur. Hann
berst með sverum trékylfum og
honum þykja álfar og dvergar
gómsætir. Hann er fremur
heimskur og þjónar valdamiklu
skrímsli. Mottóið hans er: „Ég
krem þig eins og ávöxt.“
Ogre er óvættur í spunaspilinu
Drekar og dýflissur. Hann er
skrímsli og það gefur stig að bera
sigurorð af honum. Hér verður rýnt
í þennan vinsæla leik sem kallast
role play á ensku og hefur orð á
sér fyrir að vera bæði þroskandi og
hættulegur, jafnvel djöfullegur.
Andi Tolklens svífur yfir
vötnunum
Æskan þekkir spunaspil, einnig
kallað hlutverkaspil, en þijátíu og
fimm ára og eldri þekkja hvorki
haus né sporð á því. Yngri kynslóð-
inni fínnst það líkt og að vita ekki
hvað skák eða brids er. Spilið er
óvenjulegt vegna þess að persónur
þess þroskast og þróast en geta
misst lífið. Það er einskonar leikl-
ist hugans eða bókmenntir með
spennandi atburðarás. Innlifunar-
hæfileikinn er aðalsmerki góðra
spilara, en spilið knýr á um sköp-
unargáfu og rökhugsun.
Það sem til þarf er tilbúinn
heimur, listi yfir óvættir og aðal-
söguhetjur. Heimurinn er oftast
eins og fantasía með skrímslum
eins og varúlfum, snákum, beina-
grindum, drekum, tröllum og leð-
urblökum, líkur veröld Tolkiens.
Söguhetjurnar geta verið af ýms-
um toga; álfakyni, dverga,
manna, galdra o.s.frv.
Þær hafa mismunandi
hæfileika, sumar eru
sterkar bardaga-
hetjur, aðrar beita gáf-
unum.
OGRE.
Spilarar geta verið margir en
stjórnandinn eða sögumaðurinn er
aðeins einn og þarf að búa sig vel
undir ævintýrið. Hann velur heim-
inn, býr til fléttuna og þekkir
skrímslin sem hann ætlar að nota
til að hrella spilara. Hann skapar
aðstæður og spyr keppendur:
Hvað viljið þið gera?“ Hér
er dæmi:
Dyr opnast fyrir aug-
um ykkar inn í stórt
herbergi og Ijósakróna
fellur í gólfið og þúsund
glerbrot þeytast í allar
áttir. Andartak sjáið þið veru sem
klifrar upp einn af stigunum upp
sótuga veggina og hverfur innum
stórt op á herbergisloftinu. Orðið
„dulakk“ bergmálar fyrir ofan
ykkur er þið stígið inn í herbergið.
Þið heyrið í trampandi verum á
loftinu og skrímsli, nefnd orkar,
taka að falla niður um opið,
öskrandi heróp. „Hvað viljið þið
gera?“ spyr svo stjómandinn.
Þegar hér er komið sögu verða
leikendur að taka ákvörðun um
viðbrögð og síðan er sérstökum
teningum kastað til að kanna
hvernig til tekst. Leikurinn nær
tökum á spilurunurh og hann get-
ur staðið klukkustundum saman.
Það er enginn sem sigrar heldur
öðlast persónur leiksins reynslu
og hækka eða lækka í stigum.
Tímabundinn flóttl frá
raunveruleikanum
Spunaspilið er vinsælast meðal
unglinga frá T3 til 20 ára en á
þessum árum er spilað grimmt,
aðallega þó drengir. Eldri spilarar
eða frá 20 til 35 ára taka spilið
öðmm tökum. Friðrik Skúlason
tölvufræðingur er einn þeirra
en hann byijaði að spila fyrir
Sinner
siður í landi hverju
OC SJÖTÍU og sjö ár eru liðin síð-
2? an kaþólska kirkjan mæltist til
2 að látið yrði af ströngu mein-
%/% lætalífi á aðventu. Mánuðurinn
fyrir jól hafði áður ef vel átti
að vera liðið án lystisemda á
borð við kjöt og feitan fisk,
smjör og ost, leiki og dans,
daður og kynlíf. Tveir dagar fyrir
hátíðina voru reyndar látnir duga
nokkru áður en látið var af þessu
formi iðrunar og yfirbótar. Að
minnsta kosti á þetta við um Frakk-
iand, þar sem aðventan er áfram
tími undirbúnings, stundum siðferði-
legs, oftar veraldlegs. Þetta þekkja
flestir og geta kannski vitnað um
að föndur og bakstur og kortaskrif
þjóna líka huglægum tilgangi, róa
og gleðja.
Aðventusiðir varpa birtu á stofur,
af kertum og ljósum prýddum kröns-
um, fylla híbýli af mandarínulykt
og fá þá sem ekki mæðast of mikið
til að hlakka til. Strax í desember-
byijun er komu heilags Nikulásar
beðið með eftirvæntingu í Frakk-
landi norðan og austantil og sérstak-
lega í Elsass. Þessi rausnarlegi
vemdari minni máttar og meirihátt-
ar, skólabarna og betlara, kaup-
manna og lögfræðinga, kemur ýmist
5. eða 6. desember að kvöldlagi.
Hann færir bömum gjafír og hefur
stundum til fylgilags Svipukarlinn,
Pére Fouettard, sem er svartur og
ljótur og hættulegur lötum krökkum.
Samkrull þessara ólíku karaktera
skýrist best á því að Nikulás veit
hve mikilfengleg góðvild hans og
gæska virðist í návist Svipukarlsins.
Hegðunarskýrsla handa
Nlkulási og Svipukarli
Frönsk börn setja skó eða stígvél
framan við útidyrnar kvöldið sem
Nikuiásar er vænst. Oft láta þau
eitthvert smáræði fylgja í þakklætis-
skyni,' sérstaklega í héraðinu Lorra-
ine, þar sem Nikulás nýtur mikillar
hylli. í skóna kemur síðan sælgæti
eða ávextir og kannski lítill Nikulás
úr bakaríinu. Þýsk böm láta gjama
gulrætur og kál undir strompinn
handa ösnum sem draga fljúgandi
gjafasleða Nikulásar og vonast til
að sleppa undan svipuhöggum félag-
ans, sem þau kalla ýmist Ruprecht,
Hans Krapp, Krampuss eða Pelznic-
kel. Austurrískir krakkar skrifa lista
handa körlunum tveimur yfir góðar
og vondar gerðir frá liðnu ári, belg-
ísk börn telja að Nikulás sigli frá
Austurlöndum á skipi hlöðnu appels-
ínum og hollenskir krakkar segja
að hann komi á dýrum báti frá Spáni,
með bókhald um hegðun allra barna.
Jólasveinninn
vinsælastur
Spunaspil
til lífs eða dauða
DVERGUR. Hver vill
vera hann?
Heilagur Nikulás kvað fæddur
árið 271 í Patras í Grikklandi, en
minna er vitað um uppruna yngri
starfsbróður hans, jólasveinsins. Þó
er hann langtum vinsælli í Frakk-
landi og gjafirnar öllu stærri en
Nikulásar. Jólasveinninn eða Pére
Noél hefur síðan snemma á öldinni
heimsótt frönsk heimili á jólanótt
eða í seinni tíð á aðfangadagskvöld.
Hann er sagður af engilsaxneskum
uppmna og mun hafa komið til Par-
ísar frá Ameríku. Orðstír hans barst
fljótt út fyrir höfuðborgina, kaþó-
likkar, mótmælendur og trúlausir
tóku honum fagnandi, en áður hafði
hver sinn sið. Jesúbarnið gaf ka-
þólskum börnum víða jólagjafir og
Tante Arié, Trottevieille og Chrisk-
indl rausnuðust, hver í sinni sveit.
Paradísartré og
flelra grænt
Aður fyrr gat búningur jólasveins-
ins verið úr bjarnarskinni, en nú
teikna franskir krakkar rauðklædd-
an karl með húfu og hvítt skegg.
Jakki ameríska jólasveinsins er síður
KALKÚNAFULL kjötbúð í París í desember 1925.
með hvítum ieggingum og gríðar-
mikil kápa hlýjar þeim enska. í
Frakklandi tíðkaðist lengi vel að
börn settu skóna sína framan við
arininn á aðfangadagskvöld og
kæmu að þeim fullum af
gjöfum jólasveinsins á
jóladagsmorgun. Nú er
algengara að pakkarnir
séu settir undir jólatréð
og opnaðir strax að kvöldi
þess 24. Eftir sem áður
segir sagan að jólasveinn-
inn komi niður um stromp-
inn, losi sig við gjafirnar
og gæði sér, áður en hann
heldur áfram ferð sinni, á
kökum eða öðru góðgæti sem sjálf-
sagt þykir að hafa handa honum.
Frá miðöldum hefur jólatréð
tvenns konar trúarlega merkingu.
Það ber birtu hátíðarinnar og minnir
á tréð í Paradís. Frakkar segja jóla-
tréshefðina upprunna í Elsass og
skjalfest var árið 1521 í Sélestat að
skógarvörðum væri heimilt að
höggva lítil grenitré fyrir jólin. Bók
skrifuð í Strassborg 1605
geymir elstu frásögnina
af tréskrauti; pappírsrós-
um, eplum og lituðum
oblátum. Seinna á 17. öld
munu gjafir hafa verið
hengdar á jólatré; ávextir,
kökur og leikföng; en kerti
á tijánum eru nýrri upp-
finning. Snemma á þess-
ari öld var algengt að
hengja á trén hnetur í silf-
urpappír, baunalengjur og harðsoðin
egg í rauðum klút. Nú eru trén
skreytt líkt og á íslandi með kúlum,
rafmagnsljósum og stjörnu.
Fleiri grænar greinar skreyta
Föndur og
bakstur og
kortaskrif
þjóna líka
huglægum til-
gangi, róa og
gleója.