Morgunblaðið - 08.12.1995, Blaðsíða 4

4 B FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
SKARTGRIPIR
Richard Valtingojer og Sólrún Friðriksdóttir
ÞÓTT málin hafí þróast á annan veg
hugðist Austurríkismaðurinn Ric-
hard Valtingojer, nýútskrifaður
frá listaakademíunni í Vínarborg,
ekki vinna að listsköpun þegar hann kom
hingað fyrst fyrir 35 árum. Hann ætlaði
bara á sjóinn, öðlast reynslu, þekkingu og
víðsýni og halda síðan heim aftur.
„Eg ætlaði, tímabundið, að feta í fótspor
frænda míns, sem sigldi á frögturum um öll
heimsins höf og hafði frá mörgu að segja. Sem
drengur hlustaði ég hugfanginn á ævintýrin.
Eftir tvö ár á bátum og togurum ílentist ég
hér, vann í lausamennsku fyrir auglýsingastof-
ur og við eitt og annað tengt myndlist. Eg var
eiginlega orðinn hálfgerður íslendingur þegar
ég kynntist eiginkonunni árið 1977,“ segir Ric-
hard.
Brætt gler og fJörusteinar
Eiginkonan, Sólrún Friðriksdóttir,
er textíllistamaður og saman hanna
þau og smíða skartgripi úr bræddu
gleri og slípuðum fjörusteinum. Þau
reka galleríið Snærós á Stöðvarfírði,
þar sem þau selja og sýna textíl, mál-
verk, grafík, silfurskúlptúra og ýmsa'
handgerða muni auk skartgripanna.
Jafnframt starfa þau sem mynd-
menntakennarar; hún við grunnskól-
ann á Stöðvarfírði, hann við Mynd-
lista- og handíðaskólann. Böm þeirra,
K|iri Snær, 14 ára, og Rósa 12 ára,
láta ekki sitt eftir liggja og framleiða
ýmsa muni, sem seldir eru í galleríinu.
Rósa fléttar vinabönd af mikilli leikni
og býr til litla leirfugla, en Kári Snær
er aðallega í tréútskurði.
Skartgripagerð er aukabúgrein hjá
þeim hjónum. Fjörusteinana tína þau
á Snæfellsnesi og við Þvottárskriður,
milli Djúpavogs og Homaijarðar.
Morgunblaðið/Albert Kemp
FJÖLSKYLDAN í Galleríi Snærós á Stöðv-
arfirði. F.v. Richard Valtingojer, Sólrún Friðriks-
dóttir, Rósa og Kári Snær.
TRÚLEGA hefur íslensk handverkshefð rofnað töluvert í kjöl-
far aukinnar velmegunar eftirstríðsáranna. Landinn varð
ginnkeyptur fyrir útlenskum, fjöldaframleiddum vörum, sem
komu á markaðinn í stórum stíl, og mörgum þótti íslensk
framleiðsla lítt spennandi. Úrvalið af munum framleiddum
úr íslensku hráefni var ekki beysið, enda eftirspurn lítil.
Mlnjagripir um land og þjóð voru oft og einatt af asískum
uppruna og minntu um fátt á ísland.
Þrátt fyrir að úrval útlenskrar f ramléiðslu fari síst þverr-
andi í verslunum, virðist áhugi á íslenskum listmunum fara
vaxandi. Listamenn og handverksfólk um land ailt hefur í
auknum mæli nýtt sér íslenskt hráefni, t.d. ull, tré, fiskroð,
bein og steina, og hannað og búið til gripi sem margir eru
„Áður smíðuðum við aðallega úr jaspis og ópal,
sem eru hálfeðalsteinar, og mikið er af hér
fyrir austan, bæði í fjörunni og upp til fjalla.
Ándesitsteinamir eru mun eftirsóttari, enda
fágætari. Utlendingar heillast fremur af skart-
gripum úr andesit en jaspis og ópal. Þeim fínnst
slíkir gripir óvenjulegir og táknrænir minja-
gripir frá íslandi. Andesitsteinarnir eru kol-
svartir, slípaðir frá náttúrunnar hendi og þá
þarf einungis að pólera í slípitrommu til að
fá skemmtilega áferð.“
íslenskthandverk f sókn
Verkaskipting er ótvíræð við gerð glerskart-
gripanna. Sólrún bræðir þar til gert gler í mis-
munandi litum í keramikofni, mótar það í
hálsmen, eyrnalokka og nælur, en Richard
smíðar silfurumgjörðina.
Richard segir að íslenskt handverk sé í örri
þróun og með hagkvæmri markaðssetningu
gætu margir efalítið haft lifibrauð af Iistinni.
„Ef við ætlum að hásla okkur völl utan land-
steinanna ættum við að leggja höfuðáherslu á
hráefni úr íslenskri náttúm. Þær auðlindir bjóða
upp á ótal möguleika í gerð listmuna." ■
Morgunblaðið/Kristinn
Gríma Éik Kóradóttir
GRIMA Eik Káradóttir
Morgnnblaðið/Ásdís
FRÁ bamsaldri hefur Gríma Eik
Káradóttir safnað alls kyns dóti,
sem flestir telja einskis nýtt.
Úr ólíklegustu hlutum föndr-
aði hún, saumaði og skreytti, svo
úr urðu gagnlegir gripir, sem vinir
og vandamenn fengu í afmælis- og
jólagjafir.
Gríma Eik lauk námi í textíldeild
Myndlista- og handíðaskólans árið
1990, en hafði áður verið í Myndlist-
arskóla Akureyrar samfara námi í
MA. Hugurinn stóð til frekara náms
í nytjalist í Edinborg, en fjárhagurinn
var bágborinn og kennsla í grann-
skóla Keflavíkur tók við næstu fjög-
ur árin.
„Þann tíma hafði ég litla orku
afgangs til að sinna hugðarefninu.
Ég sýslaði svolítið við að búa til
gjafakassa úr 3 mm bókbandspappa.
Fyrir ári, þegar var ég stödd í Kassa-
gerðinni til að verða mér úti um pappa, sá
ég auglýsingu um pappahólka til sölu. Inn-
fluttur pappír kemur vafinn upp á slíka hólka,
sem eru misstórir. Þeir stærstu, sem era um
32 cm í þvermál, eru oft notaðir sem steypu-
mót í undirstöður fyrir sólpalla, en öðrum
er fleygt. Mér fannst efniviðurinn spennandi
og hugmyndirnar þróuðust smám saman.“
Áferöin eins og gamalt leður
Fyrsta skerfið var að fínna hentuga litun-
araðferð. Með því að lita öskjurnar með 2-3
vatnsuppleysanlegum krítarlitum, bleyta þær
síðan upp, þurrka, pússa og lakka, var Gríma
Eik ánægð með áferðina, sem minnir svolítið
á gamalt leður. Ýmis smáatriði til að heildar-
útlitið yrði ásættanlegt þróaði hún eitt af
öðra, t.d. festingar og bönd.
Gríma Eik segir að í sér blundi listamann-
seðli og meðfædd hagsýni. Vegna síðar-
nefnda eiginleikans hóf hún nám í bóka-
safns- og upplýsingafræðum við HÍ. „Slíkt
nám gagnast vel í tengslum við listir og ég
gæti vel hugsað mér að starfa á listasafni í
framtíðinni."
Gríma Eik telur að gífurleg álagning smá-
sala sé þrándur í götu handverksfólks. „Smá-
salinn er yfirleitt með varninginn í umboðs-
sölu og tekur því enga áhættu, skapar bara
skjólið. Álagningin er sums staðar allt að
100-120% og því er nánast ógerlegt að fram-
leiða grip sem er undir 700-1.000 kr, en
þeirri upphæð er venjulegur bandarískur
ferðamaður sagður veija í minjagrip.“
Þótt Gríma Eik fái hráefnið ókeypis segir
hún að mikil vinna sé fólgin í gerð askjanna
og litirnir séu dýrir. Oskjurnar segir hún
notaðar fyrir alla mögulega hluti; skartgripi,
saumadót, krydd, te og sitthvað fleira. Hún
er spennt fyrir samstarfi við aðra listamenn,
enda geti öskjurnar verið handhægar umbúð-
ir undir ýmsa listmuni.
Askja og egg
„Ég hef hannað öskjur fyrir gullsmið og
arkitekt. Arkitektinn hrinti þeirri hugmynd
sinni í framkvæmd að selja blásuð, hreinsuð
bjargfuglsegg frá Grímsey sem minjagripi.
Ég hannaði öskju með gegnsæju loki. í henni
var miði með helstu upplýsingum um Gríms-
ey og fuglinn. Mér fannst þetta skemmtilegt
verkefni og einnig var gaman að hanna öskj-
ur undir grófgerða skartgripi Ófeigs gull-
smiðs.“ .
Gríma Eik kom öskjunum á framfæri á
sérstakri handverkshelgi í Kolaportinu í
fyrra, síðan sýndi hún í Söðlakoti og Galjerí
Umbru. Öskjurnar voru líka valdar á nor-
ræna farándsýningu, sem verður hér á landi
í mars. Hún segist stolt af að þær hafa flokk-
ast þar í svokallaðan endurvinnsluhóp, því
íslendingar séu ekki þekktir af að standa sig
vel í þeim efnum. „Hróður minn hefur að
öðra leyti ekki borist út fyrir landsteinana,
nema ameríska frúin, sem stal einni öskjunni
á sýningu í Bókasafni Keflavíkur, hafi munað
eftir að taka nafnspjaldið mitt með.“ ■
PAPPAOSKJUR