Morgunblaðið - 10.12.1995, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Einar Falur
„ÉG REYNI að láta persónurnar ráða ferðinni"
SVARTKUBWA
HELGA og María spjalla hér
saman um vinnuna, iist-
ina, Ítalíu, rauða kjólinn
og svörtu slitnu skóna.
MÍARÍA: Það kom mér skemmti-
lega á óvart á okkar fyrsta fundi
um búningana að þú virtist skilja
Agnesi Magnúsdóttur jafnvel og ég
sem átti að leika hana. Hvernig
fæðast búningarnir hjá þér?
Helga: Til að byija með eyði ég
alltaf þó nokkrum tíma í að fantas-
era um persónurnar; hvað þær gera;
hvernig þeim líður; hvað þær hugsa
og hvemig þær klæða sig. Bý til
sögu í kringum hveija og eina ög
fylli inn í eyðurnar sem handritið
skilur eftir. Það er missterkt hvernig
persónurnar virka á mig. Sumar
koma einfaldlega bara til mín og þá
veit ég alveg hvemig þær eru og
reyni að púsla á þær búninga út frá
því. En svo vill maður lika undir-
strika ákveðna hluti.
M: Eins og hvað?
H: Nú eins og bara þætti í mann-
eskjunni, undirferli, svik, ást. . .
skilurðu. Til dæmis hæfir stundum
mjög vel að klæða ástfangna konu
í rautt þó að auðvitað séu til aðrar
leiðir.
M: Segðu mér frá rauða kjólnum
í „Tár úr Steini“
H: Já sá kjóll kemur fyrir tvisvar
við mjög mismunandi tækifæri.
Myndin byijar á Annie þar sem hún
er að spila konsert, hún blómstrar
og á að taka alla athyglina. Ég vildi
hafa efnið létt þannig að það sleikti
hana, hafði kjólinn beran í bakið,
setti spennur á axlirnar og lausa
slæðu. Aðrar konur í senunni eru
klæddar í aila liti nema rautt og
karlarnir í smóking. Þessi fyrsta sýn
af henni lifir í huganum sem saman-
burður við það sem seinna kemur
en hún hættir smátt og smátt að
klæða sig í rautt og fer meira yfir
Helga I. Stefánsdóttir leikmynda - og búningahöfundur er menntuð
á Ítalíu og á að baki yfir tuttugu verkefni í kvikmyndum og leik-
húsi, seinast fyrir kvikmyndimar „Tár úr steini“ og „Agnesi“ sem
verður frumsýnd um jólin. Búningar segja langa sögu því um leið
og persóna birtist á sviði eða tjaldi fær áhorfandinn tilfinningu
fyrir því hvemig manneskjn er, út frá klæðnaðinum. Búningahöfund-
ur þarf því að hafa sálfræðilegt innsæi auk listrænna hæfileika
og kunna að tengja þama á milli. María Ellingsen leikkona kynnt-
ist Helgu þegar þær unnu að gerð kvikmyndarinnar Agnesar.
í grátt og svo loks yfir í svart þegar
hún vill hverfa í fjöldann.
í seinna skiptið er hún að fara á
tónleika með Jóni tilneydd og tekur
þá fram gamla sparikjólinn. í þess-
ari senu þar sem henni líður illa, og
hún er útskúfuð, virkar kjólinn þver-
öfugt. Það er nöturlegt að sjá hana
úti á götu, kjóllinn er allt of þunnur
og fleginn og slæðan of smá til að
geta skýlt henni.
M: Ég sé oft kvikmyndir þar sem
búningarnir eru áberandi flottir
kannski of áberandi því i stað þess
að fá dýpri tilfinningu fyrir persón-
unni út frá því hvernig hún er klædd
þá er stíll búningahöfundarins í að-
alhlutverki.
H: Það kemur oft fyrir get ég
ímyndað mér, ekki síst þegar verið
er að gera mynd frá ákveðnu tíma-
bili. Þá hugsar búningahöfundur að
svona hafi fólk verið klætt á þessum
tíma, þannig að svona verði þetta
að vera, í stað þess að hafa tímabil-
ið til hliðsjónar og Ieika sér svolítið
með það. Og þá er hætt við að þetta
virki frekar sem heimildarmynd um
„STUNDUM fer ég vísvitandi yfir strikið til að ná ákveðnum
áhrifum, eins og í leikritinu Stræti.“
búningasögu en mynd um manneskj-
ur, sem við getum samsvarað okkur.
M: Eitt það fyrsta sem ég heyrði
um þig sem búningahöfund var að
þú værir ákaflega fær, en hefðir
þann galla að vera of dugleg.
H: Að ég væri of dugleg, já ...
M: Þú værir vakandi um nætur
að lita efni sjálf á meðan aðstoðar-
fólkið færi heim að sofa.
H: Jú, ég hef heyrt þetta og ég
man hvað mér þótti þessa gagnrýni
óskiljanleg því ég er alinn upp við
að dugnaður sé kostur. En aðal-
ástæðan er náttúrlega að ég lendi
oft í því að vera undirmönnuð. Ég
vel þess vegna stundum að senda
fólkið mitt, klæðskera, saumakonur
og aðstoðarmanneskju heim og
vinna sjálf til að vera viss um að
það sé þokkalega ánægt og mæti
næsta dag því ég geri þetta ekki
ein. Það er líka svo mikilvægt að
vinnuandinn haldist góður. Maður
fellur líka oft í þá gildru að vera
alltaf að bæta við og gera ennþá
betur sem kemur myndinni auðvitað
oft til góða en stundum er líka verið
að gera algjöran óþarfa.
M: Nefndu dæmi?
H: Þau eru mýmörg en ég man
til dæmis í „Tár úr Steini“ að þar
var ágætis eldri leikkona sem var
mjög umhugað um útlit sitt, og átti
í einu atriði að sitja inní bíl klædd
í kjól og kápu. Henni fannst kápan
ekki nógu flott um mjaðmirnar og
það þýddi lítið að segja henni að það
myndi aldrei sjást. Eg gerði það því
fyrir hana að láta endursníða kápuna
og í það fóru einir átta tímar. En
þá leið henni líka rosalega vel, þegar
hún var að drekka kaffi með starfsl-
iðinu. Og í þessu tilfelli skipti það
öllu máli að leikarinn væri ánægður.
M: Erum við leikararnir stundum
erfiðir?
H: Nei, það heyrir undantekning-
um til. Og ég verð ég að segja að
ég hef yfir höfuð verið einstaklega
heppin með samstarfsfólk í gegnum
tíðina. Ég átti til dæmis alveg sér-
lega ánægjulegt samstarf við leik-
stjóra þessara tveggja mynda, þá
Hilmar Oddsson og Egil Eðvarðsson
sem eiga það sameiginlegt að vera
einstök Ijúfmenni og kunna þá list
að láta samstarfsfólk sitt blómstra.
M: Segðu mér meira um það sem
gerist áður en þú stendur .við hliðina
á leikaranum í hverri senu, brettir
upp ermar og lagar slifsi.
H: Já, ef við tökum þessar tvær
myndir, „Agnesi" og „Tár úr steini",
þá les ég handritið oft og svo tekur
við mjög tímafrekur kafli við að
bijóta niður hvert atriði og finna út
hvaða búninga þarf hvar. Síðan kafa
ég ofan í tímabilin sem þær gerast
á og vel hvað ég vil nota af því sem
tíðkaðist á þeim tíma. í Agnesi er
ekki verið að sýna almúgafólk við
mjaltir heldur gerist myndin mikið
hjá yfirstéttini, sýslumanni og hans
vinum og í brúðkaupi dóttur hans.
Þetta gaf mér ákveðið frelsi við að
fara í dönsku tískuna.
Nú, þegar ég er búin að teikna
og allir eru orðnir sammála um hvaða
leið á að fara fer ég í búningaleigur
í þessum tilfellum og tíni til það sem
ég finn þar og sé þá hvað þarf að
sauma. Svo er að finna efnin og eft-
ir það hefst vinna við að búa til snið
og sníða og sauma og sauma og
sauma. Handgera skinnskó og því-
umlíkt. Þegar búningurinn er svo til-
búinn er ennþá eftir mikil vinna í því
að bijóta hann niður. Því flestir bún-
ingamir eiga að líta út fyrir að vera
notaðir og sumir slitnir. Ullin er brot-
in niður með að svíða hana og tæta
með vírbursta. Svo er hún þvegin og
síðan straujuð í hana grænsápa til
að gera hana glansandi. Fóður er
litað og gert skítugt með því að
spreyja í það og djöflast. Og svo er
heljarinnar kapítuli þegar hálf bún-
ingadeildin er komin í búningana til
að fá hné í buxur, skríðandi á gólf-
inu og dragandi rassinn á eftir sér.
Það er voðalega skemmtilegt.
M: Nú voru búningarnir mínir í
Agnesi til dæmis ekki úr vaðmáli
heldur úr silki og bómul.
H: Sem auðvitað er banalt fyrir
fátæka konu eins og hana. En ég
kaus að fara þá leið að klæða þig
í hefðbundin búning þessa tíma,
upphlut og pils en sauma hann úr
efni sem gerði meira fyrir þig og
félli betur en vaðmálið.
M: Ég man að mér fannst erfið
frh. bls 4