Morgunblaðið - 10.12.1995, Page 22

22 B SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Smávara
Befðu vandaða
... gjöfsem endist!
SKOÐUIM
Murtuveiði í Þingvallavatni
Alll í tonnum
1900-1995
Heildarveiði á laxi í Sogi
Fjöldi veiddra laxa 1927-1994
1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990
Laxveiði í Sogi og Laxá í Leirár-
Fjöldi sveit 1974-1994
LANDSVIRKJUN OG
LÍFRÍKIÞINGVALLA-
VATNS OG SOGS
Höfundur er forstjóri Landsvirkj-
unar.
ár hér á landi eru verulegar náttúru-
legar sveiflur í rennsli milli mánaða
og ára og það er m.a. háð langtíma-
úrkomu á svæðinu. Náttúrulegt
mánaðarmeðalrennsli Sogsins frá
Þingvállavatni hefur lægst farið
niður í um 85 m3/sek. á undanförn-
um 20 árum og lægsta dagsmeðal-
rennsli hefur mælst um 71,5
mVsek. á sama tímabili í verstu
tilvikum vegna óvæntra og óviðráð-
anlegra truflana á rekstri virkjan-
anna.
Össur gefur í skyn í viðtali við
Dagblaðið að rennslissveiflur í ánni
hafi valdið hvarfi stórlaxastofnsins
úr ánni. Engar líkur eru á að breyt-
ingar á rennsli hafi haft áhrif á
laxastofn árinnar á þessu tímabili.
Laxveiði í ánni jókst mjög rétt fyr-
ir 1960 og hefur að meðaltali verið
435 laxar á ári tímabilið 1958-
1994. Fyrir þann tíma hafði veiði
verið mun minni. Sjá mynd 4 af
heildarveiði í Sogi tímabilið 1927-
1994, en þar er veiði á stríðsárunum
ekki skráð.
Sveiflur í veiði árinnar stafa af
breytingum á náttúrulegum að-
stæðum, bæði í ánni og í hafinu.
Þegar borin er saman veiði t.d. í
Laxá í Leirársveit og Sogi kemur
fram góð fylgni þar á milli ánna,
sem bendir eindregið til náttúru-
legra sveiflna í laxastofni beggja
ánna. Sjá mynd 5.
Ekki skal neitt fullyrt hér um
hvarf á stórlaxastofni árinnar, lík-
legasta skýringin á því er kynblönd-
un við annan laxastofn, en seiðum
af Elliðaárstofni var sleppt í ána á
sjöunda áratugnum og kann það
að skýra hugsanlegar breytingar á
laxastofninum síðustu áratugi.
Helstu niðurstöður
Meginatriði þessa máls eru sem
hér segir:
1. Landsvirkjun hefur sl. 15 ár
dregið úr notkun Þingvallavatns
sem miðlunarlóns og er vatnsborðs-
sveifla vatnsins nú aðeins um 'A
af leyfilegri vatnsborðsbreytingu og
er minni en mestu náttúrulegu
sveiflur vatnsins fyrir virkjun Efra-
Sogs.
2. Landsvirkjun hefur kappkost-
að að sinna rannsóknum á lífríki
Þingvallavatns og hefur lagt til
stærstan hluta fjármagns til þeirra
á sl. 20 árum þannig að „fá stöðu-
vötn í heiminum eru eins vel rann-
sökuð og Þingvallavatn", eins og
segir í greinargerð Össurar o.fl.
með þingsályktunartillögu á 116.
löggjafarþingi Alþingis, 1992-
1993.
3. Landsvirkjún er það kappsmál
að freista þess að endurskapa
heppileg skilyrði fyrir hrygningu
urriða ofan við inntak Steingríms-
stöðvar og rannsaka ítarlega mögu-
leika á því að hafa lítið en jafnt
rennsli niður farveg Efra-Sogs. Að
þessum rannsóknum verður unnið
áfram í samvinnu við marga sér-
fróða aðila.
- handmálaður
safngripur
kr. 1.980
SILFURBÚÐIN
Kringlunni 8-12 - Sími 568-9066
-Þarfarðu gjöfina -
Ársmeðalrennsli Sogs við Ásgarð
1972-1993
Rennsli m/s
‘72 1 975 1980
ÁVIKEN JÆŒtS3
OKIsag ÉMíMl
&brabarrtiá HADEN
Langjökuls og kortleggja í því skyni
jökulinn og land undir honum. Um
90% af öllu aðrennsli til Þingvalla-
vatns eru grunnvatn, en aðeins 10%
eru yfirborðsrennsli. Með því að
gera slíkt líkan fæst heildarmynd
langt fram í tímann af því rennsli
sem mun koma inn í vatnið og
margvíslegar upplýsingar fást um
eðli og eiginleika vatnsins. Þetta
mun auðvelda stjórnun á vatnshæð
Þingvallavatns og rennsli um Sogið
auk þess að afla margháttaðra vís-
indalegra upplýsinga um vatnasvið
Þingvallavatns.
Rennslissveiflur í Sogi
Að lokum er rétt að minnast á
fyrirspurn Össurar Skarphéðins-
sonar á Alþingi til iðnaðarráðherra
varðandi rennsli í Soginu fyrir
stuttu, 83. mál Alþingis. í fyrir-
spurn til ráðherra er spurt hve oft
frá árinu 1972 rennsli Sogsins
hafi farið niður fyrir 65 mVsek.,
sem væri tilskilið lágmarksrennsli
að mati gerðardóms sem fjallað
hafi um tjón af völdum rennslis-
breytinga í Soginu. I svari ráð-
herra 8. nóvember sl. kemur fram
að skráð tilvik á rennslismæli hafi
verið 109 þar sem augnabliks-
rennsli hefði farið niður fyrir 65
m3/sek.
Rennslismælir í Sogi er staðsett-
ur nokkru neðan við útfall frá-
rennslisganga írafossstöðvar og
skráning þar er því mjög næm fyr-
ir öllum breytingum á rennsli frá
stöðinni. í langflestum tilvikum var
um að ræða nokkrar mínútur, sem
óhjákvæmilega líða frá því að trufl-
un verður á rekstri stöðvarinnar þar
til að eðlilegt rennsli verður við
vatnshæðarmæli eftir að opnað er
fyrir lókur til að tryggja eðlilegt
rennsli í farveginum. Ekkert bendir
til þess að slíkar skammtímabreyt-
ingar hafi haft einhver áhrif á líf-
ríki árinnar. Nokkru neðar breiðir
hún úr sér og þar og enn neðar
hefur skammtímabreyting á rennsli
frá írafossstöð ekki haft nein
merkjanleg áhrif á vatnsborðshæð
árinnar.
Þó svo að rennsli Sogsins sé að
öðru jöfnu jafnt miðað við flestar
Vatnshæð í Þingvallavatni 1975-1993
HæO,
metrar
Vhm 1197 við Skálabrekku
101,00-
100,75
Hæsta vatnshæo manaðar
Meðalvatnshæð mánaðar
Lægsta vatnshæð mánaðar
100,50
100,25-
100,00
19751197611977'1978'197911980'1981'1982'1983'1984'1985'1986
'198711988'1989'1990'199111992'1993