Morgunblaðið - 19.12.1995, Blaðsíða 1

Peóió sækir frqm Olga Guórún /4 Andblær tfrq horfinni Hó Stefán Sigurkarlsson /5 Myndlist úr oróum
Haraldur Jónsson /6 Hringadróttinssagq Þorsteinn Thorarensen /7 Speglabúó I bænum Sigfús Bjartmarsson/8
Skartmaóur á skáldabekk Knut 0degðrd /11 íslandssagalEinars Laxness /12

MENNING
LISTIRH
T?
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995 BLAÐn
SKÁLDIÐ í augum myndhöggvarans Gunnars Torvund.
ORKNEYJAR heiUa
George Mackay Brown
Eyjar í
Atlants-
hafi
EYJAR í Atlantshafi (Atlantens Öar)
er nýútkomin bók eftir Tord Wallström.
Meðal eyja sem þessi sænski blaðamað-
ur, ferðalangur og rithöfundur fjallar
um eru Svalbarði, Vestmannaeyjar,
Surtsey, Færeyjar, Orkneyjar, Clare,
Nýfundnaland, Azoreyjar og Falklands-
eyjar.
Bók Wallströms er yfirgripsmikil eins
og efnið gefur til kynna, sýnir vel þá
fjölbreytni í menningu, mannlífi og nátt-
úru sem finna má frá norðri til suðurs
við strendur Atlantshafs.
{ Stromness (Straumnesi) á Orkneyj-
um hitti Wallström skáldið George
Mackay Brown (f. 1921) sem er meðal
kunnustu rithöfunda á Bretlandseyjum.
Hann hefur alltaf verið bundinn heima-
byggð sinni og sneri þangað á ný eftir
sex ára dvöl í Edinborg. Ljóð hans og
smásögur gerast flestar í umhverfi Ork-
neyja. Winter Tales er nýjasta smá-
sagnasafn skáldsins og hefur sögunum
verið lýst sem „upprunalegum". Seamus
Heaney hefur sagt um Mackay Brown
að hann hafi frá því hann kvaddi sér
hljóðs sem skáld auðgað enska Ijóðlist
með verkum sínum.
Brown sagði Wallström að í Orkneyj-
um hefði fólk verið fátækara en ham-
ingjusamara þegar hann var að vaxa
úr grasi. Hann er svartsýnn á framtíðina
en lítur á Orkneyjar sem dásamlegan
stað að búa á. Það sem hrífur George
Mackay Brown eru sífelld umskipti árs-
tíðanna, einkum þó hin björtu sumur.
Atlantens Öar er í stóru broti, 264
síður prýdd fjölda litmynda. Utgefandi
er Bra Böcker.
Ljóðabókaútgáfan í ár er meiri en
á liðnu ári og hlýtur það að boða
gott hjá þjóð sem er að mestu
sprottin úr ljóðum og sögum og
helst til þess vegna. Það er að vísu bil
milli Hannesar Sigfússonar og Diddu hvað
varðar aldur en engin hyldýpisgjá.
Leikurínn
nauðsynlegi
Hannes nefnir sína bók Kytjálaeiði en
bók Diddu heitir Lastafans og lausar
skrúfur. Það er leikur með orð og hug-
myndir í bók Hannesar. Didda bregður á
leik með því að gerast eins konar stafn-
.mynd kynslóðar ungs fólks sem lent hefur
utan alfaravegar og þekkir undirheimana
af eigin raun.
Meðal höfunda af kynslóð Hannesar
Sigfússonar er Jón Óskar, en frá honum
koma tvær bækur, ný ljóðabók Hvar eru
strætisvagnarnir? og lítil bók með úrvali
ljóða hans. Þessi ljóð eru líkleg til að höfða
til margra, enda stefnir höfundurinn að
því með góðum árangri að hafa þau ein-
föld og auðskilin. Fleiri skáld eru með
bækur sem hafa fyrrnefnda kosti: Bragi
Ólafsson með Klink, Einar Már Guð-
mundsson / auga óreiðunnar, Þórður
Helgason Meðan augun lokast, Magnúx
Gezzon Syngjandi sólkerfi og Sigurður
Pálsson Ljóðlínuskip. Öll þessi skáld eru
á slóðum einfaldleikans.
Það er sem betur fer enginn vandi að
halda áfram að telja upp góðar og athygl-
isverðar ljóðabækur. Annað er þó ekki
síður ástæða til að nefna og fagna. Hið
mikilsverða starf að þýða ljóð hefur færst
í aukana.
Listin að þýða
Fyrstan skal nefna Karl Guðmundsson
sem færir okkur Seamus Heaney í Pennan-
um hvassa. Helgi Hálfdanarson er með
klassíkina í Nokkrum þýddum Ijóðum,
Vargaldir Lárusar Más Björnssonar stefna
saman fínnskum skáldkonum, Óskar Árni
Óskarsson kemur með meistarann Basho
í Fjögra mottu herberginu, Sigurður Páls-
son laðar fram andrúm súrrealismans í
Ástinni Ijóðlistinni eftir Paul Éluard, einn-
ig Berglind Gunnarsdóttir með þýðingum
á Vicente Aleixandre og fleiri spænskum
skáldum í Bragð af eilífð. Sigurður A.
Magnússon setur á bók erlendan feng sinn
frá tímabilinu 1956-1995 í bókinni Með
öðrum orðum. Ingibjörg Haraldsdóttir
þýðir langan ljóðaflokk eftir rússnesku
skáldkonuna Marínu Tsvetaévu í bók sinni
Höfuð konunnar. Eftir nýlátið skáld,
Braga Siguijónsson, kom safn þýddra
ljóða þar sem Norðurlandaskáld eru ofar-
lega á blaði.
Gleymist
samtíminn?
Það vantar tilfínnanlega bækur um
bókmenntir og skáldskap og skömm hlýt-
ur það að teljast að ekkert gagnlegt upp-
flettirit um bókmenntir er til, ekki einu
Gerast
lesend-
ur ljóð-
skáld?
Ljóðabækur eru mun fleiri
á þessu árí en í fyrra.
Nokkur forlög leggja upp
úr ljóðabókaútgáfu skrifar
Jóliann Hjálmarsson en
hjá öðrum hefur ekki
spurst til skálda. Er þrátt
fyrir allt eitthvað alveg
nýtt að gerast í ljóðlistinni?
sinni skáldatal nema úr sér gengið. Árni
Siguijónsson gerir sitt til að fræða um
hið liðna í bók sem þó heitir Bókmennta-
kenningar síðari alda, en boðuð íslensk
bókmenntasaga kemur varla fyrir áramót
úr þessu.
Annað enn ókomið boðað rit (þegar
þetta er skrifað) er íslenskar heimilda-
bókmenntir eftir Magnús Hauksson.
Skáldkonur fyrri alda eftir Guðrúnu P.
Helgadóttur hafa verið endurútgefnar og
fræðileg útgáfa Kirsten Wolf á Gyðinga-
sögu sá dagsins ljós.
Spunnið um Stalín eftir Matthías Jo-
hannessen er bók sem fullyrða má að
snerti samtímann og sama má segja um
Fjötra okkar og takmörk eftir sama höf-
und. Fyrri hluti Spunnið um Stalín nefn-
ist Skáldskapur og veruleiki, en báðar
bækurnar eru meira og minna um bók-
menntir og hugmyndasögu.
í Skáldskap og veruleika er á einum
stað vikið að ummælum Jorge Luis Borg-
es að góða ljóðlist eigi að lesa upphátt:
„Hún á rætur í einhvers konar söng og
hrynjandin kemur vel fram í góðum upp-
lestri“. Ennfremur stendur þar: „Þegar
skáld les upp kvæði sín breytir það áheyr-
andanum í ljóðskáld. Það er tilgangur í
sjálfu sér.“
Þegar litið er yfir ljóðabókaútgáfuna á
árinu vaknar sú spurning hve margir ís-
lendingar vilji láta breyta sér í ljóðskáld.
Svarið hlýtur að verða að margir telji sig
þegar hafa öðlast þetta forna og nýja
tignarheiti, en Borges átti að sjálfsögðu
við að menn yrðu skáld meðan á flutn-
ingnum stendur.