Morgunblaðið - 19.12.1995, Blaðsíða 10

10 B ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
• ÚT er komin skáldsagan Pa-
storalsinfónían eftir franska rit-
höfundinn André Gide í þýðingu
Sigurlaugar Bjamadóttur.
André Gide telst meðal merkustu
og áhrifamestu
höfunda vest-
rænna samtíma-
bókmennta.
Hann hlaut bók-
menntaverðlaun
Nóbels árið
1947.
„í sögum hans
kemur fram ein-
dregin einstakl-
ingshyggja sem
oftar en ekki lendir í árekstrum
við ríkjandi trúarhefðir og siðalög-
mál.
Pastoralsinfónían er hér engin
undantekning. Hún segir af
sóknarpresti í afskekktu fjallahér-
aði sem tekur upp á sína arma
blinda munaðarlausa stúlku, —
kristilegt kærleiksverk. En svo fer
að hann verður ástfanginn af
stúlkunni, — baráttan við freist-
ingu og synd.
Með sérstökum hætti verða
Pastoralsinfónía Beethovens, eitt
fegursta verk tónbókmenntanna,
að unaðslegri upplifun litanna í
hugarheimi blindu stúlkunnar,"
segir í kynningu.
Útgefandi er Fjölnir. Bókin er
prentuðhjá G.Ben-Eddu, er 160
bls. ogkostarkr. 2.280.
• ÚT ER komin hjá Hljóðbóka-
klúbbnum ný skáldsaga eftir
Gunnar Gunnarsson, sem ber
heitið Undir fjalaketti. „Umgjörð
sögunnar er litla leikhúsið við
Tjömina þar sem menn eru jafnan
á tímamótum, en leikarinn Guð-
laugur Bergmann Lárusson -- þjóð-
kunnur fyrir sinn smitandi hlátur
- á sér trúlega þjáningarbræður
og -systur á flestum sviðum þjóðfé-
lagsins," segir í kynningu.
Undir fjalaketti er á 5 snældum,
um 7 og hálf klukkustund í flutn-
ingi, ogþað er höfundurinn sem
les.
Útgefandi hljóðbókarinnar er
Hljóðbókaklúbburinn. Um hljóðrit-
un ogfjölföldun sá Hljóðbókagerð
Blindrafélagsins. Hljóðbókin verð-
ur fyrst um sinn aðeins seld félög-
um íHljóðbókaklúbbnum ogkostar
1995. kr.
Kennari í
framandi
umhverfi
ÚT ER komin skáldsagan Febrú-
arkrísur eftir Ragnar Inga Aðal-
steinsson.
í kynningu segir: „Ungur kenn-
ari kemur til starfa í heimavistar-
skóla úti á landi. Hann kemst fljótt
að því að hlutimir ganga öðravísi
fyrir sig en hann bjóst við og einn
daginn verður slys þar sem það
kemur í hans
hlut að gera lífg-
unartilraunir.
Sagan iýsir
baráttu hans í
framandi um-
hverfi uns óvænt
reynsla varpar
nýju ljósi á hann
sjálfan og
vandamál hans.“
Febrúarkrísur
er fyrsta skáldsaga Ragnars Inga,
en áður hefur hann sent frá sér
fímm Ijóðabækur og þrjár
kennslubækur í bragfræði. Einnig
kemur út núna fyrir jólin sjötta
ljóðabók hans, ísland í myndum.
Útgefandi er Reykholt. Febrú-
arkrísur er 204 blaðsíður og kostar
kr. 2.640. Auglýsingastofan Hið
opinbera sá um hönnun kápu og
útlitsteiknun. Bókin er prentuð hjá
Prenthúsinu.
BÓKMENNTIR
Endurminningar
ÉG VAR SETT Á UPPBOÐ
eftir Valbjörgu Kristmundsdóttur.
Hörpuútgáfan 1995 - 160 síður.
VALBJÖRG Kristmundsdóttir,
85 ára gömul verkakona á Akra-
nesi, man tímana tvenna eins og
fram kemur í nýútkominni endur-
minningabók hennar sem nefnist
Ég var sett á uppboð. Titillinn vísar
til ómagaæsku höfundarins sem í
frumbernsku var sett á hreppsupp-
boð þegar heimili foreldra hennar
var leyst upp. Eldri systkini henn-
ar, þar á meðal bróðir hennar Aðal-
steinn (betur þekktur sem Steinn
Steinarr), fóru sitt í hvora áttina
og urðu öll viðskila við móður sína
nema eitt. Betur fór þó en á horfð-
ist með yngsta barnið, Valbjörgu
sjálfa, sem þrátt fyrir allt komst í
fóstur hjá góðu fólki, þó illa væri
hún á sig komin líkamlega: „Út-
steypt af einhverjum útbrotum og
yfirkomin af beinkröm og gat ekki
stigið í fæturna fyrr en eftir tveggja
ára aldur“ (13).
Bókin er saman sett af minn-
ingabrotum höfundarins sem tyllir
niður fæti á ýmsum tímaskeiðum
í lífi sínu. Kaflarnir era óháðir
hver öðrum - ýmist endurminning-
Minningar
og smælki
ar hennar sjálfrar,
blaðaviðtöl við hana,
kviðlingar og greinar
eða erindi frá fyrri tíð.
Formála skrifar
Bjarnfríður Leósdóttir
og dregur þar upp
býsna sannfærandi og
litríka persónulýsingu
af höfundinum. Sú
lýsing er að mörgu
leyti studd með því
sem á eftir kemur -
en því er ekki að neita
að bókin gefur ein-
ungis brotakennda
mynd af viðfangsefni
sínu: Valbjörgu Krist-
mundsdóttur verka-
konu og dugnaðarforki að því er
virðist. I ljós kemur nefnilega að
konan er dul, og heldur ákveðnum
lífsatvikum (trúlega þeim mikil-
vægustu) leyndum fyrir lesandan-
um. Hér er því ekki á ferðinni heild-
stæð ævisaga um líf verkakonu
sem á unga aldri varð
einstæð móðir, heldur
valdir kaflar um ein-
stök lífsatvik, bernsk-
una, síldarár á Siglu-
firði, ferðir og félagslíf
svo eitthvað sé nefnt,
að ógleymdum hag-
lega gerðum tækifæ-
riskveðskap sem tekur
allnokkurt rými. Við
erum hinsvegar litlu
nær um þrár og von-
brigði þessarar konu,
lífsbaráttu hennar,
ástir og sársauka - við
fáum afar takmarkaða
sýn á líf hennar og
kjör, félagslega stöðu hennar og
samskipti við annað fólk. Er það
skaði, því vissulega væri líf þessar-
ar konu fyllilega efni í mikið rit-
verk, og gæti vafalaust varpað ljósi
á líf, aðbúnað og hugarheim al-
þýðufólks framan af öldinni ekki
síst með hliðsjón af þeim gríðar-
Valbjörg
Kristmundsdóttir .
legu þjóðfélagsbreytingum sem
orðið hafa undanfarna áratugi.
Ekki verður þó sagt skilið við
þessa bók án þess að geta um þann
hluta hennar sem varpar áhuga-
verðu ljósi á líf og atvinnuhætti
fyrr á öldinni. Eru það upphaf-
skaflar bókarinnar sem spanna
fyrstu 50 blaðsíðurnar. Þar fjallar
Valbjörg um bernsku sína og ung-
dómsár, og gefur þar að líta mik-
inn og þjóðlegan fróðleik á skýru
og skemmtilegu máli. Verklag og
lífshættir standa lesandanum ljós-
lifandi fyrir hugskotssjónum:
Sauðburður, móskurður, húsaskip-
an, matargerð, jólahald, og dægra-
dvöl svo fátt eitt sé nefnt. Eru þá
ónefndar skemmtilegar lýsingar á
„síldinni á Siglufirði" þar sem
verkunarplanið lifnar við í erli og
annríki síldaráranna og peninga-
lyktinni slær fyrir vit.
Þegar líður á bókina brotnar
heildarmyndin upp eins og fyrr er
getið og það slaknar á tökunum.
Margt af því er engu að síður
skemmtileg lesning, enda auðséð
að Valbjörg hefur bæði húmor og
stílþrif. En saga hennar er ekki
fólgin í þeim skrifum. Niðurstaðan
að loknum lestri þessarar bókar
er því óhjákvæmilega sú, að saga
Valbjargar Kristmundsdóttur hef-
ur enn ekki verið sögð.
Ólína Þorvarðardóttir
BÆKUR
VÍN
VÍNIN í RÍKINU.
ÁRBÓK 1996
eftir Einar Thoroddsen. Mál og
menning 1995.150 síður. 2.480 kr.
ÞRIÐJA árið í röð kemur nú út
vínbók Einars Thoroddsens lækn-
is um víntegundir þær er fást í
ríkinu. Handbók Einars er búin
að festa sig í séssi sem gott yfír-
lit og leiðsögn um vínúrvalið á
íslandi og eru engar breytingar
á formi bókarinnar frá síðasta
ári.
Líkt og áður hefur sá háttur
verið hafður á að Einar, ásamt
hópi valinkunnra vínáhuga-
manna, smakkaði vínin blint (það
er ekki var vitað hvað var smakk-
að hveiju sinni) og við fast hita-
stig. Eru einkunnir höfundar og
annarra smakkara aðs^ildar. Alls
vora rúmlega 150 tegundir
smakkaðar en í inngangi tekur
höfundur fram að fáein vín hafi
verið látin eiga sig „þar sem varla
var talið að þau hefðu breyst að
ráði“.
Einar segir, eftir að hafa farið
þessa smökkunarferð um vínin í
ríkinu, að eftirtektarvert hafí
verið hversu lága einkunn hvít-
vínin hafi fengið að meðaltali.
Hugsanlega sé það vegna þess
að góð hvítvín séu hlutfallslega
dýrari en góð rauðvín. Einnig
telur hann koma til greina að
Val og fræðsla
reynslusölukerfinu
sé um að kenna þar
sem nú komist ein-
ungis „ódýr“ vín inn
sem seljast í vissu
magni. Þetta er
ágæt ábending þó
að kannski sé
óréttlátt að kenna
reynslusölukerfinu
einu um. Er það
ekki miklu frekar
hin grófa og ein-
faldaða flokka-
skipting kerfisins
sem veldur þessu
fremur en kerfið
sem slíkt?
Rósavínin segir hann hafa
komið furðu vel út en rauðvínin
að meðaltali best. En Einar heldur
áfram: „Þó að rauðu vínin hafí
reynst nokkuð góð, voru ekki
margir háir toppar þar. Það sem
manni finnst vanta I Ríkinu er
einhver góð stjóm (hugsanlega
menntað einveldi) á því hvaða vín
veljast inn því að þama era tals-
vert miklar glompur. Það verður
að viðurkennast að þær stjómast
að hluta til af verði.“ Nefnir hann
nokkur, mjög réttmæt, dæmi sínu
til stuðnings um það sem vantar
og kemst réttilega að þeirri niður-
stöðu að líklega er of háu verði
á víni á íslandi um að kenna að
,t.d. góð Kaliforníuvín eiga erfitt
með að ná fótfestu.
Það er alltaf for-
vitnilegt að fletta
bókum Einars og
kynna sér einkun-
nagjöf hans, enda
bíða ávallt margir
eftir að sjá hvaða vín
komi best (og verst)
út. Því þó að ekkert
sé einhlítt í heimi
vínsins eru ábending-
ar og niðurstöður
manns með hans
miklu reynslu, þekk-
ingu og næmni fyrir
vínum ávallt verð-
mætar. Reynslan af
árbókunum er að mínu mati sú
að þær séu mjög marktækur leið-
arvísir um vínflóru landsins þó
ávallt megi deila um einstaka
niðurstöður.
Að því sögðu vil ég þó gera
smávægilegar athugasemdir. Ég
hef áður bent á að æskilegt væri
að taka fram við hvert vín hvar
í kerfinu það er statt. Vín sem er
í reynslusölu fæst einungis í fjór-
um verslunum í þá mánuði og
væri æskilegt að taka það fram
til að lesandinn fari ekki fýluferð
í búðina sína. Það ætti ekki að
vera tiltökumál að bæta við þær
upplýsingar er fylgja hveiju víni
hvort að viðkomandi tegund sé í
kjarna, í reynslusölu (og þá á
Einar Thoroddsen
hvaða tímabili) eða þá á sérlista,
en þá fæst hún einungis í tveim-
ur verslunum á landinu.
Þá vakna einnig upp nokkrar
spumingar við lestur bókarinnar
sem höfundur hefði gjarnan mátt
reyna að svara nánar, t.d. í inn-
gangi. Eðlilegt er að árgangsvín
breytist milli ára en sum vín eru
ekki árgangsvín og eiga að vera
óbreytt ár frá ári. Þetta á til
dæmis við um rósavínið Mateus
sem í tvö ár hefur fengið einkunn-
ina 1,5 en er nú hækkað í 5.
Hvað veldur? Hafa gæði vínsins
aukist þetta mikið milli ára? Svona
róttæk breyting á einkunnargjöf
kallar eiginlega á einhver svör.
Þetta á þó sérstaklega við um
kampavín önnur en árgangs-
kampavín. Það er eðli góðra
kampavína að þau eru ávallt eins,
markmið blöndunnar er að
tryggja 100% stöðugleika. í nýju
árbókinni er umsögn og einkun-
nagjöf sumra kampavína (Mumm,
Veuve Clicqout) orðrétt hin sama
og í fyrra en annarra (Moet &
Chandon, Gosset) er breytt. Hver
er skýringin? Vora öll kampavínin
smökkuð upp á nýtt eða bara sum
(líkt og þetta bendir til) og þá
hvers vegna?
Einstaka spumingum af þessu
tagi hefði verið gott að fá svör
við til að geta sett umsagnirnar
í rétt samhengi.
Á heildina litið er bókin hins
vegar vel unnin og ætti að auð-
velda neytendum valið á sama
tíma og fræðslu er miðlað.
Steingrímur Sigurgeirsson
BOKMENNTIR
Skáldsaga
UM ÁSTINA OG
ANNAN FJÁRA
eftir Gabriel García Marquez. Guð-
bergur Bergsson þýddi. Oddi prent-
aði. Mál og menning 1995 —
143 síður. 2.980 kr.
EINS og til að sanna að hann
væri ekki dauður úr öllum æðum
sendi Gabriel García Marquez frá
sér Um ástina og annan fjára í
fyrra. Sagan minnir óneitanlega á
fyrri verk hans, einkum Hundrað
ára einsemd, en er hófstilltari og
ekki jafninnblásin. Tilfinningarnar
eru þó á sínum stað.
Sagan er í fyrstu sögð eins og
um heimildaskáldsögu sé að ræða
og heldur ýmsum einkennum slíkra
bókmennta til söguloka. Grafhvelf-
ingar era tæmdar í fornu klaustri
við Karíbahaf og þá vekur helst
athygli lifandi hár á litinn eins og
dökkur kopar og lengra en menn
höfðu vitað af áður eða tuttugu og
tveir metrar. Samkvæmt útreikn-
Hárið vex
og æðið
ingi verkstjóra hafði
því hárið vaxið um einn
sentimetra á mánuði í
tvö hundruð ár. Svona
hlutum hefur García
Marquez gaman af að
velta fyrir sér, einkum
ef þeir era efni í sögu.
Úng stúlka er bitin
af óðum hundi og menn
bíða í ofvæni eftir að
hún sýni einkenni
hundaæðis. Þegar bið
verður á því halda
mönnum engin 'oönd
við það að gera hunda-
æðið að raunveruleika.
ímyndunaraflið fær að
leika lausum hala. Allt
ógæfu stúlkunnar.
Eins og fyrrum er
það ástríðan, miskunn-
arlaus leikur tilfinning-
anna, fjárinn í lífínu
sem gera frásögn
García Marquez ómót-
stæðilega. Hæst nær
hann í lýsingu Bem-
ördu Cabrera, ókyn-
borinnar eiginkonu
markgreifa, en þau era
foreldrar stúlkunnar.
Bernarda er kynnt til
sögu með þessum orð-
um: „Hún hafði verið
státleg kynblendings-
stúlka ættuð af svo-
nefndum aðli búðar-
veldur þetta borðsins, heillandi og slægur kven-
maður, gleðimanneskja með græðgi
Gabriel García
Marquez
í kviðnum sem nægði til að full-
nægja heilli herbúð."
Þegar hér er komið hefur glóðin
í augum hennar slokknað og hún
er orðin skuggi af sjálfri sér. Les-
andinn fær aftur á móti að rifja
upp þá daga þegar hún var og hét.
Stúlkan Sierva María nær ekki
að lifa jafnlitríku lífi og móðir henn-
ar, en öðlast ást prestsins Delaura.
Ástarsaga þeirra fjallar um hið lítt
höndlanlega í hamingjumálum,
enda eru stefnumót þeirra í klefa
þar sem stúMnni er haldið vegna
djöfulskapar hennar sem fær öðru
hveiju útrás. Þessir fundir verða
þó eftirminnilegir hjá höfundinum,
þetta einkennilega samband. Bisk-
up og vafasamur læknir verða líka
lifandi og svo er um fleiri persón-
ur, en fyrst og fremst er það and-
blær sögunnar sem situr eftir eins
og áður eftir lestur verka Gabriel
García Marquez.
Guðbergur Bergsson þýðir Um
ástina og anhan fjára með þeim
hætti að ekki dregur úr áhrifunurn
sem García Márquez miðlar.
Jóhann Hjálmarsson