Morgunblaðið - 20.12.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1995 B 5
Englar af
öllum stærðum
og gerðum
í spor laxveiði-
manna í Miðfirði
BOKMENNTIR
Fræðirit
BÓKIN UM ENGLANA
eftir Karl Sigurbjömsson. Skálholts-
útgáfan 1995 — 96 síður.
„ENGLA þekktum við vitaskuld
sem börn, þeir voru hluti bænavers-
anna og þáttur trúarvitundar. Þó
fór svo um margan að verða við-
skila við þennan þátt barnatrúar,
englar Guðs voru látnir
liggja eftir eins og bar-
naglingur“ segir séra
Karl Sigurbjörnsson í
upphafi Bókarinnar '
um englana sem Skál-
holtsútgáfan hefur
gefið út fyrir jólin. Og
séra Karl tekur sér það
fyrir hendur í þessari
fallegu bók að færa
okkur englana á ný -
grafa þá upp úr köss-
unum þar sem þeir
hvíla með hinu jóladót-
inu og endurvekja
kynni okkar af þessum
guðlegu verum sem um
aldir hafa lifað svo „góðu lífi í
myndlistinni og í sálmum og text-
um trúarinnar“ (10).
Með fallegum myndum af ýmsum
ódauðlegum listaverkum sem tengj-
ast viðfangsefninu er rakin saga
englanna, allt frá því á fyrsta degi
sköpunar að englamir sungu með
morgunstjörnunum lofgjörð um
sköpun heimsins. Hér er hugmynda-
sagan færð í aðgengilegan búning,
með tilvísun til samtímans þegar
það á við. Eða hversvegna eru
vængir og flugtákn svo áberandi í
táknsögu mannsins? Getur verið að
þau séu „sammannleg frumtákn í
undirvitund mannkynsins?“(13).
Hvaðan kemur hugmyndin um „sú-
permann“? Þannig er hreyft við
ýmsum viðlíka spumingum. Svörin
liggja að sjálfsögðu ekki ljós fyrir,
en hugleiðingin er jafn þörf fyrir það.
Hér kynnumst við englum af
öllum stærðum og gerðum; við les-
um um lítil bústin englaböm, dular-
fulla gesti í mannsmynd, skínandi
ljósengla og himneska herskara.
Við eru leidd í sannleikann um virð-
ingarröð engla, hlut-
verk þeirra og athafnir
ýmislegar, við lesum
um hinn fallna Lúsífer
og fylginauta hans.
Höfundur lætur sér
ekki nægja að draga
upp lýsingu á við-
fangsefninu - hann
leggur mat á það; hlut-
verk þess og virkni í
menningu, trú og sam-
félagi. Af öfgalausri
skerpu eru hér vaktar
áleitnar spurningar
um hugmyndafræði
nútímans (sem allt
eins mætti kalla hug-
myndakreppu) - hina svokölluðu
nýaldarhyggju.
Það leynir sér ekki að bókin er
skrifuð af trúuðum manni með
fræðilega þekkingu, og þetta
tvennt sameinast með góðum ár-
angri í þessari gullfallegu bók, þar
sem efnið er sett fram á hófstilltan
en áhugavekjandi hátt. Allt ytra
útlit er til fyrirmyndar og gleður
augað. Bókin er þessvegna upp-
byggileg og fræðandi, bæði fyrir
börn og fullorðna ... enda nokkurs
virði að finna engla bernsku sinnar.
Ólína Þorvarðardóttir
BÆKUR
Stangavciði
MIÐFJARÐARÁ
eftir Steinar J. Lúðvíksson. Um
Miðfjarðará, héraðið, jarðirnar,
veiðar, veiðistaðalýsingar og veiði-
menn. Útg. Fróði — 158 síður.
3.990 kr.
BÓKIN um Miðfjarðará eftir
Steinar J. Lúðvíksson er að
stærstum hluta sniðin að þörfum
stangaveiðimanna og þá einkum
þeirra sem veitt hafa í Miðfjarð-
ará og þverám hennar eða ætla
sér að gera það í framtíðinni.
Stærsti meginkafli bókarinnar er
einmitt leiðarlýsing með bökkum
Vesturár, Núpsár og Austurár
sem renna saman og heita sam-
eiginlega Miðfjarðará síðustu
kílómetrana áður en vatnið mætir
Húnaflóa.
Steinar J. Lúðvíksson er þraut-
þjálfaður penni, enda blaðamaður
og rithöfundur til margra ára.
Textar hans eru því í anda blaða-
mannsins, hreinir og beinir og
lausir við allt skraut og stemm-
ingar. Hins vegar er bókin í stóru
broti og mikið skreytt af litmynd-
um eftir Rafn Hafnfjörð. Þær eru
margar afar fallegar enda Rafn
þekktur fyrir annað en óvönduð
vinnubrögð við myndatökur, sér-
staklega þegar hjartans mál hans
stangaveiðin er annars vegar.
Verður því nokkurt jafnvægi milli
texta og mynda, annað hnökra-
laust og úthugsað, hitt fallegt og
gleður augað.
Það er veiðistaðalýsing Stein-
ars sem ber bókina uppi. Annað
efni er misjafnlega aðlaðandi.
Kaflarnir Sögufrægt hérað, Jarðir
og ábúendur, Nytjar árinnar fyrr
á tímum, Veiðifélag Miðfirðinga
og Veiðieftirlit og átök eru fullir
af staðgóðum og nauðsynlegum
fróðleik fyrir þá sem bindast ánni,
sem allt snýst um, tryggðarbönd-
um.
Veiðistaðalýsingarnar spanna
síður 68 til 127 og eru það efni
sem veiðimenn sækja
flestir (. Lýsingarnar
eru kryddaðar veiði-
sögum, sem hafa að
vísu flestar verið
skráðar áður, en ekki
verri fyrir það. Það er
vandasamt verk að
lýsa jafn víðfeðmu
veiðisvæði og Mið-
fjarðará sannarlega
er, enda samanlagt
fjórar ár sem renna
loks saman með vel á
þriðja hundrað merkta
veiðistaði. Eðli hvers
veiðistaðar fer ævin-
lega eftir árferði,
vatnsmagni og hvort
veitt er snemma sumars, um há-
sumar eða á haustin. Steinar
kemst vel frá þessum þrautum
og jafnvel kunnugir menn á þess-
um slóðum læra eflaust talsvert
við lesturinn. Undirritaður hefur
t.d. veitt árlega í Miðfjarðará síð-
ustu fjögur árin og við þennan
lestur var á stundum eins og
maður hefði aldrei komið þarna
fyrr.
Síðasti textakaflinn fjallar um
veiðimenn og er það efni misgott.
Mér þótti t.d. þeir erlendu veiði-
menn sem rætt var við hafa frá
fremur litlu að segja. Annar kafli
fjallar um gengi sem haldið hefur
lengi tryggð við Miðfjarðará og
„opnar“ ána ævinlega með mikl-
um seremóníum. Sá kafli er einn-
ig fremur rýr, með fullri virðingu
fyrir genginu. Síðasti kaflinn
fjallar um gamla Hólmara sem
veiddu mikið-hér á árum áður.
Þar kveður við annan tón, frá-
sögnin er hressileg og full af
skemmtilegum veiðisögum og
uppátækjum.
Lokakaflinn er
samansafn þeirra
veiðikorta sem til eru
og veiðitölum úr ein-
stökum veiðistöðum
á nokkurra ára tíma-
bili. Þeir sem velta
fyrir sér tölum og
samanburði eiga þó
óhægt um vik, því í
veiðitölunum er látið
duga að nefna tölu-
númer veiðistaða. Til
að menn viti hvaða
veiðistaði verið er að
tala um, þurfa þeir
að fletta fram } að
réttu korti og renna
með fingrinum að tölunni og fá
nafnið á hylnum þar. Þetta er
stirð uppsetning og hefði mátt
leysa með því að hafa nöfn veiði-
hylja með tölunum. Þeir sem hafa
þolinmæði til þess arna fá hins
vegar dýrmætar upplýsingar um
veiði í ánum til margra ára.
í heild séð er bók Steinars
prýðisafþreying fyrir stangaveiði-
menn. Góð blanda af fróðleik,
upplýsingum, nytsömum lýsihg-
um og veiðisögum. Þótt agnúast
hafi verið út af fáeinum atriðum
megna þau ekki að draga úr gildi
bókarinnar.
Guðmundur Guðjónsson
Karl Sigurbjörnsson
Steinar J.
Lúðvíksson.
Trúinog
blekkingin
Ævar í
útlöndum
BOKMENNTIR
Skáldsaga
PASTORALSINFÓNÍ AN
eftir André Gide. Þýðandi Sigurlaug
Bjamadóttir. Fjölvi 1995.156 síður.
Verð 2280,- kr.
MÓTMÆLENDAPRESTUR
fer að dánarbeði gamallar konu
sem hann þekkir ekki, á bæ sem
hann vissi ekki að væri til. Eini
ættingi hennar er blind unglings-
stúlka sem prestur
tekur inn á heimili
sitt. Hann og eigin-
kona hans, Amalía,
eiga fimm börn og eru
viðbrögð fjölskyld-
unnar til stúlkunnar
blendin. Eiginkonan
situr uppi með meiri
vinnu auk þess sem
húsnæðið er lítið en
prestur fer sínu fram
og stúlkan er hjá þeim
í tvö ár. Á þeim tíma
tekst presti að upp-
fræða hana um ýmis-
legt en heldur jafn-
framt mörgu leyndu,
hann velur og hafnar
fyrir stúlkuna. Amalía er lítt hrif-
in af því hve miklum tíma prestur
eyðir með stúlkunni, hann sem
geri aldrei neitt fyrir þeirra eigin
börn. Prestur leitar skjóls í dæmi-
sögunni um týnda sauðinn, sá
týndi er meira virði en hinir. Sak-
leysi stúlkunnar og hreinleiki
kveikir ást hjá prestinum en hann
er lærifaðir hennar og um leið
skapari. Ást þeirra er í senn hrein
og syndug. Prestur kennir stúlk-
unni ekki að njóta af hræðslu við
að hún fari að syndga. Einmitt
það ber þau ofurliði þegar hún
fær sjónina, hún missir fótanna í
hinum raunverulega heimi. En
þrátt fyrir allt sem á gengur
þijóskást prestur við
að viðurkenna sök
sína og leitar annarra
skýringa.
Verkið byggist á
dagbók prestsins og
er hann því sögumað-
ur. Dagbókin er þó
ekki færð jafnóðum í
fyrstu. Þegar hún
byijar er presturinn
að rifja upp atburði
tvö og hálft ár aftur
í tímann en þegar
henni líkur tæpum
þremur mánuðum
síðar hefur hann unn-
ið þann tíma upp.
Þannig skapast fjar-
lægð milli sögumanns og atburða
sem gerir prestinn ekki trúlegan
sögumann. Hann mistúlkar aðrar
persónur til að upphefja sjálfan
sig, að því er virðist ómeðvitað.
Samband einstaklings og trúar
er sýnt í nokkrum myndum. Er
trúin aðeins skjól sem maðurinn
leitar í til að réttlæta gjörðir sín-
ar? Hvers virði er sú trú og hvað
gerist ef maður uppgötvar að
hann hefur þverbrotið allar reglur
sem hann trúði á? Er hægt að
leita aftur í trúna? Tekur hún við
manni? Þó sögumaður sé prestur
og trúin stór hluti af uppeldi
blindu stúlkunnar þarf lesandi
ekki að vera trúhneigður til að
hrífast með. Mannúð og kærkeika
er hægt að rækta án guðs orðs
en eftir stendur spurningin:
Þekkjum við okkur sjálf? Hveiju
getum við byggt á ef sjálfsmynd
okkar hrynur?
Nafnleynd persóna, það er að
eftirnöfn þeirra eru aðeins skráð
með stórum staf og punktum,
eiga að auka trúverðugleika
þeirra og líklega að koma í veg
fyrir að lesendur leituðu fyrir-
mynda. Einn liður í þessu er að
ártalið er óljóst, dagbókin hefst
10. febrúar 189., fyrir um hundr-
að árum. Það sem er grátbroslegt
við þessa leynd er dagsetningin
29. febrúar.
Verkið er eftir Frakkapn André
Gide og kom fyrst út þar í landi
fyrir um sextíu árum. Höfundur-
inn hlaut Nóbelsverðlaunin árið
1947. Útgáfuárs verksins er ekki
getið af hálfu útgefanda og er
það miður auk þess sem meiri
upplýsingar mættu fylgja um höf-
undinn því hann er ekki jafn
kunnur öllum kynslóðum. Verkið
er skemmtilegt og áhrifamikið
auk þess sem lipurt málfar drífur
lesanda áfram.
Kristín Ólafs
BOKMENNTIR
Barnabók
ÆVAR Á GRÆNNI GREIN
eftir Iðunni Steinsdóttur.
Myndir eftir Gunnar Karlsson.
Iðunn, 1995 - 115 s.
ÆVAR er íslenskur drengur sem
býr með afa og ömmu, pabba og
mömmu í stóru húsi í frönskumæl-
andi landi. Snáðinn er þriggja ára og
rétt að byija að kanna veröldina. Við-
brögð hans við því að
skilja ekki börnin á leik-
skólanum eru þau að
hann hrindir þeim og
argar svo af öllum kröft-
um. Eðlileg viðbrögð til
að vekja á sér athygli.
En þótt leikskólinn sé
leiðinlegur hefur Ævar
marga aðra til að leiða
sig og gæta enda þótt
fullorðna fólkið hafi allt
sínum eigin önnum að
sinna. Snáðinn er uppá-
tektarsamur og túlkar
það sem hann sér og
heyrir með skilningi
þriggja ára barns. Þegar
nefnt er að of mikið sé
af dóti um allt gólf leysir hann úr
vandamálinu með því að sturta þvi
sem kemst niður um klósettið. Amma
nennir ekki að baka bollur með
drengnum því nóg er til fyrir en þá
lætur snáðinn afa gefa kindunum
brauðið til að fá sínu framgengt.
Ævar eignast litla systur og er
feginn að komast almennilega í fang
mömmu á eftir enda þótt bijóstagjaf-
ir mömmu séu ansi tímafrekar og
geti reynt á þolinmæðina.
Foreldramir eru mjög skilnings-
ríkir. Þau eru líka umburðarlynd og
útskýra allt í þaula til þess að fá
drenginn til að bæta ráð sitt. Amma
gerir líka sitt besta. Það er helst afi
sem tekur lítinn þátt í uppeldinu en
reynir þó að koma inn í myndina,
einkum að fara með drenginn út í
garðinn að gefa kindunum.
Heimur bókarinnar snýst um
þennan litla snáða, uppátæki hans
og hugmyndaflug og
allir eru að reyna að
leiðbeina honum.
Myndir Gurmars
Karlssonar eru svart-
hvítar og þonum hættir
til að láta andlit barna
verða nokkuð vax-
kennd, stíf og gervileg
eins og til dæmis Krist-
ín litla í burðarrúminu
á bls. 114. Þar er hún
alveg eins og gamal-
dags brúða.
Sagan er lipur eins
og allar sögur höfund-
ar. Þetta er saga sem
best er til þess fallin að
lesa fyrir börri1 og
kannski er hún lærdómsríkust fyrir
foreldra sem eru með börn á þessum
aldri og ógnar uppátektarsemi
þeirra. Þarna geta foreldrar séð að
þau eru ekki einu foreldrarnir sem
átta sig ekki alltaf á hugsanagangi
smáfólksins og að erfitt getur verið
að koma í veg fyrir smáslys.
Sigrún Klara HannestWttir
André Gide
Iðunn Steinsdóttir